ازسوی دیگر درکنار قاچاق، باید موضوع فرسایش و خام‌فروشی خاک‌های صنعتی راهم مدنظر داشته باشیم.عواملی که می‌توانند ضربه بزرگی به اقتصاد ایران در حوزه‌های مختلف وارد کنند.خاک گران است، خیلی هم گران. قیمت‌های سرسام‌آور مسکن در چند سال اخیر مهر تاییدی بر این موضوع است. بر اساس گزارش‌ها، میانگین قیمت هر متر آپارتمان که نه زمین دارد و نه هوا، در پایتخت به حدود ۹۰میلیون تومان رسیده است و این یعنی خاک گران‌ترین سرمایه این روز‌های مردم است. چند سالی می‌شود که موضوع فروش خاک ایران به کشورهای همسایه و به‌خصوص ساکنان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مطرح و اظهارنظرهای مختلفی در مورد آن صورت می‌گیرد.فروش خاکی که برای به‌وجودآمدن هر سانتی‌متر آن صد سال زمان نیاز است، نه یک اتفاق که می‌تواند خیانتی بزرگ به‌شمار بیاید.علم زمین‌شناسی می‌گوید سنگ و صخره براثر فرسایش تبدیل به خاک می‌شود، اما برای تبدیل‌شدن یک سانتی‌متر سنگ به خاک باید نزدیک به ۴۰۰ سال انتظار کشید و برای به‌وجودآمدن ۳۰ سانتی‌متر خاک کشاورزی به ۱۲هزار سال زمان نیاز است.
خروج خاک به همراه گیاهان تزئینی
قاچاق خاک مناطق مختلف و به‌خصوص جنوب ایران از دهه ۸۰ شروع و در دهه ۹۰ بارها درباره آن صحبت و اخباری منتشر شد که البته هر بار تکذیب می‌‌گردید. اما واقعیت این است به‌رغم این‌که برخی مسئولان علاقه‌ای به ورود به اینگونه خبر‌ها نشان نداده و نمی‌دهند اما این خاک قاچاق می‌شود. تاراجی که از مناطق جنوبی و سیستان‌وبلوچستان شروع و به شهرهای شمالی رسید. خاکی که هم برای مصرف داخلی وهم برای قاچاق به کشورهای حوزه خلیج‌فارس چوب حراج می‌خورد. چندی قبل، گروه مهندسی حفاظت از آب‌وخاک سازمان تحقیقات کشاورزی اعلام کرده بود که در سواحل جنوبی کشور پدیده قاچاق خاک بارها مشاهده شده، اما چون مرجع این موضوع سازمان جنگل‌هاست، آمار رسمی اعلام نگردیده است. نحوه کارهم به این صورت است که یک محدوده چندکیلومترمربعی به خریداران معادن شن و ماسه واگذارمی‌شود.آنها در زمان برداشت از معادن مقداری از خاک آن منطقه را با خود قاچاق می‌کنند.البته درمیان خاک‌های قاچاق، به همراه گیاهان تزئینی مقداری خاک صادر می‌شود. اینگونه است که حجم قابل‌توجهی از خاک مرغوب کشور را از دست می‌دهیم. کشورهایی که خریدار خاک ایران هستند، خودشان خاک مرغوبی برای کشاورزی ندارند. آنها ازخاک ایران برای خشک‌کردن سواحل و ساخت‌وساز استفاده می‌کنند. البته هنوز شواهدی از حجم این خاک قاچاق‌شده و دوره‌های قاچاق در دست نیست که امید است با ورود نهادهای نظارتی این روند خاتمه یابد.
اقدامات فرسایشی مسئولان
فروش خاک مناطق مختلف ایران و آگاهی از زمان‌بر بودن تولید یک سانتی‌متر خاک حاصلخیز در شرایطی است که فرسایش خاک به یکی از معضلات بزرگ استان‌ها تبدیل شده است.بر اساس آمارها، میانگین جهانی فرسایش خاک حدود ۲/۲ تا ۵تن در هکتار در سال است. در ایران، این عدد سالانه به۱۶.۵ تا ۲۴تن در هکتار می‌رسد، که به معنای ۵ تا ۷برابر بیشتر از میانگین جهانی است. اما عدم هماهنگی مسئولان و یکی‌نبودن ارقام نشان می‌دهد هنوز قرار نیست برای جلوگیری از فرسایش خاک کاری صورت بگیرد. در همین راستا صفدر نیازی، معاون آب‌وخاک وزارت جهادکشاورزی، میزان فرسایش خاک نسبت به میانگین جهانی را۶ ــ ۵ برابر، حمید نوری، مدیر مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز تحت نظارت یونسکو ۶برابر، حسن وحید، معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری این رقم را ۲برابر، محمد درویش، فعال محیط‌زیست ۸برابر، علی مریدی، مدیر دفتر آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست آن را ۵ ــ ۴برابر، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ۷برابر، وزیر پیشین جهادکشاورزی۳برابر،انجمن آبخیزداری ایران این رقم را ۸برابروشینا انصاری،رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم میزان فرسایش خاک در ایران را ۷برابر میانگین جهانی اعلام کرده است. آن‌طورکه ازحرف‌های مسئولان برداشت می‌شود، هنوز استانداردی برای میزان فرسایش خاک وجودندارد.چندی پیش رئیس انجمن علوم خاک ایران اعلام کرددرهرساعت ۱.۲هکتار از اراضی کشاورزی کشور نابود می‌شود.شاید عنوان می‌شود که میانگین جهانی نرخ فرسایش خاک حدود ۲ تا ۵تن در هکتار درسال برآورد می‌شود، اماباید بدانیم این مقداربسته به عواملی مانند نوع استفاده اززمین، شرایط اقلیمی و توپوگرافی متغیر است.برای مثال، مناطقی که در آنها کشاورزی فشرده یا جنگل‌زدایی انجام می‌شود، نرخ‌های بسیار بالاتری از فرسایش را تجربه می‌کنند.
خام‌فروشی خاک صنایع
قاچاق خاک ایران فقط به خاک حاصلخیز ختم نمی‌شودو باید اذعان کنیم با پدیده خام‌فروشی خاک‌های صنعتی هم روبه‌رو هستیم. این خاک‌ها از معادن استخراج می‌شوند و اغلب به‌صورت مستقیم یا به‌عنوان باطله معدنی به فروش می‌رسند. وی تصریح کرد: این خاک‌ها برای تولید آهن و مس کاربرد زیادی دارند و عناصر نادر و کمیاب زیادی نیز در این خاک‌ها یافت می‌شود. از این رو ضروری است سطح تکنولوژی‌مان را ارتقا دهیم تا دیگر به سمت خام‌فروشی این خاک‌های ارزشمند نرویم. وی تأکید کرد: خام‌فروشی این نوع خاک‌ها نیز ممنوع است، اما قاچاق خاک مسأله‌ای نیست که ما بتوانیم ازآن گریزی داشته باشیم؛ زیرا مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز در کنار این معضلات وجود دارد.
∎
خروج خاک به همراه گیاهان تزئینی
قاچاق خاک مناطق مختلف و به‌خصوص جنوب ایران از دهه ۸۰ شروع و در دهه ۹۰ بارها درباره آن صحبت و اخباری منتشر شد که البته هر بار تکذیب می‌‌گردید. اما واقعیت این است به‌رغم این‌که برخی مسئولان علاقه‌ای به ورود به اینگونه خبر‌ها نشان نداده و نمی‌دهند اما این خاک قاچاق می‌شود. تاراجی که از مناطق جنوبی و سیستان‌وبلوچستان شروع و به شهرهای شمالی رسید. خاکی که هم برای مصرف داخلی وهم برای قاچاق به کشورهای حوزه خلیج‌فارس چوب حراج می‌خورد. چندی قبل، گروه مهندسی حفاظت از آب‌وخاک سازمان تحقیقات کشاورزی اعلام کرده بود که در سواحل جنوبی کشور پدیده قاچاق خاک بارها مشاهده شده، اما چون مرجع این موضوع سازمان جنگل‌هاست، آمار رسمی اعلام نگردیده است. نحوه کارهم به این صورت است که یک محدوده چندکیلومترمربعی به خریداران معادن شن و ماسه واگذارمی‌شود.آنها در زمان برداشت از معادن مقداری از خاک آن منطقه را با خود قاچاق می‌کنند.البته درمیان خاک‌های قاچاق، به همراه گیاهان تزئینی مقداری خاک صادر می‌شود. اینگونه است که حجم قابل‌توجهی از خاک مرغوب کشور را از دست می‌دهیم. کشورهایی که خریدار خاک ایران هستند، خودشان خاک مرغوبی برای کشاورزی ندارند. آنها ازخاک ایران برای خشک‌کردن سواحل و ساخت‌وساز استفاده می‌کنند. البته هنوز شواهدی از حجم این خاک قاچاق‌شده و دوره‌های قاچاق در دست نیست که امید است با ورود نهادهای نظارتی این روند خاتمه یابد.
اقدامات فرسایشی مسئولان
فروش خاک مناطق مختلف ایران و آگاهی از زمان‌بر بودن تولید یک سانتی‌متر خاک حاصلخیز در شرایطی است که فرسایش خاک به یکی از معضلات بزرگ استان‌ها تبدیل شده است.بر اساس آمارها، میانگین جهانی فرسایش خاک حدود ۲/۲ تا ۵تن در هکتار در سال است. در ایران، این عدد سالانه به۱۶.۵ تا ۲۴تن در هکتار می‌رسد، که به معنای ۵ تا ۷برابر بیشتر از میانگین جهانی است. اما عدم هماهنگی مسئولان و یکی‌نبودن ارقام نشان می‌دهد هنوز قرار نیست برای جلوگیری از فرسایش خاک کاری صورت بگیرد. در همین راستا صفدر نیازی، معاون آب‌وخاک وزارت جهادکشاورزی، میزان فرسایش خاک نسبت به میانگین جهانی را۶ ــ ۵ برابر، حمید نوری، مدیر مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز تحت نظارت یونسکو ۶برابر، حسن وحید، معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری این رقم را ۲برابر، محمد درویش، فعال محیط‌زیست ۸برابر، علی مریدی، مدیر دفتر آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست آن را ۵ ــ ۴برابر، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ۷برابر، وزیر پیشین جهادکشاورزی۳برابر،انجمن آبخیزداری ایران این رقم را ۸برابروشینا انصاری،رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم میزان فرسایش خاک در ایران را ۷برابر میانگین جهانی اعلام کرده است. آن‌طورکه ازحرف‌های مسئولان برداشت می‌شود، هنوز استانداردی برای میزان فرسایش خاک وجودندارد.چندی پیش رئیس انجمن علوم خاک ایران اعلام کرددرهرساعت ۱.۲هکتار از اراضی کشاورزی کشور نابود می‌شود.شاید عنوان می‌شود که میانگین جهانی نرخ فرسایش خاک حدود ۲ تا ۵تن در هکتار درسال برآورد می‌شود، اماباید بدانیم این مقداربسته به عواملی مانند نوع استفاده اززمین، شرایط اقلیمی و توپوگرافی متغیر است.برای مثال، مناطقی که در آنها کشاورزی فشرده یا جنگل‌زدایی انجام می‌شود، نرخ‌های بسیار بالاتری از فرسایش را تجربه می‌کنند.
خام‌فروشی خاک صنایع
قاچاق خاک ایران فقط به خاک حاصلخیز ختم نمی‌شودو باید اذعان کنیم با پدیده خام‌فروشی خاک‌های صنعتی هم روبه‌رو هستیم. این خاک‌ها از معادن استخراج می‌شوند و اغلب به‌صورت مستقیم یا به‌عنوان باطله معدنی به فروش می‌رسند. وی تصریح کرد: این خاک‌ها برای تولید آهن و مس کاربرد زیادی دارند و عناصر نادر و کمیاب زیادی نیز در این خاک‌ها یافت می‌شود. از این رو ضروری است سطح تکنولوژی‌مان را ارتقا دهیم تا دیگر به سمت خام‌فروشی این خاک‌های ارزشمند نرویم. وی تأکید کرد: خام‌فروشی این نوع خاک‌ها نیز ممنوع است، اما قاچاق خاک مسأله‌ای نیست که ما بتوانیم ازآن گریزی داشته باشیم؛ زیرا مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز در کنار این معضلات وجود دارد.