بازار؛ گروه استان‌ها: سوهان قم، شیرینی سنتی و اصیل ایرانی، به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و اقتصادی این شهر شناخته می‌شود. این شیرینی محبوب با قدمتی بیش از صد سال، با عطر زعفران و هل و طعم منحصربه‌فرد خود نه‌تنها در سراسر ایران بلکه در بازارهای جهانی طرفداران زیادی پیدا کرده است. این گزارش به بررسی تاریخچه، روش تولید، اهمیت اقتصادی، چالش‌ها و چشم‌انداز آینده این محصول می‌پردازد.
تاریخچه تولید سوهان به دوران قاجار بازمی‌گردد، زمانی که این شیرینی به‌عنوان یک سوغات مذهبی برای زائران حرم حضرت معصومه(س) تهیه می‌شد. اولین نمونه‌های سوهان به شکل نوعی حلوا بوده که بعدها با تغییر در ترکیب و فرآیند تولید به شکل امروزی خود درآمده است. بسیاری از برندهای قدیمی قم همچنان با استفاده از دستورالعمل‌های سنتی، این شیرینی را تولید می‌کنند.
تولید سوهان فرآیندی پیچیده و دقیق است که شامل مراحل ترکیب آرد جوانه گندم، شکر، روغن یا کره حیوانی، زعفران و هل می‌شود. ترکیب این مواد تحت حرارت ملایم و هم‌زدن مداوم، به خمیر سوهان تبدیل می‌شود. در نهایت، این خمیر به اشکال مختلف مانند لقمه‌ای، کره‌ای یا گزی قالب‌گیری و بسته‌بندی می‌شود. استفاده از مواد اولیه باکیفیت و دقت در تولید، تأثیر مستقیمی بر طعم و بافت این محصول دارد.
جایگاه اقتصادی تولید سوهان
صنعت سوهان‌پزی یکی از مهمترین منابع درآمدی شهر قم محسوب می‌شود. بیش از ۷۰۰ واحد تولیدی و فروشگاهی در این حوزه فعالیت دارند که برای هزاران نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند. صادرات سوهان به کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپا جایگاه این محصول را در بازارهای بین‌المللی تثبیت کرده است ولی وجود تحریم‌های اقتصادی مهمترین مشکل و چالش در این زمینه است که صادرکنندگان را با مشکل مواجه می‌کند. این صنعت همچنین به رشد گردشگری قم کمک شایانی می‌کند.
افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات قیمت مواد اولیه مانند کره و زعفران و مشکلات مربوط به استانداردهای صادراتی و همچنین ورود محصولات بی‌کیفیت با نام سوهان قم از جمله موانع اصلی در تولید این محصول هستند
با وجود موفقیت‌های چشمگیر، صنعت سوهان با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات قیمت مواد اولیه مانند کره و زعفران و مشکلات مربوط به استانداردهای صادراتی از جمله موانع اصلی هستند. علاوه بر این، ورود محصولات بی‌کیفیت با نام سوهان قم، آسیب‌هایی به اعتبار این برند وارد کرده است.
برخی از تولیدکنندگان سوهان با استفاده از فناوری‌های نوین و طراحی بسته‌بندی‌های جذاب‌تر، تلاش کرده‌اند تا این محصول را با نیازهای مصرف‌کنندگان امروز هماهنگ کنند. تولید سوهان‌های رژیمی و کم‌شکر یکی از نوآوری‌های اخیر در این حوزه است. همچنین، برگزاری جشنواره‌های سوهان و معرفی این محصول در نمایشگاه‌های بین‌المللی، از جمله اقدامات مؤثر برای گسترش بازارهای صادراتی بوده است.
نقش سوهان در جذب گردشگر و توسعه صنعت توریسم قم
بسیاری از مسافران که به قصد زیارت به قم سفر می‌کنند، پس از زیارت حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران و همچنین بازدید از دیگر جاذبه‌های مذهبی، به خرید سوهان قم نیز علاقه‌مند هستند.
در واقع، سوهان به‌عنوان یک نماد از تاریخ و فرهنگ قم شناخته می‌شود و هم‌زمان با استقبال مسافران، به اقتصاد محلی نیز کمک می‌کند. فروشگاه‌ها و کارگاه‌های تولید سوهان در قم، به‌ویژه در نزدیکی مکان‌های زیارتی، محل جذب توریست‌ها هستند. بسیاری از زائران این شیرینی را به‌عنوان سوغاتی برای دوستان و خانواده‌های خود می‌برند. از طرفی، صنعت سوهان‌سازی به‌واسطه برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مرتبط با سوهان، مانند نمایشگاه ملی سوهان و شیرینی در قم، علاوه بر معرفی این محصول، گردشگران بیشتری را به این استان می‌کشاند.
بنابراین، سوهان قم به‌عنوان یکی از شاخص‌های فرهنگی و اقتصادی این استان، نقش به‌سزایی در جذب توریست و مسافر دارد و می‌تواند در توسعه صنعت گردشگری قم تأثیرگذار باشد.
افزایش هزینه‌ها و بحران تأمین مواد اولیه در تولید سوهان
یکی از تولیدکنندگان سوهان قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار مشکلات عمده‌ای که در تولید این شیرینی سنتی وجود دارد را مطرح کرد و گفت: یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، افزایش قیمت مواد اولیه است. قیمت مغزهای پسته، بادام و زعفران به شدت بالا رفته و این امر موجب شده تا هزینه تولید سوهان افزایش یابد. علاوه بر این، مشکلات مربوط به تأمین مواد اولیه باکیفیت نیز بر کیفیت نهایی محصول تأثیر گذاشته است.
یک تولیدکننده سوهان: برخی از تولیدکنندگان مجبور به استفاده از مواد ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت شده‌اند تا بتوانند قیمت‌ها را در سطح معقول نگه دارند، اما این موضوع باعث آسیب به اعتبار سوهان قم می‌شود
ٰ
محمود رستگاری افزود که تغییرات در تقاضای بازار و نوسانات اقتصادی باعث عدم ثبات قیمت‌ها شده است. برخی از تولیدکنندگان مجبور به استفاده از مواد ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت شده‌اند تا بتوانند قیمت‌ها را در سطح معقول نگه دارند، اما این موضوع باعث آسیب به اعتبار سوهان قم می‌شود.
او همچنین بر لزوم توجه به نوآوری در تولید و بسته‌بندی اشاره کرد و گفت که برای حفظ جایگاه سوهان قم در بازارهای داخلی و جهانی، باید به تنوع محصولات و استانداردهای تولید توجه بیشتری شود.
ثبت نشان جغرافیایی سوهان قم
امیر پوریزدی، رئیس اتاق اصناف مرکز استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار از برنامه‌ریزی‌ها برای ثبت نشان جغرافیایی سوهان قم خبر داد و تأکید کرد که این اقدام در راستای حمایت از این محصول شناخته‌شده و ارزشمند استان قم صورت می‌گیرد.
وی در حاشیه اجلاس هیأت نمایندگان اتاق اصناف ایران که قرار است در اواخر آذرماه در قم برگزار شود، اعلام کرد که در کنار این اجلاس، نمایشگاه ملی سوهان و شیرینی نیز به نمایش گذاشته خواهد شد.
رئیس اتاق اصناف قم: برنامه‌ریزی‌ها برای ثبت نشان جغرافیایی سوهان قم به‌طور کامل انجام شده است. این اقدام با هدف حمایت از این محصول شناخته‌شده و ارزشمند استان قم و تقویت جایگاه آن در بازارهای داخلی و بین‌المللی در حال انجام است.
پوریزدی بیان کرد که این حرکت می‌تواند تأثیر زیادی در ارتقای برند سوهان قم و معرفی آن به بازارهای جهانی داشته باشد.
رئیس اتاق اصناف قم همچنین از همکاری دستگاه‌های دولتی و اجرایی استان در تحقق این هدف خبر داد و افزود که ثبت این نشان جغرافیایی به حفظ اصالت و کیفیت سوهان قم کمک خواهد کرد.
وی افزود: برنامه‌های مختلفی در حاشیه اجلاس از جمله غبارروبی از مضجع شریف حضرت معصومه(س) و دیدار با خانواده‌های شهدای دفاع مقدس و مدافع حرم برگزار می‌شود.
سوهان قم، به‌عنوان یک میراث فرهنگی و اقتصادی، نمادی از هنر و تلاش مردمان این شهر است. با وجود چالش‌ها، این صنعت همچنان پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد. حمایت از تولیدکنندگان، افزایش کیفیت محصولات و تمرکز بر بازارهای جهانی می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای این طلای شیرین ایرانی رقم بزند.