عصر ایران - طی روزهای گذشته نشریه دانشگاه آکسفورد باردیگر واژه برگزیده سال را معرفی کرد و این بار brain rot بود که به تیتر رسانه های خبری جهان تبدیل شد. واژه ای که معادل آن در فارسی پوسیدگی یا فرسایش مغز می شود. آکسفورد در شرح این واژه آورده است: زوال تدریجی ظرفیت ذهنی و قوای شناختی در نتیجه وقت‌گذرانی بیش از حد با کارهای پوچ مانند پرسه زدن بی‌هدف در شبکه ‌های اجتماعی

نکته: انتشارات آکسفورد واژه سال را هر دوره برای دیکشنری آمریکا و انگلیس خود، جداگانه معرفی می کند و البته گاهی یک واژه به شکل مشترک منتخب هر دو می شود. 

واژه سال آکسفورد؛ ماجرا از کجا شروع شد؟

از سال ۲۰۰۴، واژه سال آکسفورد به زبان و کلماتی پرداخته است که گفت‌ و گوهای ما را شکل داده و تغییرات فرهنگی، الگوها و احساسات یک سال خاص را منعکس کرده‌ اند. زبان‌ شناسان داده ‌ها و روند ها را تحلیل می‌کنند تا واژه ‌های جدید و در حال ظهور را شناسایی کرده و تغییرات در نحوه استفاده از واژه‌ های جاافتاده‌تر را بررسی کنند. این تحلیل‌ها به انتخاب واژه‌های نامزد کمک می‌کند که فرهنگ در حال تحول جوامع را بازتاب می‌دهند.

سابقه ای از واژه های برگزیده آکسفورد

در سال 2005، واژه سال "پادکست" (اسم) بود—ترکیبی از "آی‌پاد" و "-کست" (به مفهوم پخش، مانند پخش تلویزیونی) که اولین بار در سال 2004 ظاهر شد. اگر به خاطر داشته باشید، روش انتقال محتوای صوتی از طریق وب یا همان پادکست در سال 2004 چنان محبوب شد که تقریبا تمام افراد سعی می کردند در بخشی از گفتار خود اشاره ای به این کلمه داشته باشند. راحت تر بگوئیم؛ پادکست به یک کلمه باکلاس تبدیل شد که نشانه ای از پیشرفت، فناوری و حتی به نوعی سواد شد.

اگر به حال حاضر نگاه کنیم، آی‌پادها تقریباً ناپدید شده‌اند، در حالی که پادکست‌ها همچنان به همان اندازه محبوب هستند و استفاده از این واژه طی دوران همچنان مسیر افزایشی را طی می کند. پس این یک انتخاب کاملا درست بوده است.

توسعه‌ فناوری گوشی‌های موبایل راه‌های جدید و جذابی برای ارتباط میان افراد فراهم کرده است. در سال 2012، یکی از کلمات برگزیده آکسفورد "نوموفوبیا" (اسم) یا "بی گوشی هراسی" بود، به معنای "اضطراب ناشی از نداشتن دسترسی به تلفن همراه یا خدمات آن"، که با افرادی که در برابر اعتیاد به تلفن همراه مراقبت می‌کنند، هم‌خوانی داشت.

در سال 2015، واژه سال آکسفورد در واقع یک ایموجی بود، ایموجی خنده، زیرا تحقیقات نشان داد که این ایموجی 20% از تمام ایموجی‌های استفاده شده در بریتانیا و 17% در ایالات متحده را تشکیل می‌دهد.

واژه "ایموجی" (اسم) نیز در سال 2015 نسبت به سال قبل سه برابر بیشتر استفاده شد که نشان‌ دهنده پذیرش گسترده‌ تر این شیوه برای به اشتراک‌ گذاری افکار و احساسات بود.

کرونایی که آکسفورد را هم مبتلا کرد!

در سال 2020، زمانی که زندگی جوامع در کشورهای مختلف به‌ دلیل پاندمی کووید-19 یا همان کرونا به هم ریخت، آکسفورد در بخش واژه سال با یک تجربه خاص یا به قول خودش «واژه‌های یک سال بی‌سابقه» مواجه شد زیرا کلماتی خاص و جدید به دلیل تغییر شرایط زندگی وارد فرهنگ جوامع شد.

گزارش مذکور آکسفورد تغییرات زبانی متاثر از کرونا و زندگی آنلاین را بررسی کرد که در واکنش به کار، آموزش، تحصیل، ملاقات و حتی رأی‌گیری از راه دور ایجاد شد و در مقایسه با سال قبلش، بیش از 300% افزایش داشت!

طبق داده‌های ثبت‌شده در گزارش آن سال آکسفورد، پیشرفت‌های فناوری ارتباطات به ما کمک کرد تا به این تغییرات سازگار شویم، اما همچنان نیاز داشتیم که به استفاده از پلتفرم‌ها عادت کنیم. کارشناسان آکسفورد مشاهده کردند که استفاده از واژه «آزاد کردن از حالت بی‌صدا» (unmute) به میزان 500% افزایش یافته بود!

در حالی که بخش زیادی از زندگی در دوران پاندمی به صورت آنلاین و از راه دور انجام می‌شد، برخی شرکت‌های فناوری توجه خود را به امکان‌پذیری و پایداری متاورس (اسم) معطوف کردند، جایی که تعاملات در یک فضای واقعیت مجازی رخ می‌دهند.

در سال 2022، این اصطلاح از فضاهای تخصصی وارد ذهنیت عمومی شد و استفاده از آن چهار برابر افزایش یافت، زیرا مردم در مورد دیدگاه خود درباره و برای متاورس، و همچنین سوالات اخلاقی و قابلیت اجرایی آن بحث می‌کردند.

آکسفورد کاملا تحت اثر شبکه های اجتماعی/ فناورانه ها همچنان محبوب و در صدر

فهرست‌های نامزدهای اخیر نشان می‌دهند که ما همچنان زبان خود را برای صحبت درباره فناوری‌های جدید، مانند هوش مصنوعی، تطبیق می‌دهیم. در سال 2016، «چت‌بات» در فهرست نامزدهای واژه های آکسفورد قرار گرفت و در سال 2023، به معنای جدید «پرامپت» (اسم) اشاره شده که به مفهوم «دستوری است که به یک برنامه هوش مصنوعی، الگوریتم و غیره داده می‌شود و محتوای تولیدی آن را تعیین یا تحت تأثیر قرار می‌دهد».

زبان استفاده شده در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی از سال 2008 وارد فهرست نامزدهای واژه سال آکسفورد شد، زمانی که کارشناسان کلمه "توییت" (اسم) را در این فهرست گنجاندند و واژه سال 2009 نیز "آنفالو کردن" (فعل) بود، به معنای «حذف کسی از لیست دوستان در یک سایت شبکه اجتماعی مانند فیسبوک».

 در سال‌های بعدی، فهرست‌های آکسفورد شامل واژه‌هایی مانند "هشتگ" (اسم)، "ریتوییت" (فعل)، و "GIF" (فعل) نیز شد.

در سال 2013، استفاده از کلمه "سلفی" (اسم) در مجموعه داده‌های آکسفورد نسبت به سال قبل 17,000% افزایش یافت، زیرا این واژه از یک اصطلاح پرطرفدار در رسانه‌های اجتماعی به یک واژه رایج برای عکس‌های خودپرتره تبدیل شد.

فهرست‌های نامزدهای اخیر آکسفورد نشان می‌دهند که پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مکانی هستند که در آن کلمات درون جوامع تکامل می‌یابند و گاهی این کلمات به طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در سال 2022، برای اولین بار هشتگ "#IStandWith" را به فهرست نامزدهای آکسفورد اضافه شد، زیرا داده‌های تحلیلی نشان داد که این هشتگ و واریانت‌های آن از مارس 2022 به طور قابل توجهی پس از حمله روسیه به اوکراین افزایش یافت.

واژه برنده نهایی سال 2022، "گابلین مود" (اسم)، در فوریه 2022 در رسانه‌های اجتماعی ویروسی شد و به نظر می‌رسید حال و هوای غالب افرادی را که ایده بازگشت به "زندگی عادی" پس از پاندمی را رد می‌کردند، به خوبی نشان می‌دهد.

واژه برنده سال 2023 ، "ریزز" (اسم)—که به معنای "سبک، جذابیت یا توانایی جذب یک شریک رمانتیک " است—به نسل‌های جوان‌تر مرتبط است و از فرهنگ بازی‌ها و اینترنت نشأت گرفته است.

یوتیوبر و استریمر آمریکایی کای سِنت به طور گسترده‌ای به دلیل محبوب کردن این واژه در سال 2022 شناخته شده است، در حالی که یک مصاحبه با بازیگر تام هالند در سال 2023 این واژه را وارد آگاهی اجتماعی وسیع‌تری کرد.

چندین واژه از فهرست نامزدهای 2023 نیز به لطف جوامع موجود در پلتفرم‌های آنلاین مانند اینستاگرام و تیک‌تاک برجسته شدند.

جالب اینجاست که کلماتی که به طور غیرمستقیم برخی از تعاملات آنلاین را نقد می‌کردند، در سال 2023 نیز برجسته شدند، به طوری که در فهرست آکسفورد واژه هایی مانند "دی‌اینفلوئنسینگ" (اسم) به معنای "عملی که در آن مردم از خرید محصولات خاص منصرف می‌شوند یا تشویق می‌شوند که مصرف کالاهای مادی خود را کاهش دهند، به ویژه از طریق رسانه‌های اجتماعی" به چشم می خورد. 

تغییرات اقلیمی؛ محبوب میان مردم

استفاده از زبان مرتبط با تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن در ۲۰ سال گذشته به طور فزاینده‌ای ضروری شده است.

در سال ۲۰۰۶، کارشناسان آکسفورد واژه "کربن‌خنثی" (صفت) را به عنوان واژه سال خود در آمریکا انتخاب کردند و در سال ۲۰۰۷، واژه "رَدپای کربن" (اسم) برنده‌ی واژه سال در بریتانیا شد که نشان‌دهنده بحث‌های عمومی بیشتر درباره تأثیر مردم بر محیط زیست بود.

واژه‌های مرتبط با پایداری نیز در فهرست‌های اولیه آکسفورد محبوبیت پیدا کردند، به طوری که واژه "آپ‌سایکلینگ" (اسم) در سال ۲۰۰۷ در فهرست نامزدهای ایالات متحده و در سال ۲۰۱۰ در فهرست نامزدهای بریتانیا قرار گرفت. "ری‌ویلدینگ" (اسم) به معنای «فرایند بازگرداندن یک منطقه به وضعیت طبیعی و دست‌نخورده‌اش» است و در فهرست نامزدهای سال ۲۰۰۸ قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۹، در پاسخ به افزایش آگاهی عمومی از علم تغییرات اقلیمی و پیامدهای تغییرات اقلیمی غیرقابل بازگشت، کل فهرست نامزدهای آکسفورد حول این موضوع قرار گرفت و "اضطراری اقلیمی" (اسم) به عنوان واژه سال انتخاب شد.

از سیاست و اقتصاد تا واژه سال

۲۰ سال گذشته تغییرات سیاسی و اقتصادی عمده‌ای به همراه داشته است که بر زندگی مردم و زبان در این دوران تأثیر گذاشته است.

بحران‌های مالی و سختی‌های اقتصادی ردپای خود را بر سال‌های فهرست‌های واژه سال آکسفورد گذاشته‌اند. به عنوان مثال، واژه "تنگنای اعتباری" (اسم) در سال ۲۰۰۸ به عنوان واژه سال بریتانیا انتخاب شد، در حالی که فهرست نامزدها پر از کلماتی بود که به مشکلات اقتصادی مربوط می‌شد.

واژه "رکود بزرگ" (اسم) در سال ۲۰۰۹ در فهرست نامزدها قرار گرفت، به همراه واژه "استیکِیشن" (اسم)، زیرا مردم به دنبال راه‌هایی برای گذراندن تعطیلات در دوران سخت بودند. همچنین واژه "یوروگدن" (اسم) در فهرست نامزدهای سال ۲۰۱۲ قرار گرفت، در دوران بحران مالی اروپا.

انتخابات و رفراندوم‌ها نیز واژه‌ها و مفاهیم جدیدی را به وجود آورده‌اند. واژه "ایندی‌رف" (اسم) — که مخفف رفراندوم استقلال اسکاتلند در سال ۲۰۱۴ است — در همان سال به فهرست نامزدها اضافه شد. همچنین واژه‌های "برگزیت" (اسم) و "برگزیتی" (اسم) در فهرست نامزدهای آکسفورد در سه سال متوالی از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ حضور داشتند.

واژه سال ۲۰۱۶ آکسفورد، "پُست‌تروت" (صفت)، نشان‌دهنده این بود که چگونه احساسات و باورهای شخصی تأثیر قوی‌تری بر رای‌های مهم گذاشته‌اند، از جمله رفراندوم اتحادیه اروپا در بریتانیا و انتخابات ریاست‌جمهوری در ایالات متحده.

و در سال ۲۰۲۱، زبان واکسن‌ها در تمام جنبه‌های زندگی ما نفوذ کرد، چرا که پیشرفت‌های پزشکی و آغاز توزیع واکسن‌ها علیه کووید-۱۹ به‌طور جدی آغاز شد، که منجر به انتخاب واژه "واکسیناسیون" (اسم و فعل) به عنوان واژه سال آکسفورد شد.

واژه امسال آکسفورد و داستان پوسیدگی مغز

آیا ساعت‌ها به‌طور بی‌هدف در حال پیمایش در ریل‌های اینستاگرام و تیک‌تاک هستید؟ اگر اینطور است، ممکن است از "فرسایش مغز" رنج ببرید، عبارتی که انتشارات دانشگاه آکسفورد آن را به عنوان واژه یا عبارت سال انتخاب کرده است.

این واژه نگرانی‌ها درباره تأثیر مصرف مقدار زیادی محتوای آنلاین بی‌کیفیت، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، را به تصویر می‌کشد. استفاده از این عبارت در سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، حدود 230 درصد افزایش داشته است.

اندرو پرزیبلیسکی، روانشناس و استاد دانشگاه آکسفورد، می‌گوید که محبوبیت این واژه "نشانه‌ای از دوران ما است".

فرسایش مغز چیست؟ "فرسایش مغز" به عنوان کاهش احتمالی وضعیت ذهنی یا فکری یک فرد تعریف می‌شود، به‌ویژه به عنوان نتیجه‌ی مصرف بیش از حد محتوای سطحی و بی‌چالش.

اولین استفاده ثبت‌شده از عبارت "فرسایش مغز" خیلی قبل از ظهور اینترنت بوده است؛ این عبارت در سال ۱۸۵۴ توسط هنری دیوید ثورو در کتاب "والدن" او نوشته شده است.

هنری دیوید ثورو

او نقدهایی به تمایل جامعه برای کم‌ارزش کردن ایده‌های پیچیده دارد و معتقد است که این روند بخشی از یک کاهش کلی در تلاش‌های ذهنی و فکری است.

او از خود می‌پرسد: "در حالی که انگلستان تلاش می‌کند پوسیدگی سیب‌زمینی را درمان کند، آیا هیچ تلاشی برای درمان فرسایش مغز – که به مراتب بیشتر و کشنده‌تر گسترش یافته است – وجود ندارد؟"

این واژه در ابتدا در شبکه‌های اجتماعی در میان جوامع نسل Z و نسل Alpha محبوب شد، اما اکنون به‌طور گسترده‌تری برای توصیف محتوای بی‌کیفیت و کم‌ارزش موجود در شبکه‌های اجتماعی به‌کار می‌رود.

پرفسور پرزیبلیسکی می‌گوید: "هیچ شواهدی مبنی بر اینکه فرسایش مغز واقعاً وجود دارد، وجود ندارد."

"در عوض، این واژه نارضایتی ما از دنیای آنلاین را توصیف می‌کند و واژه‌ای است که می‌توانیم برای جمع‌بندی نگرانی‌های خود در مورد شبکه‌های اجتماعی از آن استفاده کنیم."