در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام دکتر مهدی نخاولی، پژوهشگر دینی و استاد حوزه و دانشگاه داشتیم، ایشان به ‌طور ویژه به بررسی شخصیت حضرت زهرا(س) از منظر قرآن کریم پرداخت‌ و اهمیت جایگاه ایشان را در کلام وحی تبیین کرد. دکتر نخاولی در این گفت‌وگو به این نکته اشاره کرد که اگرچه نام حضرت زهرا(س) به‌ طور صریح در قرآن ذکر نشده اما قرآن کریم از طریق توصیف ویژگی‌ها و فضائل خاص اهل بیت(ع) به ‌ویژه حضرت زهرا(س)، عظمت ایشان را به ‌خوبی نمایان کرده است.

قرآن و اهل بیت(ع)؛ معرفی غیرمستقیم شخصیت حضرت زهرا(س)
دکتر نخاولی در ابتدای صحبت خود با اشاره به این نکته که قرآن کریم در معرفی اهل بیت پیامبر(ع) از دو شیوه متفاوت استفاده کرده است، اظهار می‌کند: قرآن در معرفی اهل بیت(ع) هم از روش مستقیم و هم از روش غیرمستقیم بهره برده است؛ در روش معرفی مستقیم، قرآن به‌ طور صریح و آشکار برخی ویژگی‌ها و فضائل اهل بیت(ع) به ‌ویژه حضرت زهرا(س) را بیان کرده است. برای نمونه، خداوند در آیات تطهیر و مودت به‌ طور ویژه از اهل بیت پیامبر(ع) یاد می‌کند و مقام آن‌ها را به ‌عنوان پاک‌ترین و محبوب‌ترین انسان‌ها در نزد خود معرفی می‌کند. اما در معرفی غیرمستقیم، قرآن ویژگی‌های اهل بیت(ع) را از طریق توصیف صفات عالی آنان نظیر طهارت روحی، عصمت و قرب الهی به نمایش می‌گذارد؛ صفاتی که در بسیاری از آیات قرآن به‌ طور ضمنی درباره این شخصیت‌ها آمده است و به‌ ویژه حضرت زهرا(س) را در مقام مطهره و مبارکه قرار می‌دهد.
ایشان همچنین به سوره‌هایی مانند کوثر و قدر اشاره کرده و توضیح می‌دهد: این سوره‌ها در تبیین مقام حضرت زهرا(س) از اهمیت خاصی برخوردار هستند. خداوند در سوره کوثر به پیامبر(ص) وعده کوثر را می‌دهد که طبق تفاسیر شیعه، این کوثر در واقع اشاره به حضرت زهرا(س) است. حضرت زهرا(س) به‌ عنوان مادر ائمه معصومین(ع)، نسل نورانی اهل بیت(ع) را در عالم وجود رقم زد. این سوره به ‌نوعی معرفی‌ای است از حضرت زهرا(س) که از طریق اشاره به کمالات ایشان در نسل معصومین(ع) صورت گرفته است.

آیات قرآن و معرفی ویژگی‌های حضرت زهرا(س)
در ادامه دکتر نخاولی به آیات مختلف قرآن کریم اشاره کرده که به ‌طور غیرمستقیم مقام حضرت زهرا(س) را روشن کرده‌اند. این مفسر قرآن کریم توضیح می‌دهد: یکی از برجسته‌ترین این آیات، آیه تطهیر آیه 33 سوره احزاب است که خداوند می‌فرماید: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا». این آیه به‌ طور خاص اهل بیت پیامبر(ع) را از هر گونه گناه و آلودگی پاک و تطهیر کرده است. حضرت زهرا(س) به‌ عنوان یکی از اعضای اصلی اهل بیت پیامبر(ع)، به ‌طور ویژه مشمول این تطهیر الهی قرار دارد. این تطهیر نه تنها نشان‌دهنده عصمت ایشان بوده بلکه به ‌طور ضمنی بیانگر مقام بلند ایشان در نزد خداوند است.
او یادآور می‌شود: آیه مودت یا همان آیه 23 سوره شوری نیز بر اهمیت محبت و مودت به اهل بیت(ع) تأکید دارد. خداوند در این آیه از پیامبر(ص) می‌خواهد که به مردم بگوید: «قُل لَّا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَى». در این آیه، مودت به اهل بیت(ع) به‌ ویژه حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) و فرزندانشان به ‌عنوان اجر رسالت پیامبر(ص) معرفی می‌شود. این نشان‌دهنده مقام رفیع اهل بیت(ع) به ‌ویژه حضرت زهرا(س) بوده که مودت به ایشان در حقیقت مایه اجر و پاداش الهی است. آیه مباهله آیه 61 سوره آل‌عمران نیز به ‌طور ضمنی اشاره به جایگاه حضرت زهرا(س) دارد. در این آیه، هنگامی که پیامبر(ص) و اهل کتاب در مسئله‌ای به اختلاف می‌پردازند، خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد اهل خود را برای مباهله دعوت کند: «تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَهَ اللهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ». در این رویداد تاریخی، حضرت زهرا(س) در کنار حضرت علی(ع) و دو فرزند ایشان، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در کنار پیامبر(ص) برای مباهله حاضر شدند. این واقعیت نشان‌دهنده مقام والای حضرت زهرا(س) و نزدیک‌ترین فرد به پیامبر(ص) بودن ایشان است.

چرا نام حضرت زهرا(س) در قرآن نیامده است؟
دکتر نخاولی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: ذکر نام افراد در قرآن کریم، به خودی خود نشان‌دهنده فضیلت یا عدم فضیلت نیست. در قرآن کریم نه تنها نام حضرت زهرا(س) بلکه نام بسیاری از شخصیت‌های مهم دیگری همچون حضرت علی(ع) نیز نیامده است. مهم‌ترین مسئله در قرآن، اشاره به ویژگی‌ها و صفات روحی و اخلاقی افراد است که از طریق آن‌ها شخصیت فرد به ‌طور کامل معرفی می‌شود. نکته دیگر این است که ذکر نام اهل بیت(ع) در قرآن ممکن بود زمینه‌ساز تحریفات و دستبردهای دشمنان در قرآن شود. اگر قرآن نام اهل بیت(ع) را به‌ طور صریح ذکر می‌کرد، دشمنان به ‌راحتی می‌توانستند به آن دستبرد زده و نام ایشان را حذف کنند. بنابراین خداوند با توصیف اوصاف و ویژگی‌های اهل بیت(ع) به ‌ویژه حضرت زهرا(س) در قرآن، جایگاه ایشان را در حقیقت و به‌ صورت غیرمستقیم معرفی کرده است.

حضرت زهرا(س) به‌ عنوان الگوی انسان کامل
ایشان اشاره می‌کند: حضرت زهرا(س) در قرآن کریم و روایت‌های اهل بیت(ع) به ‌عنوان الگویی کامل برای زنان و مردان مسلمان شناخته می‌شود. ایشان از نظر روحی، اخلاقی و معنوی در اوج کمال قرار دارد و زندگی ایشان سرشار از درس‌های بزرگ برای بشریت است. از جمله ویژگی‌های حضرت زهرا(س) که در قرآن و روایت‌ها آمده است می‌توان به طهارت روحی، فداکاری، صداقت، شجاعت و عشق بی‌پایان به خداوند و رسول‌الله(ص) اشاره کرد. حضرت زهرا(س) در کنار مقام معنوی و الهی، در سیره عملی خود نیز نمونه‌ای کامل از یک مسلمان حقیقی بود؛ کسی که نه تنها در ارتباط با خداوند، بلکه در تعامل با دیگران نیز نهایت انسانیت و فداکاری را نشان داد. ایشان در مبارزه با ظلم و دفاع از حقوق انسان‌ها به ‌ویژه در شرایط دشوار پس از رحلت پیامبر(ص) همواره در خط مقدم مقاومت بود.
دکتر نخاولی در پایان تصریح می‌کند: حضرت زهرا(س) در قرآن کریم به ‌طور غیرمستقیم معرفی شده اما این معرفی به اندازه‌ای جامع و عمیق است که هیچ‌ کس نمی‌تواند از عظمت ایشان غافل باشد. قرآن کریم با اشاره به صفات و ویژگی‌های اهل بیت پیامبر(ع) به ‌ویژه حضرت زهرا(س)، جایگاه ایشان را در قلب تاریخ اسلام ثبت کرده است. حضرت زهرا(س) نه تنها در عرصه فردی و خانوادگی، بلکه در عرصه اجتماعی و سیاسی نیز الگوی بی‌بدیلی برای تمام مسلمانان است.

خبرنگار: رایان یگانه خراسانی