به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، باتوجه به افزایش تقاضای مصرف برق در کشور و از سوی دیگر محدودیت‌هایی که در حوزه تأمین سوخت نیروگاهی وجود دارد، از توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌توان به عنوان فرصتی بی‌نظیر برای تنوع بخشی سبد تولید انرژی برق در ایران یاد کرد.
اگرچه در دهه‌های گذشته به دلیل حاکم بودن اقتصاد یارانه‌ای در صنعت برق و سرکوب قیمت فروش برق تولیدی، عملاً توسعه انرژیهای تجدیدپذیر جذابیتی برای بخش خصوصی نداشت و به همین دلیل توسعه این نوع انرژی در ایران پیشرفت قابل توجهی نیافت، اما در سال‌های اخیر اتخاذ تدابیر ویژه در حوزه جذاب کردن اقتصاد صنعت برق و نیز اصلاح قوانین سبب شده است تا سرمایه گذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر از جذابیت‌های کافی برای ورود بخش خصوصی برخوردار شود.
همان طور که اشاره شد، وزارت نیرو برای پیشبرد طرح و پروژه‌های خود در حوزه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر اقدامات و دستورکارهای متعددی را در پیش گرفته است که در ادامه به اهم این موارد به اختصار اشاره می‌شود.
عرضه برق تجدیدپذیر در تابلوی برق سبز بورس انرژی
یکی از مهم ترین گام‌های وزارت نیرو در راستای ترغیب و ایجاد انگیزه برای مشارکت بخش خصوصی، تعاونی و سرمایه‌های خرد مردمی در صنعت برق تجدیدپذیر، تعریف «تابلو برق سبز» در بورس انرژی است که در چارچوب دستورالعمل «نحوه توسعه معاملات برق در بورس انرژی» ابلاغ شده است، اقدامی که روند اجرای آن با تصویب ماده 16 قانون جهش تولید دانش بنیان تسریع یافت.
مطابق این قانون صنایع با قدرت مصرف بیشتر از یک مگاوات موظفند معادل یک درصد (۱%) از برق مورد نیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین کنند و این میزان را در پایان سال پنجم حداقل به پنج درصد (۵%) برسانند.
بر اساس «دستورالعمل عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر در بورس انرژی» تمامی سرمایه‌گذاران دارای قرارداد با ساتبا می‌توانند مطابق با ضوابط و مقررات تعیین شده، برق خود را در بورس انرژی به فروش برسانند.
انجام معاملات از طریق تابلو برق سبز از ابتدای خرداد 1402 آغاز شد و مطابق بررسی‌های انجام شده حجم انرژی مبادله شده در تابلوی سبز بورس انرژی 778 میلیون کیلووات ساعت به ارزش 27هزارو 300 میلیارد ریال بوده است.
احداث و بهرهبرداری از نیروگاه‌های خورشیدی با استفاده از ظرفیت ماده 12 قانون رفع موانع تولید
استفاده از سازوکار اجرایی ماده 12 قانون رفع موانع تولید به منظور پرداخت و سود سرمایه گذاران از محل سوخت صرفه جویی شده یکی دیگر از ظرفیت‌های قابل استفاده است که وزارت نیرو از آن به منظو تسهیل سرمایه گذاری و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک استفاده می‌کند.
بر اساس این دستور کار که احداث 4 هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی را هدف‌گذاری کرده است، سرمایه‌گذاران حقوقی پس از ارزیابی کیفی در فرآیند مناقصه‌ای وارد می‌شوند که سقف نرخ آن 6.9 سنت دلار به ازای هر کیلووات ساعت است که برای مدت 6 سال به سرمایه گذاران پرداخت می‌شود.
همچنین در صورت درخواست سرمایه‌گذار، امکان دریافت کل ارزش سوخت صرفه‌جویی شده طی مدت 4 سال در ازای ارائه تضامین لازم امکان پذیر است و پس از طی دوره شش ساله، سرمایه‌گذار می‌تواند از برق تولیدی خود مطابق مقررات جاری وزارت نیرو منتفع شود.
از طریق اجرای این مدل توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و بعد از برگزاری 5 مرحله مناقصه تاکنون قرارداد 3901 مگاوات در 122 ساختگاه منعقد شده که از این بین 63.11 مگاوات در 14 ساختگاه به بهره برداری رسیده است.
احداث و بهرهبرداری از نیروگاه‌های بادی با استفاده از ظرفیت ماده 12 قانون رفع موانع تولید
مطابق ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر، دولت مکلف است به سرمایه گذارانی که کالا یا خدمات ارائه شده آنها منجر به صرفه‌جویی سوخت می‌شود، میزان سوخت صرفه جویی شده را تا سقف اصل و سود سرمایه گذاری پرداخت کند.
بر اساس این مدل نیز که به تصویب شورای اقتصاد کشور رسیده است، احداث 3 هزار مگاوات نیروگاه بادی هدف‌گذاری شده است که مطابق آن سرمایه.گذاران حقوقی پس از ارزیابی کیفی در فرآیند مناقصه‌ای وارد می‌شوند که سقف نرخ آن 9.5 سنت دلار به ازای هر کیلووات ساعت است و برای مدت 4.5 سال به سرمایه گذاران پرداخت می‌شود. در این مدل امکان فروش همزمان برق تولیدی در تابلوی سبز بورس انرژی از ابتدای بهرهبرداری امکان پذیر است.
در این روش و تاکنون یک مناقصه جهت احداث 1970 مگاوات نیروگاه بادی برگزار شده است که در آن10 شرکت سرمایه گذار در قالب 26 ساختگاه در مجموع به ظرفیت 1570 مگاوات برنده شدند و برای تمامی آنها پروانه احداث صادر شده و از این تعداد برای 21 ساختگاه به ظرفیت 1070 مگاوات قرارداد منعقد شده است.
احداث نیروگاه تجدیدپذیر و پاک توسط صنایع با استفاده از ساز و کار تهاتر انرژی
یکی دیگر از مدل‌هایی که وزارت نیرو برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در پیش گرفته است، جذب مشارکت صنایع پرمصرف برای احداث نیروگاه تجدیدپذیر از طریق اجرای مدل تهاتر برق صنایع است.
بر اساس این مدل سرمایه‌گذاری صنایعی که اقدام به احداث نیروگاه تجدیدپذیر در هر نقطه از کشور کنند، به میزان برق تولیدی نیروگاه، در بازه زمانی 8 تا 24 ساعت (بنا به درخواست صنعت)، برق هموار در نقطه مصرف دریافت خواهند کرد که این برق مشمول قطع و محدودیت شبکه نخواهد شد.
تاکنون در این مدل سرمایه گذاران، ظرفیت 3755.96 مگاوات در 88 ساختگاه پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر را دریافت کرده‌اند که از این ظرفیت 44.42 مگاوات در 6 ساختگاه نیروگاه تجدیدپذیر احداث شده است.
احداث نیروگاه تجدیدپذیر توسط صنایع مستقر در شهرک‌های صنعتی و زمین شخصی
افزون بر روش هایی که مورد اشاره قرار گرفت، متقاضیان حقیقی و حقوقی دارای زمین شخصی یا دارای زمین در شهرک‌های صنعتی نیز می توانند بر اساس آیین نامه اجرایی ماده 61 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی اقدام به احداث نیروگاه خورشیدی تا دو برابر ظرفیت انشعاب تا سقف 200 کیلووات و فاقد انشعاب حداکثر تا سقف 3 مگاوات کنند.
در این خصوص تفاهم نامه‌ای با سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، برنامه خرید تضمینی برق نیروگاه‌های انشعابی تجدیدپذیر احداث شده بر روی انشعاب واحدهای موجود مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی تحت پوشش سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران منعقد شده است.
مدت قرارداد خرید تضمینی برق این نوع نیروگاه‌ها 20 ساله و با نرخ ابلاغی که مشمول تعدیل نیز می‌شود، خریداری خواهد شد.
همچنین تاکنون برای سرمایه‌گذاران در شهرک‌های صنعتی در 212 ساختگاه به ظرفیت 90.43 مگاوات پروانه و قراداد صادر شده است و برای سرمایه گذاران احداث نیروگاه در زمین های شخصی نیز 87.34 مگاوات در 94 ساختگاه پروانه و قراداد صادر شده است.
احداث نیروگاه در شهرک تخصصی خورشیدی
احداث شهرک تخصصی خورشیدی یکی دیگر از دستورکارهای وزارت نیرو در این حوزه است که با هدف کاهش هزینه های سرمایه گذاری در احداث نیروگاه‌های خورشیدی، تسهيل در روند احداث این قبیل نیروگاه‌ها در مناطق دارای پتانسیل، ایجاد زيرساخت‌هاي متناسب با سطح خدمات مورد نياز و تخصیص اراضي با حداقل هزینه جهت ترغيب سرمايه گذاران در جریان است.
بر این اساس سرمایه‌گذارن بخش خصوصی می‌توانند نسبت به احداث نیروگاه خورشیدی تا سقف 3 مگاوات در شهرک تخصصی خورشیدی اقدام کنند و ساتبا با عقد قرارداد خرید تضمینی 20 ساله، برق تولیدی این نیروگاه را با نرخ ابلاغی که مشمول تعدیل نیز می باشد، خریداری خواهد کرد.
در راستای پیشبرد هرچه بهتر این مدل توسعه ای نیز تفاهمنامه.ای چهارجانبه فی مابین استانداری‌ها، سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، شرکت‌های برق منطقه‌ای و ساتبا منعقد شده است تا شرایط و زیرساخت‌های لازم جهت ایجاد شهرک‌های تخصصی خورشیدی در هر استان را مهیا کنند.
تاکنون برای 22.37 مگاوات در 59 ساختگاه در دو شهرک تخصصی خورشیدی شال قزوین و راین کرمان پروانه احداث صادر شده است.
احداث نیروگاه تجدیدپذیر به منظور تامین برق مراکز استخراج رمزدارایی‌ها
از آنجایی که در سال‌های گذشته تأمین برق مراکز استخراج رمزدارایی ها نیز به یکی از چالش های جدی در صنعت برق تبدیل شده است، وزارت نیرو با هدف قانونمند کردن فعالیت در این حوزه و نیز جلوگیری از تحمیل بار اضافی به شبکه برق از طریق این فعالیت‌ها، احداث نیروگاه تجدیدپذیر مخصوص این مراکز را نیز در پیش گرفته است.
از مزایای این مدل می‌توان به امکان تامین برق هموار در محل نصب مزرعه استخراج رمزدارایی و ترانزیت برق از طریق شبکه برق کشور اشاره کرد.
در این چارچوب نیز تاکنون برای 6 ساختگاه به ظرفیت 26.5 مگاوات پروانه احداث صادر شده که از این ظرفیت یک نیروگاه 13 مگاواتی خورشیدی احداث شده است.
احداث نیروگاه تجدیدپذیر به منظور صادرات برق
از دیگر مدل‌هایی که وزارت نیرو برای ترغیب سرمایه گذاری در بخش تجدیدپذیرها در دستور کار قرار داده است، احداث نیروگاه تجدیدپذیر با هدف صادرات برق است که به منظور اجرای وظایف قانونی وزارت نیرو و تحقق ظرفیت‌های کشور در تولید برق، درآمدزایی، افزایش امنیت انرژی و توسعه ظرفیت تبادلات برون‌مرزی و افزایش سهم کشور در تأمین انرژی منطقه‌ای دنبال می‌شود.
دستور کاری که با رویکرد سه گانه استفاده از ظرفیت خطوط موجود، توسعه خطوط صادراتی و ایجاد بازار منطقه‌ای برق در بورس انرژی اجرایی می‌شود و بر این اساس سرمایه‌گذار احداث‌کننده نیروگاه، مجاز به صادرات برق تولیدی مطابق با پروفایل بار صادراتی در هشت ماه غیرگرم و متعهد به فروش کل برق تولیدی در چهارماه گرم سال (ابتدای خرداد تا انتهای شهریور) به شبکه سراسری کشور است.
طرح توانمدسازی اقشار کم برخوردار جامعه از طریق توسعه نیروگاه‌های خورشیدی مقیاس کوچک
یکی دیگر از پروژه‌های توسعه ای وزارت نیرو در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر، طرح توانمندسازی اقشار کم برخوردار از طریق توسعه نیروگاه های خورشیدی کوچک مقیاس است.
بر اساس این طرح و در صورت وجود منابع کافی، پیش‌بینی می‌شود مجموعاً 2750 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر مقیاس کوچک طی 5 سال از طریق احداث سامانه خورشیدی 5 کیلوواتی به بهرهبرداری برسد، طرحی که در آن و با هدف ایجاد درآمد پایدار برای خانواده‌های کم بضاعت، نرخ خرید تضمینی از این نیروگاه به میزان 26% نسبت به نیروگاه‌های مشابه بالاتر است.
به همین منظور تفاهم نامه پنج جانبه‌ای فی مابین کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بسیج سازندگی، سازمان بهزیستی کشور، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور و ساتبا به نمایندگی از وزارت نیرو منعقد شد که تاکنون در این طرح 12هزارو 996 سامانه 5 کیلوواتی به ظرفیت 64.9 مگاوات در استان‌های مختلف احداث شده است و ظرفیت کل سامانه‌های انشعابی کشور به208 مگاوات رسیده است.
مدل ساخت نیروگاه خورشیدی برای بخش کشاورزی
یکی دیگر از مدل‌هایی که در حوزه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر مورد توجه قرار گرفته است، مدل ساخت نیروگاه خورشیدی برای بخش کشاورزی است.
بر اساس این طرح کشاورزان می‌توانند برای جلوگیری از قطعی برق چاه‌های کشاورزی تا ۸۰ درصد توان مورد نیازشان، نیروگاه خورشیدی نصب کنند تا برق‌شان در دوره پیک برق و طی چهار ماه قطع نشود و طی ۸ ماه دیگر نیز برق تولیدی خود را در قالب خرید تضمینی ۲۰ ساله به دولت بفروشند.
انتهای پیام