سال‌ها پیش سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان؛ اقدام به‌ایجاد مسیر حملونقل ریلی اسلام‌آباد- تهران و استانبول کردند که به «قطار اکو» معروف شد و آسیا را به اروپا متصل می‌کرد. اما دو سال پس از تأسیس، به‌دلایل امنیتی به‌کار خود پایان داد هرچند به‌تازگی اخباری مبنی بر احیای این مسیر ریلی منتشر شده، اما هنوز اقدام عملیاتی در این زمینه صورت نگرفته است.می‌گویند با راه‌اندازی این مسیر، هزینه حملونقل تا 50درصد کاهش می‌یابد، اما چالش‌هایی درخصوص راه‌اندازی و ادامه حیات آن از جمله تحریم‌ها، مشکلات در انجام معاملات بانکی به‌دلیل تحریم‌ها و نبود زیرساخت‌های مناسب وجود دارد که امید این می‌رود در اجلاس اخیر وزیران اکو که در مشهد برگزار می‌شود به‌این مهم توجه شود.
محمدمهدی کریمی، کارشناس حوزه ترانزیت اندیشکده ماهد در گفت‌وگو با قدس ابراز کرد: ایران با توجه به موقعیت استراتژیک خود و شبکه ریلی گسترده، نقش محوری در کریدورهای اکو ایفا می‌کند و این نقش محوری موجب شده ایران بهعنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب شناخته شود و شبکه ریلی گسترده آن، ظرفیت تبدیل ایران به قطب ترانزیتی سازمان اکو و اوراسیا را فراهم کند.
به‌گفته وی، اکو در تجارت جهان حدود 3درصد یعنی 845 میلیارد دلار سهم دارد که 434میلیارد دلار از این آمار سهم واردات و 411میلیارد دلار سهم صادرات است.
این کارشناس اقتصادی در ادامه به‌موانعی که در تحقق اهداف و تقویت کشورهای عضو اکو وجود دارد اشاره کرد و افزود: این موانع را می‌توان در چهار دسته اقتصادی، حقوقی، سیاسی-امنیتی وشرایط خارجی دسته‌بندی کرد. تفاوت ساختار اقتصادی کشورهای عضو (برای مثال ترکیه و پاکستان دارای اقتصاد آزاد و ایران دارای اقتصاد مختلط و بازار آزاد است)، مکمل نبودن اقتصاد کشورهای عضو (بهعنوان نمونه ایران، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان از صادرکنندگان نفت و گازند و با یکدیگر رقابت می‌کنند)، نبود مقررات ناظر بر تجارت و سرمایه‌گذاری در برخی کشورهای عضو، تنش‌های مرزی اعضا (اختلافات و درگیری‌های مرزی ازبکستان و ترکمنستان) و مداخله‌گری قدرت‌های خارجی که در تخریب و تضعیف روند همگرایی سازمان تأثیر دارند، از جمله موانع تحقق اهداف کلان اکو در طول حیات خود بوده است.
کریمی ادامه داد: با توجه به‌موقعیت جغرافیایی مناسب ایران، این سرزمین از مزایای ترانزیتی قابل قبولی بهره‌مند بوده و با گسترش شبكه حملونقل و ارتباط مطمئن و كارآمد و گسترش همكاری‌های سیاسی-امنیتی-اقتصادی با كشورهای عضو اكو می‌تواند از این مزایا بیش از گذشته استفاده كند که زمینه‌ساز افزایش و پویایی تجارت میان اعضای سازمان اکو خواهد بود.
به‌عقیده وی، ایران سرزمین فرصت‌های لجستیکی و ترانزیتی برای تحقق و تکمیل راهبردها و برنامه‌های اکو در حوزه زنجیره‌های تأمین، تجارت، لجستیک و ترانزیت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خواهد بود.
این کارشناس حوزه ترانزیت تأکید کرد: ایران بهعنوان چهار‌راه تلاقی کریدورهای شمالی-جنوبی و شرقی-غربی به‌ویژه کریدورهای اکو از پاکستان و افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی تا آذربایجان و ترکیه و فراتر از آن و همچنین از بنادر جنوبی ایران تا کشورهای آسیای مرکزی، کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، کریدور چین-آسیای‌مرکزی-غرب آسیا در ابتکار کمربند-راه چین (BRI)، کریدور اروپا-قفقاز-آسیا موسوم به تراسیکا، کریدور چابهار میان سه کشور ایران، هند و افغانستان، کریدور عشق‌آباد از آسیای مرکزی تا جنوب ایران و سپس تا جنوب شرقی آسیا و کریدور خلیج‌فارس-دریای سیاه، ظرفیت قابل توجهی را در اختیار اعضای اکو قرار می‌دهد تا بر مبنای توسعه متقابل و مشترک، حملونقل و پیوند‌های این سازمان را توسعه و تقویت کند.
کریمی خاطرنشان کرد: اعضای اکو باید تلاش کنند در بستر همکاری‌های چندجانبه در قالب سازمان اکو، موانع و مشکلات راه‌اندازی کریدورهای تجاری و ترانزیتی یکپارچه را از میان بردارند تا این‌گونه علاوه بر صرف هزینه و زمان کمتر، تجارت خارجی میان کشورها رشد یابد.
وی تصریح کرد: این امر با سرمایه‌گذاری، ساخت و بهرهبرداری بخش‌های غیردولتی با همراهی دولت آن‌ها و تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی، محقق خواهد شد که پیشنهاد می‌شود صندوق سرمایه‌گذاری مشترک میان کشورهای عضو برای ساخت، تکمیل و توسعه کریدورهای ترانزیتی ایجاد شود.
خبرنگار: فرزانه زراعتی