آموزه‌هایی ساده و آسان اما اساسی و اثرگذار که در سایه عمل به آن‌ها خانه‌های بهشتی روی زمین بنا می‌شود. در بررسی مؤلفه‌های خانواده فاطمی و خروجی چنین خانواده‌ای با حجت‌الاسلام دکتر ناصر رفیعی، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه گفت‌وگو کرده‌ایم.
ما دائم از الگوگیری از سیره حضرت زهرای مرضیه(س) به عنوان یگانه بانوی عالم سخن می‌گوییم؛ در این الگوگیری و چشم داشتن به سیره فاطمی برای آنکه خانواده‌های ما فاطمی شوند باید چه کنیم و در چه اصلی از آن حضرت(س) الگو بگیریم؟
مهم‌ترین اصل در خانواده فاطمی «معنویت» است که اگر وجود داشت و بر فضای خانه و خانواده سایه انداخت، به دنبال خود محبت و تکریم، گذشت و وفاداری، امانت‌داری و... را هم می‌آورد. اصل معنویت به معنای حاکمیت ارزش‌های دینی در خانواده است؛ یعنی اهمیت دادن خانواده به جنبه‌های غیرمادی مانند اهتمام به نماز، عبادت، زیارت، با خدا بودن و خداترس بودن. اگر خانواده به این اصل معتقد باشد و آن را پیاده کند، هم سلامت روان خود را تأمین کرده و دیگر دچار افسردگی و ناآرامی نمی‌شود، هم سلامت اقتصادی و آرامش اجتماعی‌اش مهیا خواهد بود. بنابراین مهم است در خانواده از زمان تشکیل و ازدواج تا انعقاد نطفه و فرزندآوری و تربیت فرزند، اصل و اساس با معنویت باشد و معنویت همچون روح بر آن سایه بیندازد، وگرنه باید شاهد باشیم فرزندان ما با افزایش سن و بالا رفتن مدارک تحصیلی و ارتقای شغلی از مؤلفه‌های مذهبی فاصله می‌گیرند، دغدغه‌ای که امروز برخی از خانواده‌ها به آن مبتلا هستند.
همسرداری در خانواده فاطمی چه شأن و جلوه‌ای دارد و حضرت زهرا(س) در این باره چه الگویی از خود به یادگار گذاشته‌است؟
رفتار صدیقه طاهره(س) با امیرالمؤمنین(ع) در همه طول زندگی مشترک، حتی در آستانه شهادت، حرف‌های بسیار برای ما دارد که با نگاه به آن‌ها می‌توان روابط زوجین را اصلاح و اختلافاتشان را برطرف کرد. نقل است امیرالمؤمنین(ع) در واپسین ساعات حیات بابرکت حضرت صدیقه(س)، کنار بستر ایشان نشستند و آن بانو باوجود جراحت و بیماری، مولای متقیان(ع) را با محبت و «یابن عمّ» یعنی پسرعمو خطاب کردند. همین یک خطاب به خانم‌ها یاد می‌دهد مردشان را چطور صدا بزنند و اصل تکریم در صدا زدن را رعایت کنند، در حالی که حضرت زهرا(س) می‌توانستند بگویند: یا علی! اما در همین مورد هم اصل محبت و احترام در روابط زوجین را باوجود کسالت شدید رعایت کردند.ایشان سپس ادامه داد: «سه چیز در زندگی من با تو نبود، کذب، خیانت و مخالفت». چه بسیار زندگی‌های خانوادگی به دلیل یکی از همین سوءرفتار‌ها از هم پاشیده است، برای مثال پسر یا دختر هنگام ازدواج دروغ گفته‌اند و واقعیات را بیان نکرده‌اند و پس از ازدواج با رو شدن واقعیت، دچار اختلافات شدید می‌شوند.یا آنکه امروزه بخش عمده طلاق‌ها ناشی از خیانت است که بعضاً با رد و بدل کردن یک تصویر و پیام در فضای مجازی آغاز می‌شود و درنهایت زندگی‌ها را به فروپاشی می‌کشاند. همچنین است مسئله مخالفت با مرد به عنوان همسر؛ باید توجه داشت مرد پادشاهِ مملکت خانه است و مدیریت او تحت هیچ شرایطی نباید بشکند، اگر زن خانه این را رعایت نکند به‌تدریج خانواده دچار گسست و فروپاشی می‌شود.
حضرت امیر(ع) در مقابل زهرای مرضیه(س) چگونه بودند و رفتار ایشان چقدر در شکل‌گیری خانواده فاطمی کمک‌کننده بوده است؟
این شیوه محبت و احترام در خانواده فاطمی دوسویه است و همان‌قدر که حضرت زهرا(س) اهل احترام، تکریم و محبت به مولای متقیان(ع) بودند، آن حضرت(ع) نیز دربرابر حضرت فاطمه(س) چنین رفتاری داشتند؛ چنان‌که در همان واپسین ساعات حیات در کنار بستر همسرشان و در پاسخ به سخن زهرای مرضیه(س) در حالی که اشک در چشمانشان حلقه‌زده بود، ایشان را این‌طور مدح کردند: «تو عامل‌ترین هستی نسبت به خدا و همه وجودت فانی در خداست و نیکوکارترین هستی و تمام وجودت خوف به خدا، تقوا و خداترسی است».چنین خانواده‌ای مصداق آیه تطهیر است و هیچ‌گونه رجس و آلودگی در آن راه ندارد؛ اگر همین شیوه‌های آسان را یاد بگیریم و در خانواده پیاده کنیم خانواده‌های ما بهشتی می‌شوند؛ چنین خانواده‌ای به تعبیر قرآن سبب رحمت، مودت، انسجام و همدلی می‌شود نه درگیری و اختلاف.
برای رسیدن به چنین خانواده‌ای و درک چنین فضایی چه باید کرد؛ از کجا باید مسیر را درست انتخاب کرده و راه را برای رسیدن به خانواده فاطمی برگزید؟
گام نخست در تشکیل خانواده فاطمی معیار انتخاب همسر و ازدواج است. وقتی علی بن ابیطالب(ع) به خواستگاری حضرت زهرا(س) رفتند، ایشان از پیامبر(ص) پرسیدند: «آیا خدا و پیغمبر به این وصلت راضی هستند؟» این یعنی هیچ ملاک و معیار دنیایی، شخصی و مادی در ازدواجشان مطرح نبود، فقط و فقط رضای خدا و رسولش مطرح بود و بس. این را بگذاریم کنار ازدواج‌ها و وصلت‌هایی که به بهانه یک شب بودنِ جشن عروسی، با گناه، حرام، اختلاط با نامحرم، قضا شدن نماز و... همراه است و زوج جوان خدای ناکرده با گناه وارد خانه خود می‌شوند. باید توجه داشت معیار ازدواج که فاطمی شد خانواده فاطمی هم تشکیل می‌شود.
زهرای مرضیه(س) در فضای خانه و خانه‌داری چه روحیات و رفتار‌هایی داشتند که خانواده فاطمی را متمایز از دیگران می‌کرد؟
صدیقه کبری(س) به‌شدت به معنویت، عبادت و نماز اهمیت می‌داد، چنان که شب ازدواج ایشان با امیرمؤمنان(ع) تماماً به عبادت و نماز گذشت که همگی جنبه مستحبی داشت. زهرای مرضیه(س) در خانه، محراب عبادت خاص خود را داشت و از امام مجتبی(ع) است که فرمود: «مادرم شب تا سحر در محراب خود به عبادت می‌ایستاد». خوب است بانوان ما هم در خانه، محل عبادت خاص خود را داشته باشند و در عین حضور در مسجد و عبادات جمعی، در خانه نیز محلی را برای عبادت و خلوت با خدا فراهم کنند؛ این معنویت زن در خانه به دیگر افراد خانواده هم روحیه معنویت می‌دهد.
سلمان می‌گوید روزی پیامبر(ص) من را برای بردن پیامی به خانه فاطمه(س) فرستاد، دیدم ایشان نشسته و امام حسن(ع) روی پایشان است، در حالی که آرد برای پخت نان مهیا می‌کردند و در همان حال قرآن می‌خواندند! چه ایراد دارد یک خانم در حال کار‌های خانه ذکر بگوید و قرآن را زمزمه کند. اگر خانواده‌ها به‌ویژه بانوان مقید به قرائت قرآن، پرداخت خمس و لقمه حلال باشند زندگی‌شان نورانی و کانون خانوادگی آن‌ها گرم می‌شود. خانواده فاطمی با این خصایص محل رشد و پرورش فرزندانی شد که توانستند تاریخ‌سازی کنند.
خانواده فاطمی در ابراز محبت چگونه بود و حضرت(س) در این باره چطور خانه و خانواده فاطمی را تشکیل دادند؟
یکی از القاب حضرت زهرا(س) حانیه است، «حانیه» با «ح» به معنی مهربان است، «المشفق علی زوجها و اهلها» حضرت زهرا(س) حانیه یعنی مهربان بودند و این مهربانی را در موقعیت‌های مختلف ابراز می‌کردند. زهرای مرضيه(س) كسی است كه فرشته در مقابلش زانو می‌زند. كسی است كه فرشتگان می‌‌گويند: مشتاق به ديدار تو هستيم. پس از رحلت پيامبر گرامی اسلام(ص)، ارتباط جبرئيل با خانه حضرت فاطمه(س) قطع نشد، با همه این فضائل مطیع همسر و مهربان نسبت به ایشان بود. برای تشکیل خانواده فاطمی یک خانم هر موقعیتی که دارد، پزشک متخصص است، سرش هم شلوغ است، هفته‌ای پنج عمل هم دارد، استاد دانشگاه است، هیئت علمی و استادتمام است، معاون است باید در خانه برای شوهرش زن، برای بچه‌ها مادر و برای والدین خود دختر باشد و در همه این‌ها محبت و احترام را رعایت کند، اینچنین می‌توان شاهد شکل‌گیری خانواده‌های فاطمی بود.
خبرنگار: آمنه مستقیمی