در پی اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده درباره اعمال تعرفه‌های سنگین گمرکی بر تمامی کالاهای وارداتی از چین، مکزیک و کانادا، این کشورها با هشدار درباره پیامدهای چنین اقداماتی واکنش نشان دادند و بر خطرات «جنگ تجاری» تأکید کردند. چین روز سه‌شنبه با بیان اینکه در هیچ جنگ تجاری پیروزی وجود ندارد، نسبت به این اظهارات ترامپ واکنش نشان داد. لیو پینگیو، سخنگوی سفارت چین در واشینگتن اعلام کرد: «چین معتقد است که همکاری اقتصادی و تجاری بین این کشور و ایالات متحده برای هر دو طرف سودمند است.» در همین حال، کانادا با اشاره به اهمیت اقتصادی خود برای ایالات متحده، نقش اساسی این کشور در تأمین انرژی را به ترامپ یادآوری کرد. کریستیا فریلند، معاون نخست‌وزیر کانادا در بیانیه‌ای گفت: «روابط بین دو کشور متوازن و متقابل است، به‌ویژه برای کارگران آمریکایی.» او همچنین تأکید کرد که اتاوا همچنان به گفت‌وگو با دولت جدید آمریکا درباره این موضوع ادامه خواهد داد.
 جزئیات تهدیدات تجاری ترامپ  
دونالد ترامپ در بیانیه‌ای اعلام کرده است که بلافاصله پس از آغاز دوره ریاست‌جمهوری خود در بیستم ژانویه، تعرفه‌های جدیدی بر واردات کالا از سه کشور مذکور اعمال خواهد کرد. وی این اقدامات را تلاشی برای مقابله با قاچاق انسان و مواد مخدر عنوان کرده است. بر اساس بیانیه ترامپ، تعرفه ۲۵ درصدی بر تمامی کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا و همچنین تعرفه ۱۰ درصدی اضافی بر کالاهای تولیدی چین اعمال خواهد شد. وی تأکید کرد که این تعرفه‌ها به‌ویژه برای محدود کردن ورود مواد مخدر صنعتی مانند فنتانیل ضروری است.
 
نگرانی‌های بین‌المللی
در سال گذشته، فنتانیل جان حدود ۷۵ هزار نفر را در ایالات متحده گرفت. بااین‌حال، کشورهایی که هدف این تعرفه‌ها قرار گرفته‌اند، نسبت به پیامدهای منفی چنین اقداماتی بر تجارت جهانی هشدار داده‌اند. در شرایطی که دولت بایدن نیز پیش‌تر از چین خواسته بود برای متوقف کردن تولید مواد اولیه مورد استفاده در ساخت فنتانیل تلاش بیشتری کند، به نظر می‌رسد سیاست‌های ترامپ تنش‌های تجاری جدیدی را به همراه خواهد داشت. کشورهای هدف این تعرفه‌ها تأکید کرده‌اند که اعمال چنین محدودیت‌هایی تنها به آسیب‌های اقتصادی و تجاری متقابل منجر خواهد شد و همکاری بین‌المللی راهکار بهتری برای حل مسائل مورد نظر است.
 
ترامپ نیامده برای جنگ تجاری شاخ و شانه کشید  
دونالد ترامپ با شعارهای ملی‌گرایانه و وعده «اول آمریکا» از همان ابتدای رقابت‌های انتخاباتی خود نشان داد که سیاست‌های تجاری سخت‌گیرانه‌ای را در دستور کار قرار خواهد داد. تهدیدهای اخیر او درباره اعمال تعرفه‌های سنگین گمرکی بر کالاهای وارداتی از چین، مکزیک و کانادا، پیام روشنی از رویکرد اقتصادی وی به جهان است؛ حرکت به سمت جنگ تجاری. اما این جنگ اقتصادی چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟  
 
پیامدهای اقتصادی برای چین
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایالات متحده، بیش از دیگر کشورها تحت تأثیر سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ قرار خواهد گرفت. با توجه به اینکه ایالات متحده یکی از بازارهای اصلی صادرات چین است، اعمال تعرفه‌های جدید می‌تواند کاهش قابل‌توجهی در صادرات این کشور ایجاد کند.
صنایعی مانند الکترونیک، منسوجات و ماشین‌آلات که بخش عمده صادرات چین را تشکیل می‌دهند، بیشترین آسیب را خواهند دید. علاوه بر این، افزایش تعرفه‌ها می‌تواند زنجیره تأمین جهانی که بسیاری از شرکت‌های چینی به آن متکی هستند را مختل کند. از سوی دیگر، چنین سیاستی می‌تواند پکن را وادار به اتخاذ اقدامات تلافی‌جویانه کند، از جمله اعمال تعرفه بر محصولات کشاورزی و صنعتی آمریکایی که به اقتصاد ایالات متحده نیز آسیب خواهد رساند.
 
تأثیرات بر اروپا
اگرچه تهدیدهای ترامپ مستقیما اروپا را هدف قرار نداده؛ اما پیامدهای آن بر این قاره نیز غیرقابل انکار است. اروپا که به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی اقتصاد جهانی شناخته می‌شود، از پیامدهای یک جنگ تجاری گسترده بین آمریکا و چین به ‌شدت تأثیر می‌پذیرد. کاهش رشد اقتصادی چین و آمریکا می‌تواند به کاهش تقاضا برای محصولات اروپایی منجر شود. از سوی دیگر، نوسانات در بازارهای مالی جهانی و کاهش سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی نیز بر اقتصاد اروپا فشار وارد خواهد کرد.
 
هم‌پیمانان ایالات متحده: متحد یا متضرر؟  
کانادا و مکزیک، دو هم‌پیمان اصلی ایالات متحده در پیمان تجارت آزاد آمریکای شمالی (USMCA)مستقیما هدف تعرفه‌های جدید ترامپ قرار گرفته‌اند. کانادا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان انرژی آمریکا و مکزیک به‌عنوان شریک اصلی زنجیره تأمین صنایع خودروسازی، تأثیرات اقتصادی سنگینی را متحمل خواهند شد. اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از این کشورها می‌تواند قیمت کالاهای مصرفی در بازار آمریکا را افزایش دهد که در نهایت به ضرر مصرف‌کنندگان آمریکایی خواهد بود. همچنین این سیاست می‌تواند اتحاد سنتی این کشورها با واشنگتن را تضعیف کرده و آنها را به سمت گسترش روابط تجاری با سایر کشورها سوق دهد.
 
تأثیرات سیاسی: ترامپ به‌ دنبال چه هدفی است؟
از منظر سیاسی، رویکرد ترامپ به جنگ تجاری، بخشی از سیاست کلی او برای کسب حمایت از قشر کارگری و صنایع سنتی در آمریکا است. او تلاش می‌کند با نمایش قدرت در برابر رقبای تجاری، تصویر یک رئیس‌جمهور قوی و مدافع منافع داخلی را به نمایش بگذارد. بااین‌حال، چنین سیاستی ممکن است در بلندمدت به ضرر سیاست خارجی ایالات متحده تمام شود. کاهش اعتماد کشورهای متحد و افزایش تنش‌های بین‌المللی می‌تواند به انزوای بیشتر واشنگتن در صحنه جهانی منجر شود. علاوه بر این، ادامه این جنگ تجاری ممکن است تنش‌های سیاسی داخلی را نیز افزایش دهد، زیرا بخش‌هایی از صنایع و کشاورزی آمریکا که به بازارهای خارجی متکی هستند، متضرر خواهند شد.
 
شمشیر دو لبه جنگ تجاری
سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت مزایایی مانند افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات داشته باشد؛ اما در بلندمدت تهدیدی جدی برای اقتصاد جهانی و حتی اقتصاد آمریکا به‌شمار می‌آید. به نظر می‌رسد که ترامپ با این تهدیدها، اقتصاد جهانی را به سمت یک دوراهی حساس سوق داده است: همکاری و مذاکره برای جلوگیری از جنگ تجاری یا ورود به یک دوره پرتنش اقتصادی که می‌تواند به رکود جهانی منجر شود. ترامپ با رویکردی تهاجمی، سیاست‌های تجاری خود را آغاز کرده است؛ اما پرسش اصلی این است که آیا او قادر خواهد بود پیامدهای پیچیده چنین سیاستی را مدیریت کند یا خیر؟
 
 پیامدهای جهانی جنگ تجاری ترامپ  
چشم‌انداز چین: استراتژی‌های مقابله با فشارهای اقتصادی
چین که در دهه‌های اخیر به‌عنوان یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهانی شناخته شده است، احتمالا برای مقابله با سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ، به دنبال تقویت بازار داخلی و توسعه روابط تجاری با دیگر کشورها خواهد بود. پکن ممکن است سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در پروژه‌های زیرساختی داخلی انجام دهد تا اقتصاد خود را از وابستگی به صادرات کاهش دهد. علاوه بر این، ابتکار «یک کمربند، یک راه» که هدف آن گسترش روابط تجاری چین با آسیا، آفریقا و اروپا است، به یکی از اولویت‌های اصلی تبدیل خواهد شد. همچنین چین ممکن است به دنبال تقویت اتحادهای تجاری با اتحادیه اروپا، آفریقا و حتی کشورهای آمریکای لاتین باشد تا وابستگی خود را به بازار آمریکا کاهش دهد. در صورت تشدید جنگ تجاری، اروپا ممکن است مجبور شود موضع‌گیری مشخص‌تری داشته باشد و به سمت یکی از این دو قطب اقتصادی متمایل شود که این امر می‌تواند روابط سیاسی و تجاری بین‌المللی را پیچیده‌تر کند. 
 
ایالات متحده: هزینه‌های داخلی سیاست‌های تهاجمی
هرچند ترامپ تلاش می‌کند با اعمال تعرفه‌ها، تولید داخلی آمریکا را تقویت کند؛ اما پیامدهای این سیاست برای مصرف‌کنندگان آمریکایی ممکن است منفی باشد. افزایش قیمت کالاهای وارداتی و احتمال کمبود برخی اقلام، فشار اقتصادی بر خانواده‌های آمریکایی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، شرکت‌های آمریکایی که بخشی از زنجیره تأمین آنها در خارج از کشور قرار دارد، با هزینه‌های تولید بالاتر و کاهش رقابت‌پذیری مواجه خواهند شد. این مسأله ممکن است به کاهش سرمایه‌گذاری و حتی تعطیلی برخی کسب‌وکارها منجر شود. از منظر سیاسی، اگرچه این رویکرد می‌تواند در کوتاه‌مدت حمایت پایگاه انتخاباتی ترامپ را جلب کند؛ اما در بلندمدت ممکن است نارضایتی بخش‌های مختلف جامعه و حتی برخی از سیاستمداران جمهوری‌خواه را به همراه داشته باشد.
 
 شکاف در اتحادها
سیاست‌های ترامپ که حتی متحدان سنتی آمریکا مانند کانادا و مکزیک را هدف قرار داده، می‌تواند شکاف‌هایی جدی در اتحادهای این کشور ایجاد کند.
کانادا و مکزیک ممکن است به دنبال تقویت روابط اقتصادی با سایر کشورهای جهان از جمله چین و اتحادیه اروپا باشند. این مسأله می‌تواند توازن قدرت اقتصادی جهانی را تغییر دهد و موقعیت آمریکا به‌عنوان رهبر اقتصاد جهانی را تضعیف کند.
 
جنگ تجاری و تغییر نظم جهانی  
جنگ تجاری که ترامپ به راه انداخته است، چیزی فراتر از یک نزاع اقتصادی است. این جنگ نشان‌دهنده تغییراتی عمیق در نظم جهانی است که از دوران پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته بود. سیاست‌های ترامپ به جای تقویت نظام تجارت آزاد و همکاری‌های بین‌المللی، به سمت ملی‌گرایی اقتصادی و انزواطلبی سوق پیدا کرده است. چنین رویکردی می‌تواند در بلندمدت، موقعیت آمریکا به‌عنوان یک قدرت پیشرو را تضعیف کرده و زمینه را برای ظهور قدرت‌های جدید، به‌ویژه چین فراهم کند.
 
آینده جنگ تجاری: پایان یا تداوم؟  
در نهایت، سوال اصلی این است که آیا ترامپ پس از مواجهه با پیامدهای سیاسی و اقتصادی این جنگ تجاری، رویکرد خود را تغییر خواهد داد یا به سیاست‌های تهاجمی خود ادامه خواهد داد؟  
آنچه مسلم است، جهان در حال تجربه تحولی تاریخی در نظام تجارت و سیاست بین‌المللی است که پیامدهای آن تنها به ایالات متحده و چین محدود نخواهد شد، بلکه اقتصاد جهانی و سیاست‌های ژئوپلیتیکی را نیز به‌طور گسترده‌ای تحت تأثیر قرار خواهد داد.
 
سابقه جنگ تجاری در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ
جنگ تجاری میان ایالات متحده و چین یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بود. این درگیری اقتصادی در سال ۲۰۱۸ آغاز شد و تا پایان دوره اول ترامپ در ۲۰۲۰ ادامه یافت، تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی بر جای گذاشت و بسیاری از روابط تجاری سنتی را دچار تنش کرد.
در ژوئیه ۲۰۱۸، دولت ترامپ به‌طور رسمی تعرفه‌هایی به ارزش ۳۴ میلیارد دلار بر واردات کالاهای چینی اعمال کرد. چین نیز در واکنش، تعرفه‌هایی مشابه بر کالاهای آمریکایی وضع کرد. این جنگ تعرفه‌ای به‌ تدریج گسترش یافت و تا پایان ۲۰۱۹، دو کشور تعرفه‌هایی بر بیش از ۳۶۰ میلیارد دلار از تجارت دوجانبه اعمال کردند.
 
اهداف ترامپ از جنگ تجاری
ترامپ ادعا داشت که جنگ تجاری با چین اهداف زیر را دنبال می‌کند: کاهش کسری تجاری آمریکا با چین: ایالات متحده دارای کسری تجاری بالایی با چین بود و ترامپ تلاش داشت با کاهش واردات، این کسری را کاهش دهد. حمایت از صنایع داخلی: با اعمال تعرفه‌ها، ترامپ به دنبال تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی آمریکا به واردات بود. مقابله با سرقت مالکیت فکری: یکی از شکایات اصلی ترامپ این بود که شرکت‌های آمریکایی مجبور به انتقال فناوری‌های خود به شرکت‌های چینی می‌شوند. بازسازی توازن قدرت اقتصادی: ترامپ جنگ تجاری را ابزاری برای فشار بر چین و مهار رشد سریع اقتصادی این کشور می‌دانست.
 
توافق «فاز اول» و توقف موقت جنگ تجاری
در ژانویه ۲۰۲۰، ایالات متحده و چین پس از دو سال تنش، به توافقی موسوم به «فاز اول» دست یافتند. این توافق شامل تعهد چین به خرید محصولات کشاورزی و صنعتی آمریکا به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار و همچنین کاهش تعرفه‌های اعمال‌شده توسط هر دو طرف بود.  بااین‌حال، این توافق به مسائل اصلی مانند مالکیت فکری و سیاست‌های یارانه‌ای چین نپرداخت و بسیاری از کارشناسان آن را راه‌حلی موقت دانستند.
 
میراث جنگ تجاری در دوره اول ترامپ  
جنگ تجاری ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، یک شمشیر دو لبه بود. اگرچه او توانست برخی صنایع داخلی را تقویت کند و فشارهایی بر اقتصاد چین وارد کند؛ اما پیامدهای منفی آن بر مصرف‌کنندگان آمریکایی، کشاورزان و اقتصاد جهانی نیز قابل چشم‌پوشی نبود.   اکنون که ترامپ بار دیگر تهدید به اعمال تعرفه‌های جدید کرده است، سوال اینجاست که آیا او از درس‌های دوره قبلی استفاده خواهد کرد یا بار دیگر شاهد تکرار تنش‌های اقتصادی جهانی خواهیم بود؟