برگزاری بیست و هشتمین اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی «اکو» در مشهد فرصتی برای مرور ظرفیت‌های این سازمان برای تحقق این هدف برنامه است. بیش از 50 درصد زائران و گردشگران ورودی به ایران از کشورهای عضو اکو می‌آیند. کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان، ترکیه، پاکستان و ترکمنستان از میان کشورهای این سازمان به ترتیب بیشترین زائر و گردشگر ورودی به کشورمان را دارند.
علاوه بر اینکه تعداد زائران همین کشورها نیز می‌تواند چند برابر شود، سایر کشورها نیز ظرفیت بالایی برای فرستادن زائر به ایران دارند. بیش از 20درصد جمعیت کشورهای این سازمان را شیعیان تشکیل داده و بخش اعظم غیرشیعیان نیز از اهل سنت و علویانی هستند که باور به زیارت و بهخصوص زیارت حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) دارند.
همچنین بخش زیادی نیز در حوزه تمدنی ایران و به‌ویژه خراسان بزرگ قرار دارند که از گذشته تعاملات زیادی با مشهد و خراسان داشته‌اند. در نهایت اینکه بخش اعظم جاده ولایت (مسیر سفر امام رئوف از مدینه تا مرو) در کشورهای عضو اکو قرار دارد و این نیز می‌تواند ظرفیت دیگری برای توجه این اتحادیه به موضوع زیارت باشد.
همه این موارد اهمیت این نکته را متذکر می‌شود که موضوع زیارت می‌تواند یکی از محورهای همکاری اعضای این سازمان قرار گیرد و لازم است در اجلاس بیست و هشتم که در شهر مقدس مشهد برگزار می‌شود، مسئله اقتصاد زیارت از طرف برگزارکنندگان مورد توجه جدی قرارگیرد.
ظرفیت‌های اقتصادی زیارت
پیشران اقتصاد مشهد و خراسان؛ زیارت می‌تواند بیش از 40 صنعت (از جمله صنایع مرتبط با اسکان، حمل‌ونقل، غذا، انواع سوغات و...) را به حرکت وادارد و از این جهت این ظرفیت را دارد که یکی از پیشران‌های اقتصاد خراسان و مشهد باشد. این ویژگی در کنار اینکه هویت شهر مشهد را زیارت تشکیل می‌دهد، زیارت را به محور اصلی توسعه مشهد و خراسان تبدیل می‌کند.افزایش درآمدهای ارزی؛ به طور متوسط
هر زائر حدود هزار دلار ارزآوری برای کشور دارد و هر یک میلیون نفر افزایش زائر ورودی به کشور می‌تواند معادل یک میلیارد دلار درآمد ارزی ایجاد کند.
اشتغال‌زایی؛ به طور متوسط هر 6 زائر خارجی یک شغل ایجاد می‌کند و هر یک میلیون نفر افزایش زائر ورودی به کشور می‌تواند حدود 165 هزار شغل جدید ایجاد کند.
توسعه سوغات زیارت؛ افزایش تعداد زائران ورودی به کشور می‌تواند صنعت سوغات زیارت و صنایع‌دستی را دچار تحول اساسی کند. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی درست در این زمینه می‌تواند در ساماندهی اقتصاد حاشیه شهر مشهد و روستاهای اطراف اثرگذاری جدی داشته باشد.
توسعه تجارت چمدانی؛ از آنجایی که تجارت زیارت‌محور یک تجارت کاربر (وابسته به نیروی انسانی) است و با محوریت زائر صورت می‌گیرد می‌تواند منجر به توسعه تجارت چمدانی شود. از‌جمله ویژگی‌های تجارت چمدانی این است که نخست تحریم‌پذیری آن بسیار کم است و دوم اینکه تولیدات وابسته به آن در بنگاه‌های کوچک و مشاغل خانگی صورت می‌گیرد و از این بابت می‌تواند یک اقتصاد مردم‌پایه را توسعه دهد.
همکاری‌های اقتصادی زیارت‌محور، هم‌سنخ‌ترین همکاری‌های اقتصادی با انقلاب اسلامی
از آنجایی که زیارت ماهیتاً یک مفهوم فرهنگی اجتماعی است، اقتصاد زیارت‌محور نیز یک اقتصاد فرهنگی محسوب می‌شود. از طرف دیگر انقلاب اسلامی نیز ماهیتاً یک انقلاب فرهنگی بوده که به دنبال تشکیل تمدن نوین اسلامی بر پایه فرهنگ غنی اسلامی است. از این رو تبادلات اقتصادی اگر بر پایه زیارت شکل گیرد می‌تواند بیشترین تأثیر را بر شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی داشته باشد. بهخصوص اگر قرائت ما از زیارت مبتنی بر آموزه‌های انقلاب اسلامی باشد و از قرائت‌های بدیل مانند زیارت متحجرانه و زیارت سکولار (که امروزه ذیل گردشگری مطرح می‌شود) دوری کنیم.
بنابراین اقتصاد زیارت در این قرائت نیز یک اقتصاد مبتنی بر انقلاب اسلامی خواهد بود که می‌تواند به تقویت بُعد اقتصادی تمدن نوین اسلامی کمک کند. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که به این نکته توجه کنیم که اکثریت مطلق مردم کشورهای عضو سازمان اقتصادی اکو را مسلمانان تشکیل می‌دهند و تبادلات اقتصادی مردم این کشورها با محوریت زیارت امام‌رضا(ع) می‌تواند امر وحدت اسلامی را که یکی از شعارهای انقلاب اسلامی و از پیش‌نیازهای اصلی تمدن نوین اسلامی است از فضای گفتمانی به فضای عینی منتقل کند.
خبرنگار: دکتر رضا تنهايي مقدم