خبرگزاری مهر - گروه سلامت: صحنه عجیبی است؛ هم عجیب هم ترسناک! چند نفرند؛ انتهای یک کوچه خلوت. یکیشان به زور می‌خورد ۱۵ سال داشته باشد. آن یکی کمی بزرگ‌تر است؛ صدایشان دو رگه شده، کوله پشتی مدرسه روی دوششان است. سیگار باریک و درازی را بین دو انگشت گرفته‌اند و هر از گاهی دودش را عمیق می‌کشند.
یکی از آن‌ها می‌گوید که یادم نمی‌آید اولین بار کِی سیگار کشیدم اما همیشه دلم می‌خواست من هم مثل بازیگران هالیوودی سیگار بکشم. آن یکی می‌گوید سیگاری نیست و تفننی می‌کشد؛ شاید هفته‌ای چند نخ. می‌گوید «پدرم سیگاری نیست اما بازیگران مورد علاقه‌ام سیگاری بودند! شما نمیدونی سیگار کشیدن بازیگران چقدر باحاله، همیشه دوست داشتم وسط پارک قدم بزنم و مثل اونا سیگار بکشم»
هر دویشان از این که خانواده‌ها بفهمند سیگار می‌کشند می‌ترسند اما این ترس مانع کارشان نمی‌شود. از روی چشم و هم چشمی می‌کشند یا تصور می‌کنند کلاس کشیدن سیگار بالاست، نمی‌دانم! اما این را می‌دانم که سلبریتی‌های سیگار به دست خیلی زود دریچه دنیایی را برایشان باز کردند که دنیای قشنگ و خوش عاقبتی نیست.
با توجه به اهمیت این موضوع با بهزاد ولی‌زاده رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت گفت‌گو کرده‌ایم.
بهزاد ولی‌زاده رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت در واکنش به خبر منتشر شده مبنی بر رکوردشکنی تولید دخانیات در یک کارخانه اظهار داشت: تولید دخانیات در کشور به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یک بخش مربوط به شرکت دخانیات ایران و بخش دیگر متعلق به شرکت‌های چندملیتی است که با برندهای بین‌المللی فعالیت می‌کنند. در رابطه با این خبر باید گفت تولید دخانیات در کشور باید مطابق با میزان مصرف و تقاضای داخلی باشد. چه صنایع تولیدکننده برندهای ایرانی و چه برندهای بین‌المللی، باید در چارچوب تقاضای مصرف داخلی عمل کنند.
سهم برندهای دخانیات در بازار
وی با اشاره به رقابت بین برندهای داخلی و بین‌المللی افزود: در حال حاضر، رقابتی بین شرکت‌های داخلی و برندهای بین‌المللی در جریان است. برندهای بین‌المللی سهم بیشتری از بازار را در اختیار دارند و شرکت‌های داخلی نیز برای جبران عقب‌ماندگی خود اقدام به افزایش خطوط تولید کرده‌اند تا سهم بیشتری از بازار به دست آورند. این رقابت، برای تأمین تقاضای مصرف در داخل کشور شکل گرفته است.
ولی‌زاده ضمن انتقاد از عدم اجرای سیاست‌های کنترل مصرف دخانیات ادامه داد: ما در ستاد کشوری کنترل دخانیات، سیاست‌هایی را برای کاهش مصرف دخانیات دنبال می‌کنیم؛ از جمله اجرای بسته‌بندی استاندارد محصولات دخانی که هدف آن کاهش تنوع در بسته‌بندی‌ها و محدود کردن تبلیغات تجاری است. اما این سیاست‌ها توسط صنایع دخانی اجرا نمی‌شود و همین عدم پایبندی به مصوبات ستاد باعث تشدید رقابت میان شرکت‌ها برای تصاحب سهم بیشتری از بازار شده است. این رقابت از نظر ما تأیید نمی‌شود.
وی تأکید کرد: ستاد کشوری کنترل دخانیات بر سیاست‌های کاهش تقاضا تمرکز دارد. اگر عرضه با سیاست‌های کاهش تقاضا همخوانی نداشته باشد، مسائل مشابهی در آینده نیز پیش خواهد آمد.
انتقاد از سیاست‌های مالیاتی تبعیض‌آمیز در صنعت دخانیات کشور
ولی‌زاده به بررسی چالش‌های مرتبط با سیاست‌های مالیاتی در این صنعت پرداخت. او اظهار داشت که ایران به‌عنوان عضو کنوانسیون بین‌المللی کنترل دخانیات، متعهد به رعایت الزاماتی است که از جمله آن، عدم تبعیض میان تولیدکنندگان داخلی و خارجی محصولات دخانی است. در حال حاضر، درصد مالیات تعیین‌شده برای محصولات دخانی با نشان ایرانی حدود ۱۰ درصد کمتر از محصولات با نشان بین‌المللی است. این تفاوت باعث شده تا محصولات داخلی با قیمت پایین‌تر و مالیات کمتری عرضه شوند. در نتیجه، سیاست‌های مالیاتی و مبتنی بر قیمت، که هدفشان کاهش مصرف دخانیات است، به دلیل تفاوت قیمت پایه این محصولات کارآمدی لازم را ندارند.
وی در مورد اجرای سیاست‌های جدید افزود: با اجرای سیاست‌های مالیاتی جدید، کالاهای ارزان‌قیمت‌تر همچنان جایگاه خود را از نظر قابلیت خرید حفظ می‌کنند. این موضوع ممکن است مصرف‌کنندگان محصولات بین‌المللی را به سمت محصولات داخلی ارزان‌تر سوق دهد. به همین دلیل، سیاست‌های کلانی که اکنون در کشور برای کاهش تقاضا اجرا می‌شوند، کارایی مطلوبی ندارند. در زمینه اجرای قوانین و مقررات مرتبط با تعهدات ملی و بین‌المللی ضعف وجود دارد و این رقابت غیرمنصفانه نشانه‌ای از ناکارآمدی سیاست‌های فعلی است. به همین خاطر برای دستیابی به اهداف کاهش مصرف دخانیات، بازنگری در سیاست‌های مالیاتی و رقابتی ضروری است.
تاکید بر مقابله با نمایش مصرف دخانیات در شبکه نمایش خانگی
هشدار افزایش نمایش دخانیات در فیلم‌ها به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی سلامت عمومی در جلسات با نهادهای ذی‌ربط مطرح شده است
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت در مورد هشدار مسئولان حوزه سلامت نسبت به افزایش مصرف دخانیات در فیلم‌ها گفت: مسئولان حوزه سلامت نسبت به افزایش نمایش مصرف دخانیات در فیلم‌ها و سریال‌های تولیدی شبکه نمایش خانگی هشدار داده و خواستار اقدام جدی در این خصوص شده‌اند. این موضوع به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی سلامت عمومی در جلسات و مکاتبات متعدد با نهادهای ذی‌ربط مطرح شده است. ما این مسئله را در مراجع مختلف از جمله دادستانی کل کشور، ریاست صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، و شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کرده‌ایم و خواستار ورود جدی این نهادها برای حل این معضل شده‌ایم. علی‌رغم تمام اقدامات انجام‌شده، نمایش مصرف دخانیات در تولیدات نمایش خانگی همچنان ادامه دارد و حتی در حال افزایش است.
این مقام مسئول تصریح کرد: یکی از نهادهای کلیدی برای رسیدگی به این موضوع سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) است که زیر نظر صدا و سیما فعالیت می‌کند. ما از ساترا خواسته‌ایم قوانین مربوط به ممنوعیت تبلیغات دخانیات را به درستی اجرا کند. از نظر ما، نمایش مصرف دخانیات در فیلم‌ها و سریال‌ها مصداق بارز تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم است و باید مطابق قانون با آن برخورد شود. ماده ۳ قانون ممنوعیت تبلیغ، ترویج و تحریک مصرف دخانیات هرگونه تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم را ممنوع اعلام کرده است. در همین راستا، ستاد کشوری کنترل دخانیات در سال ۱۳۹۳ با تأیید ریاست‌جمهوری دستورالعملی را تنظیم و ابلاغ کرد که در آن مصادیق تبلیغات دخانیات به صراحت عنوان شده است. نهادهای مسئول باید با جدیت بیشتری به این موضوع ورود کنند تا از گسترش فرهنگ مصرف دخانیات در آثار هنری جلوگیری شود.
لزوم آگاهی‌رسانی درباره تأثیر نمایش دخانیات بر جوانان
وی با اشاره به ضرورت رعایت قوانین در تولید فیلم‌ها و سریال‌های نمایش خانگی، از نظارت ناکافی در این زمینه انتقاد کرد و گفت: خواستار ورود جدی دستگاه‌های نظارتی برای اصلاح رویه‌ها هستیم. این اقدام برخلاف قانون است و ما از نظر قانونی مشکلی برای برخورد با آن نداریم، اما این دستگاه‌های نظارتی هستند که باید در اجرای درست قانون ایفای نقش کنند. امیدواریم که نظارت‌های لازم انجام شود و رویکرد تولیدکنندگان در حوزه نمایش خانگی تغییر یابد. این موضوع بارها در جلسات ستاد مطرح و بر آن تأکید شده است. امیدواریم با حمایت‌های بیشتر، بتوانیم این مسئله را مدیریت کنیم. انتظار داریم که بدون ورود مرجع قضائی، خود تولیدکنندگان و هنرمندان نسبت به سلامت جوانان حساسیت بیشتری نشان دهند.
ولی زاده خاطرنشان کرد: لازم است آگاهی‌رسانی مناسبی در این زمینه انجام شود. اقداماتی که توسط تولیدکنندگان و هنرمندان در نمایشی که در آن استفاده از دخانیات انجام می‌شود، می‌تواند تأثیر منفی بر نگاه جوانان نسبت به مصرف دخانیات داشته باشد. این رفتارها تلاش‌های ما برای کاهش مصرف دخانیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. انشاالله شاهد مسئولیت‌پذیری بیشتری در این حوزه باشیم.
نمایش خانگی عامل ۳۰ درصد مصرف دخانیات
اگر هنرمندان نمایش خانگی برای اصلاح حذف عادی‌سازی مصرف دخانیات همکاری نکنند مرجع قضائی وارد عمل خواهد شد
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت در خصوص اینکه چند درصد از جوانان به دلیل تأثیر تبلیغات به دخانیات روی آوردند گفت: مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ درصد از جوانان به دلیل تأثیر تبلیغات و نمایش دخانیات به این رفتار روی می‌آورند. این در حالی است که بسیاری از افراد تأثیرگذار در حوزه هنری، با رفتارهای غیر بهداشتی و غیر سالم خود، به الگوی جوانان تبدیل می‌شوند. چنین رفتاری می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای سلامت عمومی جامعه داشته باشد.
وی تصریح کرد: اگر هنرمندان و تولیدکنندگان نمایش خانگی برای اصلاح این روند و حذف عادی‌سازی مصرف دخانیات همکاری نکنند، مرجع قضائی به عنوان مدعی‌العموم وارد عمل خواهد شد. این موضوع از حقوق عامه مردم محسوب می‌شود، چرا که بسیاری از افراد غیر مصرف‌کننده دخانیات نیز از تبعات این رفتارها متأثر می‌شوند. ضروری است که تولیدکنندگان نمایش خانگی و سریال‌ها با همراهی و همدلی، روند تولید محتوا را به‌سرعت اصلاح کنند تا از تأثیرات منفی آن بر جامعه و جوانان جلوگیری شود.
مکاتبه وزارت بهداشت با ساترا برای نظارت بر نمایش دخانیات در تولیدات نمایشی
طبق اعلام ساترا، در قوانین و ضوابط موجود نمایش مصرف دخانیات ممنوع است. با این حال، خلاهایی در اجرای این قوانین مشاهده می‌شود
وی در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت در این خصوص نامه نگاری با ساترا داشته است یا خیر مطرح کرد: وزارت بهداشت در نامه‌نگاری با رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) به موضوع نظارت بر نمایش مصرف دخانیات در تولیدات نمایش خانگی پرداخته است. طبق اعلام ساترا، در قوانین و ضوابط موجود نمایش مصرف دخانیات ممنوع است. با این حال، خلاهایی در اجرای این قوانین مشاهده می‌شود؛ به ویژه در مواردی که تخلفات رخ می‌دهد و نحوه رسیدگی قانونی به آن‌ها مشخص نیست.
وی ادامه داد: بر اساس ماده ۳ قانون جامع کنترل دخانیات، تبلیغات دخانیات ممنوع و مشمول جریمه است. آخرین بازنگری این قانون در سال ۱۴۰۳، جریمه تبلیغات دخانیات را حدود ۲۱۰ میلیون تومان تعیین کرده است. اما این مبلغ در مقایسه با سودهای کلان حاصل از تولید فیلم و سریال بسیار ناچیز بوده و تأثیر بازدارنده‌ای ندارد. این تخلفات باید به عنوان تهدیدی علیه سلامت عمومی شناخته شود و با استفاده از قوانین کیفری، از جمله قانون مجازات اسلامی، به شکلی برخورد شود که از تکرار چنین رفتارهایی جلوگیری شود. تنها با برخورد جدی مرجع قضائی است که می‌توان به کاهش این تخلفات امیدوار بود.
افزایش تولید دخانیات و پیامدهای مرگ‌بار آن در کشور
ولی زاده در مورد اینکه سالانه چقدر مرگ و میر ممکنه با افزایش تولید دخانیات اضافه شود مطرح کرد: بر اساس آمارها، مصرف دخانیات در کشور سالانه موجب بیش از ۵۰ هزار مورد مرگ و میر می‌شود. این رقم تنها بخشی از تأثیرات گسترده مصرف دخانیات بر جامعه است. برآوردها نشان می‌دهد که هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم ناشی از این مرگ و میر و بیماری‌های مرتبط، حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان در سال است. این آمار و هزینه‌های سنگین نشان می‌دهد که توجه کافی به پیامدهای مصرف دخانیات و اقدامات پیشگیرانه در این زمینه صورت نگرفته است. عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها و نبود اولویت‌گذاری سلامت در سیاست‌گذاری‌ها از دلایل اصلی این چالش‌ها محسوب می‌شود.
وی گفت: سلامت عمومی باید در رأس تمام سیاست‌گذاری‌ها قرار گیرد. در صورت اجرای دقیق قوانین مرتبط و اولویت‌بخشی به سلامت در تصمیم‌گیری‌ها، می‌توان از بسیاری از پیامدهای منفی ناشی از مصرف دخانیات پیشگیری کرد و از بی‌نظمی و ناکارآمدی در اجرای قوانین جلوگیری نمود. ضروری است که تمامی سازمان‌های مرتبط با این حوزه به وظایف و رسالت خود عمل کرده و هماهنگی لازم برای مقابله با این بحران جدی سلامت عمومی ایجاد شود.
افزایش نگران‌کننده مصرف دخانیات در گروه‌های سنی حساس؛ نیاز به اقدامات فوری
طبق آخرین آمار منتشرشده از مصرف دخانیات در ایران، در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۵ درصد از مردان و ۴.۴ درصد از زنان بالای ۱۸ سال دخانیات مصرف می‌کنند
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که میزان شیوع مصرف دخانیات به چه صورت است اظهار کرد: طبق آخرین آمار منتشرشده از مصرف دخانیات در ایران، در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۵ درصد از مردان و ۴.۴ درصد از زنان بالای ۱۸ سال دخانیات مصرف می‌کنند. این میزان نشان‌دهنده شیوع بالای مصرف دخانیات در گروه سنی بزرگسالان است، اما نگرانی اصلی افزایش مصرف در گروه‌های سنی جوان‌تر است. بر اساس مقایسه با آمار سال ۱۳۹۵، در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال و ۲۵ تا ۳۴ سال شاهد افزایش چشمگیر مصرف دخانیات بوده‌ایم. به‌ویژه، مصرف سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله نسبت به پنج سال گذشته به طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده تغییرات نگران‌کننده در الگوهای مصرف دخانیات در این گروه سنی است که باید در اولویت برنامه‌های پیشگیرانه قرار گیرد. همچنین، مصرف قلیان در این دوره پنج‌ساله افزایش ۵۴ درصدی را تجربه کرده است. این امر به‌ویژه در بین جوانان و زنان، نگران‌کننده بوده و نیاز به توجه فوری دارد. هرچند در مجموع، درصد افزایش مصرف دخانیات در کشور نسبت به دوره قبل اندکی بیشتر شده، اما افزایش قابل‌توجه در گروه‌های سنی حساس و آسیب‌پذیر نشان می‌دهد که باید اقدامات جدی‌تری در جهت کاهش مصرف دخانیات در این گروه‌ها اتخاذ شود.
وی در پایان گفت: مسئولان و نهادهای اجرایی کشور باید با همکاری بیشتر، استراتژی‌های کارآمدتری را برای مقابله با این بحران بهداشتی در دستور کار قرار دهند تا از گسترش این معضل در میان نسل‌های آینده جلوگیری شود.