صاحب‌خبر - گروه اقتصادی: با وجود مصوبه شورای آرد و نان کشور که قیمت نان در استان‌های مختلف را ۲۵ درصد و در تهران ۶۰ درصد افزایش داده و در کنار این افزایش روزانه ۴۰ درصد مابه‌التفاوت هزینه پخت نان را به حساب نانوایان واریز می‌کند، همچنان شاهد تخلفات کم‌فروشی و گران‌فروشی با ترفندهای مختلف در حوزه نان هستیم. برای مثال در بسیاری از نانوایی‌های بربری و سنگک دیده می‌شود که نانوا کارت‌خوان را در اختیار مشتری قرار نمی‌دهد و به جز اینکه به جای نایلون، نان ثبت می‌کند و هزینه نایلون را این‌گونه از مشتری دریافت می‌کند، در ازای یک نان بربری که قیمت مصوب ۲ هزار و ۵۰۰ تومان دارد، ۲ نان ثبت می‌کند و مبلغ را می‌گیرد و یک نان به مردم تحویل می‌دهد. در نانوایی‌های سنگک هم همین اتفاق می‌افتد و برای یک نان ساده که ۵ هزار تومان در کارت‌خوان تعریف شده ۲ نان ثبت می‌شود و برای کسانی که نان کنجددار سفارش می‌دهند ۴ نان ثبت کرده و یک نان تحویل می‌دهند. * تخصیص آرد یارانه‌ای از بیت‌المال برای جلوگیری از گرانی نان گذشته از اینکه این کار شرعا، عرفا و قانونا مصداق کم‌فروشی و گران‌فروشی و حرام شرعی است، این عملکرد خبازان موجب می‌شود بر اساس کارکرد کارت‌خوان خود تعداد نان فروخته‌شده‌شان چند برابر در سامانه وزارت اقتصاد ثبت شود و در ماه آینده در حالی که هر کیلو آرد برای دولت بیش از ۱۳ هزار تومان هزینه دارد، سهمیه آرد بیشتری به قیمت هر کیلو ۶۵۰ تا ۹۰۰ تومان از دولت دریافت می‌کند و این حق عمومی از بیت‌المال را با قیمت ۲۵ هزار تومان به شیرینی‌پزان و صنایع می‌فروشد. دولت با اختصاص آرد یارانه‌ای به تولید نان، به دنبال جلوگیری از افزایش قیمت این محصول است. در بودجه ۱۴۰۳، حدود ۱۴۳ همت یارانه پیش‌بینی شده که این مقدار ممکن است تا ۲۲۰ همت نیز افزایش یابد اما به دلیل تخلفات موجود در نانوایی‌ها، این یارانه به طور کامل به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد. غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی در حاشیه نشست هیات دولت در چهارشنبه گذشته اظهار کرد: گران‌فروشی نان در کمیسیون‌های مختلف دولت در دست بررسی است. وی افزود: یارانه سنگینی از سوی دولت به نان اختصاص می‌یابد اما به طور کامل به دست مصرف‌کنندگان نمی‌رسد و نشتی وجود دارد. این مشکل در دستور کار جلسات کمیسیون‌های مختلف دولت قرار دارد و منتظر نتایج آن هستیم. * تخلفات نانوایان در سایه عدم نظارت «وطن امروز» از تاریخ افزایش قیمت نان، بارها در پرونده اقتصادی خود مشکلات و تخلفات نانوایان را پیگیری کرده اما در سایه ضعف نظارت، بسیاری از نانوایی‌ها هنوز با خیالی آسوده، پول 2 نان را دریافت می‌کنند و فقط یک نان به مردم تحویل می‌دهند و به‌راحتی این تخلفات را در سامانه هوشمند نان ثبت می‌کنند. این یارانه سنگین برای جلوگیری از افزایش قیمت نان و امکان خرید نان ارزان برای مردم است اما به نظر می‌رسد اتاق اصناف و بازرسی‌های آنها نتوانسته ‌است جلوی گران‌فروشی و این تخلفات را بگیرد، البته باید متذکر شد این تخلفات در نانوایی‌های لواش و تافتون کمتر است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این زمینه، ضعف نظارت‌ها در بخش اصناف کشور است. اتاق اصناف ایران مسؤولیت مستقیم در بازرسی واحدهای صنفی دارد اما به درستی به آن عمل نمی‌کند. این وضعیت، جمله معروف «چاقو دسته خود را نمی‌برد» را به ذهن متبادر می‌کند و بارها شنیده شده که اصناف فقط در موضوع کیفیت نان ورود می‌کند و مسؤولیت نظارت بر قیمت را از سر خود باز کرده و توپ را به زمین وزارت صمت در سامانه ۱۲۴ و وزارت جهاد کشاورزی در سامانه ۱۳۵ می‌اندازد. * طرح‌های بازرسی با نتیجه تقریباً صفر که بازدارندگی ندارند معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران اخیراً از طرح «نظارت ویژه بر عرضه نان در نانوایی‌ها» از ۳ آذر تا ۳ دی‌ماه در سراسر کشور خبر داده است. باید دید این طرح تا چه حد موفق خواهد بود. بهنام نیک‌منش تأکید کرد که نظارت‌ها بر تمام نانوایی‌های نوع یک، نوع 2، همچنین آزادپزها انجام خواهد شد. به تمام مدیران بازرسی اعلام شده است که تصمیمات خود را نسبت به تخلفات، در محل انجام دهند و نتایج را اعلام کنند. طرح‌های بازرسی اصناف از نانوایی‌ها تا به امروز مؤثر نبوده است. برای جلوگیری از گران‌فروشی نان در نانوایی‌های کشور، نیازمند اقدامات اساسی‌تری هستیم. به گفته وزیر جهاد کشاورزی، نیاز به طرح‌های جدیدی داریم که در دولت در دست بررسی است، زیرا به نظر می‌رسد «چاقوی اصناف توان بریدن دسته خود را در واحدهای صنفی ندارد». * عرضه خارج از شبکه و استفاده از 2 کارت‌خوان سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی، درباره تخلفات نانوایی‌ها گفت: عرضه نان بالاتر از قیمت مصوب، گران‌فروشی محسوب می‌شود. محمدعلی اسفنانی ادامه داد: یکی از تخلفات نانوایی‌ها کم‌فروشی است؛ به این صورت که وزن چانه و نان را کمتر از وزن مورد پیش‌بینی به مردم عرضه می‌کنند، همچنین نانوایی‌ها نان را تحت عنوان کنجدی، خشخاشی و امثال آن به مردم می‌فروشند، به ‌رغم اینکه مشتری ممکن است رضایت نداشته باشد و از روی اجبار نان را دریافت کند. این فروش اجباری نیز تخلف محرز است. اسفنانی بیان کرد برخی نانوایی‌ها آرد را به‌صورت آزاد به مردم می‌فروشند اما در عدد نان‌های پخته‌شده محاسبه می‌کنند، همچنین استفاده از ۲ کارت‌خوان در واحدهای نانوایی تخلف محسوب می‌شود و تعزیرات حکومتی با تمام این تخلفات به‌طور جدی برخورد خواهد کرد. وی در ادامه تأکید کرد: نان قوت لایموت مردم است و دولت‌ها نیز از ابتدای انقلاب به این مهم توجه جدی داشته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سایر کشورها نیز دولت‌ها ملاحظه مردم را در قوت لایموت کرده و در این ارتباط یارانه پرداخت می‌کنند. اسفنانی بیان داشت: آردی که به نانوایی‌ها داده می‌شود، یک بیست‌وپنجم قیمت تمام‌شده آن هم نمی‌شود. دولت جدا از پرداخت یارانه به آرد، برای تأمین و جبران خسارت یا تأمین هزینه‌های نانوایی‌ها، به میزان پخت و فروش نان ۱۵ درصد یارانه نقدی پرداخت می‌کند. در حال حاضر ۴۰ درصد میزان فروش، نانوایی‌ها یارانه دریافت می‌کنند. از 3 تا 4 سال گذشته، قیمت نان در کشور تغییری نکرده، زیرا سیاست دولت بر حفظ قیمت و ترمیم کمبود درآمد نانوایی‌ها از طریق یارانه بوده است. اسفنانی در این باره اظهار داشت: اگر قیمت نان را افزایش می‌دادند، به همان اندازه‌ای که اکنون است می‌رسید اما منطقی‌تر این است که هنگام تصمیم‌گیری برای قیمت نان، همه عوامل تأثیرگذار بر هزینه نانوا را در نظر بگیرند و قیمت نان را مشخص کنند. * نانوایی‌های دولتی با پخت نان شیرمال آرد دولتی را به قیمت آزاد به مردم می‌فروشند محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی، درباره تغییرات غیرمجاز در پخت نان (شیرمال، روغنی کردن و خشکه پزی) با استفاده از آرد یارانه‌ای گفت: افزودنی‌هایی مانند شکر و روغن که به صورت عمومی در نان استفاده نمی‌شوند، نباید از آرد یارانه‌ای بهره‌مند شوند. اگر نانوایان از آرد یارانه‌ای برای تولید این نوع نان‌ها استفاده کنند، چون در سامانه کارت‌خوان هوشمند تعریف نشده‌اند، در دوره آتی تخفیف با مشکل مواجه خواهند شد. این فرهنگ بین نانوایان در حال شکل‌گیری است که استفاده‌های خارج از تولید نان با آرد یارانه‌ای موجب محدودیت در تأمین آرد در دوره بعد می‌شود. * فروش نایلون با ثبت نان جلال در پاسخ به این سؤال که آیا فروش نایلون کیسه‌ای روی دستگاه کارت‌خوان مجاز است، اظهار کرد: انواع نان یارانه‌ای بسته به اینکه نانوایان یارانه نوع یک (۶۵۰ تومانی) یا نوع 2 (۹۰۰ تومانی) را استفاده می‌کنند، نرخ‌نامه‌ای دارد. فروش کیسه‌های نایلونی نان نیز با اعلام خود استان‌ها در کارت‌خوان‌ها تعریف و قیمت آن به‌صورت سیستمی اعمال می‌شود و افراد می‌توانند با تعیین نوع و تعداد نان و نایلون، خرید خود را انجام دهند اما اینکه به جای ثبت نایلون، نان ثبت و مبلغ از مردم دریافت شود تخلف است. وی افزود: وقتی نانوایان نان را خارج از نرخ‌نامه عرضه و هزینه اضافی بر مردم تحمیل کنند یا تولید نان ساده را کاهش دهند و نان با افزودنی‌های مختلف را بیشتر کنند، باید منتظر گزارش‌های مردمی باشند. مردم به‌زودی می‌توانند با برنامه‌ای که در حال تعبیه است، تجربیات خود را از خرید ثبت کنند. این موارد در تخصیص سهمیه یا پرداخت کمک‌هزینه لحاظ خواهد شد تا از وقوع چنین رفتارهایی پیشگیری کنیم. * سایر تخلفات خبازان و لزوم اندیشیدن تدابیر پایدار برای جلوگیری از تکرار آنها مشاهدات میدانی «وطن امروز» نشان از این دارد که برخی نانوایان آرد ۶۵۰ تومانی را تا کیلویی ۲۷ هزار تومان به صورت فله به برخی مشتریان که نیاز به آرد دارند می‌فروشند و در ازای آن، ۱۰ مرتبه کارت بانکی مشتری را با ثبت تعدادی نان در دستگاه کارت‌خوان می‌کشند تا به مبلغ مورد نظر برسند، همچنین برخی نانوایی‌ها در قبال خرید چند عدد نان، چند بار کارت بانکی مشتری را با دستگاه کشیده و مبلغ ناچیزی به مشتری پرداخت می‌کنند. یا در برخی نانوایی‌های خشکه‌پزی (نانوایی‌هایی که نان شیرین، کلوچه، محلی، شیرمال، شبه شیرینی)، در ازای تحویل تعداد کمی از این نوع نان‌ها، وجه عددی تعداد بیشتری نان سنتی را از کارت بانکی مشتری با دستگاه هوشمند دریافت می‌کنند. این در حالی است که اختلاف قیمت بین آرد یارانه‌ای و آرد آزاد باعث شده برخی نانوایی‌ها ساعات کاری خود را کاهش دهند تا با پخت تعداد کمتر نان آردهای یارانه‌ای را با قیمت آزاد بفروشند، همچنین برخی نانوایان برای بالا نشان دادن فروش نان، مبلغ بالایی از کارت مشتریان می‌کشند و به بهانه اینکه پول نقد را می‌خواهند به حساب منتقل کنند مابه‌التفاوت آن را به صورت نقدی به مشتری پرداخت می‌کنند. برخی نانوایان هم در تخلفات دیگر تولید بیشتر نان و عرضه آن به صورت بسته‌بندی‌شده به سوپرمارکت‌ها، انباشت نان برای فروش بیرونی، عرضه نان به اسنپ فودها با قیمت بالاتر یا فروش به نرخ آزادپز با آرد دولتی را برای درآمد بیشتر در دستور کار خود دارند. در نهایت باید دید طرح تشدید نظارت تعزیرات حکومتی که تا ۳ دی‌ ادامه دارد و سایر تدابیری که وزارت صمت و بازرسان وزارت جهاد کشاورزی مدنظر دارند چقدر در کاهش این تخلفات مؤثر خواهد بود اما فارغ از بحث نظارت از سوی وزارت اقتصاد و دولت باید تدابیری پایدار برای جلوگیری از تخلفات نانوایی‌ها در نظر گرفته شود که قابل دور زدن نبوده و بازدارنده باشند.∎​