زرشک بی دانه از گونه‌های بومی ایران است که در برابر گرما، سرما و خشکی و انواع آفات و بیماری‌ها مقاومت دارد و کمتر خشکی و سرما به این محصولات توانسته صدمه بزند. رویشگاه این نوع زرشک در استان خراسان جنوبی است.
همچنین درخت زرشک ایران، به عنوان یکی از باارزش‌ترین منابع گیاهی دنیا، حامل اکسیر طلایی طبیعت، یعنی بربرین است. بربرین ماده‌ای گیاهی با خواص درمانی است که در بسیاری از کشورها به عنوان مکمل‌های درمانی برای مدیریت بیماری‌هایی چون دیابت، بیماری‌های قلبی، چاقی و حتی اختلالات عصبی مصرف می‌شود. با این حال، در ایران هنوز آگاهی کافی نسبت به این ماده شگفت‌انگیز وجود ندارد، به‌طوری‌که در بررسی‌های انجام‌شده، تنها حدود سه نفر از هر صد ایرانی با بربرین آشنایی دارند.
مرتضی چابکی، مجری طرح استخراج بربرین و کارآفرین کشور اظهار کرد: طبق تحقیقات علمی، بربرین تأثیرات مثبت و شگفت‌انگیزی بر روی سیستم‌های مختلف بیولوژیکی بدن دارد. این ترکیب، پس از مصرف، به سرعت وارد جریان خون شده و به سلول‌ها تاثیر می‌گذارد.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین عملکردهای بربرین، فعال‌سازی آنزیمی به نام AMPK است که در تنظیم متابولیسم بدن و عملکرد سلول‌ها نقشی اساسی ایفا می‌کند. این آنزیم که به «کلید متابولیسم» معروف است، در سلول‌های مغز، قلب، کلیه‌ها، کبد و ماهیچه‌ها حضور دارد و به تنظیم قند خون، کاهش التهاب و بهبود عملکرد قلب و عروق کمک می‌کند.
چالش‌های ماندگاری درخت زرشک در گنجینه طبیعی
وی با تاکید بر اینکه درخت زرشک ایران که تنها در مناطق خاصی از کشور می‌روید، یکی از غنی‌ترین منابع بربرین در دنیا است، گفت: این درخت در مناطقی مانند خراسان جنوبی به وفور یافت می‌شود و درختان زرشک کهنسال ایران، از بهترین نمونه‌های این گیاه به شمار می‌روند.
چابکی تاکید کرد: بربرین استخراج‌شده از زرشک ایرانی نسبت به سایر منابع طبیعی مانند گلدن سیل، زردچوبه و حتی انگور هندی، خواص بیشتر و جذب بهتری در بدن دارد.
این محقق اضافه کرد: با این حال، مشکلی جدی در کشاورزی ایران وجود دارد. در مناطق خراسان جنوبی، به ویژه در روستاهای زیرکوه قاین، کشاورزان به دلیل ناآگاهی از ارزش‌های درمانی درخت زرشک، درختان کهنسال را از ریشه درمی‌آورند و به جای آن پسته می‌کارند.
وی این تصمیم کشاورزان را به دلیل سود بالای کشت پسته نسبت به زرشک و دشواری‌های برداشت زرشک به دلیل وجود تیغ‌های تیز آن دانست و ادامه داد: این امر موجب شد که از ریشه درآوردن درخت زرشک اکنون به چالش جدی برای حفظ این درختان ارزشمند تبدیل شود.
چابکی یادآور شد: اما این وضعیت تنها به خاطر نبود آگاهی است و اگر کشاورزان از پتانسیل‌های عظیم بربرین آگاه شوند، نه تنها سلامت خود و جامعه‌شان را ارتقاء خواهند داد، بلکه ایران می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان بربرین در جهان تبدیل شود.
فرصت‌های اقتصادی برای ایران
وی تاکید کرد: در شرایط اقتصادی کنونی که ایران با چالش‌های مختلفی روبرو است، تولید و صادرات بربرین مایع می‌تواند یک فرصت اقتصادی طلایی باشد. ایران، به عنوان تنها تولیدکننده زرشک در جهان می‌تواند با بهره‌برداری از این ماده شگفت‌انگیز و با کاهش هزینه‌های تولید به ریال و فروش به دلار و یورو، در سطح جهانی رهبری بازار بربرین را به دست گیرد.
به گفته وی بربرین مایع حاصل از گیاه زرشک، محصولی است که می‌تواند نه تنها مشکلات بهداشتی کشور را بهبود بخشد، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و اقتصادی در مناطق تولیدکننده زرشک، به توسعه اقتصادی کشور نیز کمک کند. آگاهی‌رسانی در این زمینه می‌تواند علاوه بر تقویت صنعت کشاورزی، به ارتقای سلامت مردم و کاهش هزینه‌های درمانی کمک کند. در آینده‌ای نزدیک، ایران می‌تواند با این گنجینه طبیعی، پرچم‌دار صنعت بربرین در جهان شود.