ادامه پیشروی نظامیان شورشی و عقب‌نشینی پیاپی نیروهای ارتش سوریه، در کنار سخنان ناامیدانه عباس عراقچی از دوام حکومت بشار اسد، حالا بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی در ایران و خاورمیانه را به این نتیجه رسانده است که ممکن است خانواده اسد پس از پنج دهه کاملا از قدرت خلع شوند.

در تازه‌ترین خبر، دیده‌بان حقوق‌بشر سوریه در ساعت ۱۶ روز شنبه به وقت ایران اعلام کرد که ارتش سوریه درحال عقب‌نشینی از شهرهایی است که در ۱۰ کیلومتری دمشق قرار دارند. رویترز در گزارشی نوشت که سرعت تحولات سوریه پایتخت‌های عربی را شگفت‌زده کرده و نگرانی‌ها درمورد ایجاد موج جدیدی از بی‌ثباتی در منطقه را افزایش داده است. ساعاتی قبل هم حسن عبدالغنی، یکی از فرماندهان شورشیان، اعلام کرده بود که با تصرف شهر صنمین در استان درعا، تا ۲۰ کیلومتری دروازه جنوبی دمشق پیشروی کرده‌اند.

با توجه به حملات مداوم در یک سال اخیر به پایگاه‌های سپاه قدس در سوریه، در کنار به وجود آمدن بحران‌ها و ناترازی‌های گسترده اقتصادی برای جمهوری اسلامی به‌دلیل تحریم‌های غرب، به نظر می‌رسد که سپاه پاسداران و نظام جمهوری اسلامی ایران دیگر برای ادامه دفاع از حکومت بشار اسد توانی ندارند.

در این میان چشم‌پوشی روسیه بر تداوم پیشروی شبه‌نظامیان مخالف اسد و عدم حمایت نظامی از او، موجب شده است تا شماری از چهره‌ها و مقام‌های سیاسی در ایران، از آماده شدن برای خاورمیانه‌ای بدون بشار اسد و بی‌فایده بودن هزینه‌های هنگفت جمهوری اسلامی برای محافظت از حکومت سوریه سخن بگویند.

در شرایطی که طی ۲۴ ساعت گذشته ویدیوهایی از خداحافظی نیروهای وابسته به سپاه قدس با دو حرم مذهبی شیعیان در دمشق و ترک پایتخت سوریه متتشر شده است، بهرام پارسایی، نماینده شیراز در مجلس دهم، در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «تا زمانی که در مجلس بودم، بدهی سوریه و بشار اسد به ایران ۳۰ میلیارد دلار بود که برخلاف اصل هشتاد قانون اساسی به تصویب مجلس نرسیده بود! با دلار ۷۰ هزار تومانی هم برابر است با بیش از دو هزار تریلیون تومان. تکلیف این مبلغ کلان چیست؟»

پیش از این هم برخی رسانه‌های بین‌المللی گزارش‌هایی منتشر کرده بودند که نشان می‌داد جمهوری اسلامی ایران در طول ۱۰ سال برای ممانعت از سقوط دولت بشار اسد بیش از ۵۰ میلیارد دلار هزینه کرده است.

بدهی‌هایی که تاکنون هیچ خبر و گزارشی از بازگرداندن حتی درصد کوچکی از آن منتشر نشده و حالا بشار اسد نیز در یک‌قدمی خروج همیشگی از قدرت و سقوط سیاسی دائمی قرار گرفته است تا بی‌رمق‌ترین‌ امیدها از بازگشت این سرمایه چشم‌گیر به مردم ایران نیز تباه شود.

با این حال بنا به گفته یعقوب رضازاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بیش از ۱۰ هزار ایرانی همچنان در سوریه‌اند، و اکنون بازگشت فوری این افراد، که بیشترشان نیروهای وابسته به سپاه قدس و خانواده‌‌های آنان‌اند، به دغدغه‌ای مهم برای مقام‌های جمهوری اسلامی بدل شده است.

این چهره امنیتی در مجلس ایران با تکذیب برخی از گزارش‌ها مدعی شد: «ما مستشاران و سفارت خودمان را تخلیه نکرده‌ایم و امیدواریم این اتفاق با دیپلماسی که در حال انجام شدن است و از دیروز شروع شده، یعنی با سفر آقای لاریجانی به سوریه و سفر مسئولان وزارت خارجه به کشور‌های عراق و قطر، به خیر بگذرد.»

رسانه‌های ایران خبر داده‌اند که علی لاریجانی، فرستاده ویژه علی خامنه‌ای، روز گذشته به دمشق سفر کرده است تا با بشار اسد دیدار کند و از سوی دیگر عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، نیز با هدف حضور در نشست‌های «روند آستانه» به قطر سفر کرده است.

سفرهایی که به نظر می‌رسد در شرایط بن‌بست نظامی فعلی برای خامنه‌ای، آخرین تلاش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی برای به وجود آوردن اتحادی منطقه‌ای با هدف حفظ حکومت بشار اسد است و اگر این تلاش‌ها نیز به نتیجه نرسد، آن‌وقت بشار اسد ناچار خواهد شد که، بنا بر برخی گزارش‌ها، به پیشنهاد کشورهایی مانند امارات متحده عربی و مصر برای پناهندگی پاسخ مثبت دهد.