تکثرگرایی و کثرت گرایی هر دو یک معنی دارند، منتها بنا به قرارداد نظری جامعه شناسان ایرانی تکثرگرایی را بیشتر برای جمع‌های بزرگ بکار می‌برند، مثلا مجموعهٔ تمام مذاهب، ناسیونالیستها، اقوام و افراد متفرقه با هم در یک جامعه. اما بنا به همین قرارداد کثرت گرایی را بیشتر برای زیرمجموعه تکثرگرایی بکار می‌برند، مثلا اهالی یک شهر، یا محله، یا ده، یا پیروان یک دین، یا افراد با گرایشهای ناسیونالیسم و یا قومگرایی و یا حتی تشکیل خانواده توسط زن و شوهر هر کدام در حد خود کثرت گرایی محسوب می‌شوند.

ریشه تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی

ما انسانها هر کدام به تنهایی یک فرد هستیم. کره زمین و کرات آسمانی هم هر کدام منفرد هستند. دوم هر کدام از ما منفردان دارای خواص منحصر به فرد خود هستیم و فردگرایی را تقویت می‌کنیم. سوم با تمام فرد بودن، ما از درون و از بیرون از خود در رابطه با اجتماع و محیط زیست تکثرگرا، کثرت گرا و فردگرا هستیم، مثلا بدن انسان از بیرون که نگاه می‌کنیم یک فرد به حساب می‌آید. اما از درون، بدن مجموعه به حساب می‌آید که دارای زیرمجموعه است. میلیاردها مولکول، الکترون و سلول‌ درون بدن انسان را تشکیل می‌دهند. این اجزاء داخلی هر کدام به تنهایی منفرد و خواص منحصر به فرد دارند. اما آنها با خواص منحصر به فرد خود روی هم تاثیر و در رابطه با هم رشد کرده و همدیگر را تکمیل تر می‌کنند و از خودشان جمع‌های منظم مختلفی در درون بدن بوجود می‌آورند. آنها با این خواص و رشد خودشان در رابطه با هم در اندازه‌های مختلف تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی را در درون بدن انسان بوجود می‌آورند. اما همین انسان با تمام تنوع درونی در بدن خود، بیرون از بدن خود فرد محسوب می‌شود که جزئی از چهارچوب کلی تر اجتماع و محیط زیست می‌باشد و تابعی از آنها است. به عبارت دیگر هر کدام از انسانها به تنهایی منفرد وجزئی از تکثرگرایی، کثرتگرایی و فردگرایی اجتماع و محیط زیست محسوب می‌باشند. اجتماع و محیط زیست و فرد و افراد طبق قانون فیزیک در رابطه با هم رشد کرده و روی رشد همدیگر تاثیر متقابل می‌گذارند. همدیگر را در اندازه‌های مختلف می‌سازند، یعنی اگر فرد و افراد در رابطه با اجتماع و محیط زیست روی این محیط‌ها تاثیر مثبت و درست بگذارند و این محیط‌ها را درست بسازند، این محیط‌های اصلاح شده هم متقابلا روی ذهن، روح، عقل، احساس و جسم فرد و افراد در اندازه‌های مختلف تاثیرات مثبت می‌گذارند که همراه با پیشرفت و تجارب و شناختهای درست است. اما اگر این رشدها و تاثیرگذاری‌های متقابل در رابطه باهم درست نباشند فرد، افراد، اجتماع و محیط زیست خراب و ویران و به طرف عقب رشد می‌کنند که نهایتا به بن بست و چه بسا کار مردم به انقلاب، شورش و جنگ ختم شود. در هر دو حالت تاثیرگذاری‌های مثبت و منفی، فرد و افراد بر تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی موجود در اجتماع و محیط زیست تاثیر دارند و این محیط‌ها هم بر چگونگی رشد تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی درونی فرد و افراد تاثیر دارند و ارگانیسم بدن فرد و افراد را خوب یا بد می‌سازند. آثار مثبت و یا خراب آنها را در فرد و افراد در اجتماع، محیط زیست، اقتصاد، صنعت، علوم، فرهنگ و قانون می‌توان دید.
چرا تا این حد فراز و نشیب؟
، چون اولا شرایط اجتماعی و محیط زیست در جاهای مختلف برای همه افراد یکسان نمی‌باشند و فرد و افراد از این محیط‌ها تاثیرات یکسانی نمی‌گیرند. دوما شرایط داخلی ارگانیسم بدن تک تک افراد در مقایسه با هم رشد صد در صد یکسان ندارند، بخصوص این مهم بین زن و مرد بیشتر مشهود است، چون نوع و میزان رشد تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی درونی بدن زن و مرد با هم صد در صد یکسان نیستند. این نشان می‌دهد که زنان و مردان به تنهایی از همه نظر تکمیل نیستند. اما چون زنان و مردان در رابطه با هم و در رابطه با اجتماع و محیط زیست هستند با همدیگر این تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی درونی و بیرونی (در اجتماع و محیط زیست) همدیگر را تکمیل تر می‌کنند که بدون فراز و نشیب نیست، یعنی تاثیراتی نسبی از هم می‌گیرند که می‌توانند برای آنها در درجات مختلف مثبت و یا منفی باشند.

تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی منظومه شمسی و جهان

بسط این مبحث به منظومه شمسی و جهان برای ما روشن می‌کند که تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی یک قانون در سراسر جهان است و فقط به انسانها و اجتماع ختم نمی‌شود و چیز من دربیاری توسط انسان نیست، هر چند انسان در چگونگی رشد آنها دخالت دارد، چون جزئی از این طبیعت است.
تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی منظومه شمسی خلاصه می‌شود به خورشید در مرکز و کرات و ماههای آنها در اطراف خورشید.
فردگرایی در منظومه شمسی، مثلا کره زمین یک کره منفرد و دارای خواص منحصر به فرد و دارای فردگرایی در منظومه شمسی است. اما همین کره زمین منفرد در درون خود از عناصر مختلف تشکیل شده که در رابطه با هم دارای خواص تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی هستند، مثلا عناصر منفرد با خواص منفرد مختلف در ترکیبات مختلف توانسته‌اند که جامدات، مایعات و گازها از جمله گیاهان و جانوان مختلف را بر روی کره زمین بوجود آورده‌اند. اما این کره خاکی با تمام تنوع درونی خود از بیرون خود در منظومه شمسی منفرد و دارای خواص منحصر به فرد فردگرایی است و جزئی از تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی منظومه شمسی به حساب می‌آید. کرات دیگر در منظومه شمسی هم مثل زمین در اندازه‌های مختلف فردگرا و دارای خواص فردگرایی منحصر به خود می‌باشند.
کثرت گرایی در منظومه شمسی، برای مثال زمین و ماه در رابطه با هم رشد دارند و روی رشد هم تاثیر متقابل می‌گذارند. این نوع رابطه کثرت گرایی برای کره مشتری با ماه‌های اطرافش و سایر کرات دیگر با ماه‌هایشان هم صادق است، یعنی یک جمع کوچک.
اما تکثرگرایی منظومه شمسی تمام منظومه را در بر می‌گیرد. خورشید روی چگونگی رشد کرات و ماه‌ها و قمرهای آنها تاثیرات مختلف دارد. کرات هم متقابلا در حد توانایی‌های خود روی رشد همدیگر و روی رشد خورشید تاثیر می‌گذارند. خورشید و کرات متناسب با توانایی‌های خود رشد و تکامل منظومه شمسی را تکمیل می‌کنند، یعنی آنها در منظومه شمسی در اندازه‌های مختلف به هم وابسته و دارای خواص تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی هستند. آنها با هم این خواص را در رابطه با هم رشد داده و تکمیل می‌کنند تا با قانون فیزیک جهانی حاکم بر منظومه شمسی هماهنگی داشته باشد.
ارتباطات منظومه شمسی، کرات آسمانی و کهکشان‌های جهانی هم در رابطه با هم همینطور است. ملاحظه می‌فرمایید که تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی از جزء تا کل به تمام جهان مربوط و میلیارد‌ها سال روی هم تاثیرات متقابل گذاشته و می‌گذارند و رشد و دگرگونی بوجود می‌آورند، البته این خود بحث فیزیکی گسترده و مفصلی دارد و وارد بحث آن نمی‌شوم.
همین وضعیت تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی را می‌توان در علم بر روی کره زمین پیدا کرد، مثل ماشین، هواپیما و کامپیوتر.
مثلا کامپیوتر دارای اجزاء کوچک و بزرگ است. هر جزء کوچک آن خاصیت منفرد (فردگرایی) دارد. متخصصین خاصیت هر کدام از این اجزاء را شناخته و آنها را تهیه و پردازش می‌کند تا آنها هر کدام با خاصیت مشخص متناسب با ساخت کامپیوتر شوند، سپس این اجزاء را متناسب با خواص منحصر به فرد خودشان دسته بندی می‌کنند. متخصصین هر چند تایی از آنها که خواص منحصر به فرد دارند و با هم برای انجام کاری هماهنگی دارند را بطور ارگانیکی به هم وصل می‌کنند و از آنها یک قطعه مربوطه به کامپیوتر می‌سازند. هر قطعه کامپیوتر در حد خود خواص جمع محدود (کثرت گرایی) پیدا می‌کند. متخصصین این قطعات مختلف با خواص کثرت گرایی مختلف را به صورت ارگانیکی از نو به هم وصل و آنها را با هم ارتباطات ارگانیکی می‌دهند. این قطعات کثرت گرا در رابطه با هم کارکرد پیدا می‌کنند و این قطعات کوچک و بزرگ با هم و در رابطه با هم خواص تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی به کامپیوتر می‌دهند. این قطعات در رابطه با هم و با کمک هم داده‌ها را از فرد و افراد می‌گیرند و این قطعات متناسب با خواص و توانایی‌های خودشان با هم کار مشخص پردازش را روی این داده‌ها انجام داده و از آنها خروجی‌های مختلف می‌سازند که دارای کارکرد معنی دار تکمیل شده می‌باشند و آماده‌اند برای ذخیره شدن در کامپیوتر و یا در اختیار کاربران (فرد و افراد) قرار گرفتن. این قطعات در سیستم کامپیوتر در رابطه با هم کارکرده و تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی در کامپیوتر را بوجود می‌آورند. با این کامپیوتر می‌توان کارهای ساده (فردگرایانه)، نیمه ساده و متوسط (کثرت گرایانه) و خیلی پیچیده و کلی و سخت (تکثرگرایانه) را انجام داد، یعنی خروجی‌ها از کامپیوتر می‌توانند در اندازه‌های مختلف ساده، پیچیده و خیلی پیچیده باشند و برای فرد یا برای افراد و یا برای یک کشور و یا جهانیان کاربرد داشته باشند. نمونه پیچیده تر و با کارایی بالاتر، کامپیوترها و ماشین حساب‌های قوی و اینترنت است.
اینترنت نمونه‌ای دیگر از تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی در علم می‌باشد که کارهای مختلف کوچک، بزرگ و با تنوع بیشتری انجام می‌دهد و می‌تواند در هر سطحی افراد را به خود مشغول کند. اینترنت فرد و افراد را به هم نزدیک و یا از هم دور و بر تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی افراد می‌افزاید و یا می‌کاهد. افراد را به این ور و آن ور می‌کشاند و به این ور و آن ور وصل می‌کند که می‌تواند برای فرد و افراد مثبت و یا منفی باشد، مثلا آنچه در اینترنت رایج است داده هایی است که فرد و افراد به اینترنت داده و متقابلا متناسب با داده‌های خود خروجی هایی از اینترنت دریافت می‌کنند. اما چون انسانها از همه نظر با هم برابر نیستند به همین نسبت داده‌ها و دریافتی آنها از اینترنت نمی‌توانند با هم برابر و یکسان و همه مثبت و یا همه منفی باشند، در نتیجه در این داده‌ها و خروجی‌ها از اینترنت همه چیز وجود دارند، مثلا گفتار وکردار خوب و بد، حقیقت، راستی، ارتباطات در سطحهای مختلف، بده و بستان، یادگیری‌های درست و غلط، دروغ، فریب، اخبار ضد و نقیض، سود جویی دو طرفه و یا یک طرفه، دزدی، اخاذی کردن، دسترسی سارقین و هکرها به داده‌ها و خروجی‌های فرد و افراد، با اطلاعات دزدیده شده پول اخاذی کردن، فریب دادن دیگران، اطلاعات غلط، جاسوسی، خلافکاری‌های جنسی، لو دادن همدیگر، بر علیه هم زدن، رسوایی و هزاران چیزهای خوب و بد که افرار تحت تاثیر آنها قرار می‌گیرند. اگر اینترنت توانایی‌های تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی دارد و می‌تواند همه را به خودش مشغول کند. فرد و افراد هم از آنها استفاده کرده و تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی فردی و جمعی خودشان را به گونه‌های مختلف رشد داده و به خورد خود می‌دهند و درون خود را با آنها خوب یا بد درگیر می‌کنند (ذهنی، روحی، عقلی، احساسی و جسمی) و یا آنها را در اندازه‌های مختلف مستقیم و غیر مستقیم به افراد دیگر منتقل و یا تحمیل می‌کنند که سهمی هم درست یا غلط به اجتماع و محیط زیست می‌رسد. متقابلا مخاطبین آنها هم در هر سطحی بتوانند همین کارها را می‌کنند که می‌توانند در اندازه‌های مختلف مثبت و یا منفی باشند. ملاحضه می‌فرمایید که تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی انسانها با تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی کامپیوتر، بخصوص اینترنت اگر نتوانند همدیگر را درست کنترل و تنظیم کنند چه دردسرهایی به پا می‌شود برای بشریت، اجتماع و محیط زیست.
تو خود حدیث مفصل بخوان از هوش مصنوعی.
مطرح کردن این بحث به خاطر این است که کسی فکر نکند که تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی در یک جامعه یک چیز تحمیلی است. اینها طبیعی و بجا هستند و حساب شده باید توسط انسانها استفاده شوند. آنچه در اجتماع به فرد و افراد بی جا و نا درست منتقل و یا تحمیل می‌شود استفاده نا درست و بی جا از این قانون طبیعت است. فرد و افرادی که به آنها ظلم و شرایط بد و خراب به آنها تحمیل شده و آنهایی که ظالم، دیکتاتور، غارتگر، فریبکار و جانی هستند همه در اندازه‌های مختلف در این خرابی‌ها مقصر هستند و قانون طبیعت (تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی) را رعایت نکرده‌اند. در چنین شرایط خفقان زا جامعه دو قطبی و کار مردم به شورش، انقلاب، جنگ داخلی و جنگ منطقه‌ای کشیده می‌شود، مثل جنگ عزه، لبنان و منطقه خاورمیانه که ممکن است به ایران هم‌ کشیده شود. همچنین جنگ روسیه و اوکراین در منطقه اروپا و اگر جلوی آنها گرفته نشود شوخی شوخی به برکت این تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی خراب و ویران نه فقط در منطقه خاورمیانه و اروپا جنگ تمام عیار گسترده می‌شود، بلکه جنگ جهانی هم شروع و سر و کار ما با بمب اتم است.

راه حل برای برون رفت از این بحرانها

در سراسر جهان و در هر کشوری سر و کار همه ما از جزء تا کل در رابطه با تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی است. برای رشد درست و اصلاح آنها ما مردم باید حساب شده به هم اطمینان کرده و با کمک و مشورت با همدیگر بدانیم کجا‌ها بجا و به موقع از عقل و کجاها بجا و به موقع از احساس و کجاها بجا و به موقع در اندازه‌های مختلف از هر دو در برخورد با واقعیات اجتماعی و محیط زیست استفاده کنیم. این چیز نویی نیست که الآن مطرح شود. در طول تاریخ افراد با همفکری و همکاری با هم بسیاری از مشکلات را حل می‌کرده‌اند. اما امروزه علم در زمینه‌های مختلف وجود دارد. باید حساب شده علم و کاربرد آن را در هر زمینه‌ای یاد گرفت و درست و با دقت از علم کمک گرفت تا علم حساب شده به کمک عقل و احساس من و شما بشتابد. دنبال کسی نباشیم که برای ما معجزه کند. با چهار ابزار، یعنی عقل سلیم، احساس سالم، علم و تجارب و شناختهای خوب و بد فردی و جمعی خودمان و همچنین با اطمینان بجا به هم و با کمک همدیگر می‌توانیم مشکلات را به مرور حل کنیم تا رشد بهتر و پیشرفت داشته باشیم.
درباره تکثرگرایی، کثرت گرایی و فردگرایی اجتماعی و محیط زیست جهانی در مقاله دیگر بیشتر با هم صحبت خواهیم کرد.

موفق و پیروز باشید! پاینده و جاویدان ایران عزیز ما

اکبر دهقانی ناژوانی
*