باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد حسین رمدانی - در میان انبوه وعده‌های عدالت آموزشی، طرح مدارک دوگانه در دانشگاه فرهنگیان به دغدغه‌ای جدی برای بیش از ۱۵۰۰ دانشجو تبدیل شده است. دانشجویانی که نه حقوق دارند، نه بیمه، و نه اطمینانی به آینده شغلی‌شان. حالا که این طرح برای ورودی‌های جدید حذف شده، پرسش اصلی این است: آیا قربانیان اولین و آخرین دوره اجرای این طرح، پاسخی به بی‌عدالتی‌های خود خواهند یافت؟ یا همچنان در میان سردرگمی مسئولان، به آینده‌ای مبهم چشم خواهند دوخت؟
در میان هیاهوی دانشگاه و شور معلمی، گروهی از دانشجویان طرح فرهنگیان مدارک دوگانه، در حالی که همچنان به حرفه مقدس تدریس دل بسته‌اند، خود را با آینده‌ای مبهم و بی‌ثبات مواجه می‌بینند. طرحی که قرار بود آنان را به شغل امن و آرمان‌هایشان نزدیک کند، حالا به مانعی در مسیرشان بدل شده است. این دانشجویان که نخواستند نامشان فاش شود، با دلی پر از نگرانی و ناامیدی، از آنچه بر سرشان آمده سخن می‌گویند. آنان چشم‌انتظارند که مسئولان در برابر بی‌عدالتی و تبعیض‌های آشکار این طرح، صدایشان را بشنوند و حقوقشان را بازگردانند، تا بتوانند بی‌دغدغه به تعلیم و تربیت بپردازند؛ حرفه‌ای که با عشق به آن پای نهادند.
در مهرماه ۱۴۰۲، طرحی به نام "فرهنگیان مدارک دوگانه" توسط دانشگاه فرهنگیان آغاز شد و دانشجویانی از رشته‌های آموزش فیزیک، زیست‌شناسی، شیمی، ریاضی و آموزش کودکان با نیاز‌های ویژه از استان‌های مختلف کشور در این طرح پذیرفته شدند. اما این دانشجویان که قرار بود مانند هم‌کلاسی‌های خود در رشته‌های دبیری، از حمایت‌های تحصیلی و شغلی برخوردار شوند، به‌زودی متوجه شدند با آنچه تصور می‌کردند، فاصله زیادی دارند.
مشکلات گسترده این طرح این دانشجویان را سردرگم و ناامید کرده است. با این حال، آنان از ذکر نام و مشخصات خود به دلیل نگرانی از تبعاتی مانند مشکلات گزینش یا مانع‌تراشی در مسیر شغلی آینده، خودداری کرده‌اند.
"ما فقط عدالت می‌خواهیم"
دانشجویی از بابل که در رشته آموزش فیزیک تحصیل می‌کند، به ما می‌گوید:زمانی که انتخاب رشته کردم، هیچ توضیح شفافی درباره مشکلات این طرح به من داده نشد. همه چیز در دفترچه جذاب به نظر می‌رسید، اما حالا که وارد این مسیر شده‌ام، به مشکلات زیادی برخورده‌ام. در شرایطی که دانشجویان دیگر فرهنگیان حقوق و بیمه دارند، ما هیچ‌چیزی نداریم.
او که خواست نامش فاش نشودمی‌گوید: در زمان انتخاب رشته تنها به ما گفتند که باید دو سال اول تحصیل را در یکی از ۱۴ دانشگاه دولتی مشخص‌شده بگذرانیم و سپس به دانشگاه فرهنگیان منتقل شویم. اما واقعیت این است که به‌دلیل حضور در این دانشگاه‌ها، ما از مزایایی مانند حقوق، بیمه و حتی ثبت سابقه‌ای که سایر دانشجویان دبیری فرهنگیان دارند، محروم شده‌ایم.
او با اشاره به عملکرد مسئولان دانشگاه فرهنگیان و وزارت آموزش و پرورش ادامه می‌دهد: چرا کسی برای حل مشکلات ما قدمی برنمی‌دارد؟ مگر ما متفاوت از دیگر دانشجویان این دانشگاه هستیم؟ آیا کمیسیون آموزش مجلس نمی‌تواند به این مسئله ورود کند و ما را از این سردرگمی نجات دهد؟
"چرا ما؟ "
یکی دیگر از دانشجویان که در تهران تحصیل می‌کند از بی‌عدالتی می‌گوید: از همان ابتدا به ما اطلاعات دقیقی درباره این طرح ندادند. گفتند بعد از دو سال به دانشگاه فرهنگیان منتقل می‌شوید و همه چیز عادی خواهد بود، اما حالا می‌بینیم که با دیگر دانشجویان فرهنگیان فرق داریم. نه حقوق داریم، نه بیمه، و حتی آینده شغلی ما هم در ابهام است.
او همچنین درباره نگرانی‌هایش برای مصاحبه می‌گوید: خیلی از دوستانم حتی حاضر نشدند صحبت کنند، چون می‌ترسند که این حرف‌ها در آینده برایشان مشکل‌ساز شود. گزینش‌ها همیشه سختگیرانه بوده، و حالا با این وضعیت، هر اعتراضی می‌تواند به ضررمان تمام شود.
این دانشجو ادامه می‌دهد: با نداشتن سابقه و بیمه، ما نه تنها مانند سایر دانشجویان فرهنگیان از حمایت‌های اولیه برخوردار نیستیم، بلکه آینده شغلی‌مان هم در ابهام قرار دارد. اگر این طرح مزایایی داشت یا به نفع ما بود، شاید می‌توانستیم این شرایط را بپذیریم، اما حالا که این مزایا نیست، دلیلی نمی‌بینیم که شرایطی متفاوت داشته باشیم.
او می‌افزاید: تحصیل در دانشگاه‌های دولتی علاوه بر محروم شدن از حقوق و مزایای معمول دانشجویان فرهنگیان، مشکلات دیگری را نیز برایشان ایجاد کرده است. در این طرح، دانشجویان مدارک دوگانه موظف‌اند واحد‌هایی را که برای هشت ترم طراحی شده، طی چهار ترم بگذرانند.
این دانشجو با بیان اینکه در این طرح باید نزدیک به ۹۰ واحد را در چهار ترم بگذرانیم افزود: دانشگاه‌های دولتی که با دانشگاه فرهنگیان همکاری می‌کنند، مجبور شده‌اند برخی واحد‌ها را به‌طور فشرده برای ما طراحی کنند که این مسئله حجم کاری ما را چندین برابر کرده است. این حجم فشرده به‌جای آنکه باعث شود با آرامش بیشتری به تدریس برسیم، ما را خسته و بی‌انگیزه کرده است.
این طرح آزمایش بود، ما قربانی شدیم
دانشجوی دیگری از تهران نیز که در رشته آموزش ریاضی تحصیل می‌کند، می‌گوید: این طرح از ابتدا آزمایشی بود و حالا که مشکلاتش آشکار شده، آن را برای ورودی‌های جدید حذف کرده‌اند. اما ما چه کنیم؟ چرا باید به‌عنوان تنها گروه این طرح، قربانی بی‌برنامگی مسئولان شویم؟
این دانشجو با وجود مشکلات عدیده‌ای که دارد، نگران هست که عدم ثبت سابقه و نداشتن بیمه حتی پس از فارغ‌التحصیلی نیز برایش مشکلاتی ایجاد کند. او در این باره می‌گوید: اگر به فکر استخدام باشیم، به‌دلیل نداشتن سابقه بیمه و ثبت نامحدود، در مقایسه با سایر فارغ‌التحصیلان فرهنگیان عقب‌تر خواهیم بود. حتی نمی‌دانیم آیا پس از پایان تحصیل‌مان به‌صورت مستقیم وارد استخدام خواهیم شد یا خیر. این تبعیض‌ها در نهایت ناامیدی و سرخوردگی را در ما بیشتر می‌کند.
این دانشجوی مدرک دوگانه دانشگاه فرهنگیان همچنین به تغییرات و حذف این طرح در دفترچه جدید انتخاب رشته اشاره کرده و می‌گوید که این مسئله نشان‌دهنده آزمایشی بودن این طرح و مشکلات آن است.
او افزود: از آنجا که دیگر این طرح اجرا نخواهد شد، ما اولین و آخرین ورودی‌های این طرح هستیم. حالا که این شرایط نامطلوب برای ما ایجاد شده، انتظار داریم مسئولان در ترم‌های آینده شرایط تحصیل و مزایای ما را بهبود ببخشند و شرایط ما را مانند سایر دانشجویان فرهنگیان قرار دهند.
این دانشجویان اعلام کرده‌اند که در صورت توجه به مشکلاتشان، می‌توانند با انگیزه‌ای بیشتر به تدریس مشغول شوند. به گفته یکی از آنان: ما این مسیر را با علاقه و برای معلم شدن انتخاب کردیم. انتظار داریم با قرار گرفتن در شرایط برابر، بتوانیم با خیالی آسوده تحصیل کنیم و پس از فارغ‌التحصیلی نیز بدون نگرانی از این مسیر به حرفه معلمی وارد شویم.
صدای عدالت‌خواهی در میان سکوت‌های بلند
بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که دانشگاه فرهنگیان و وزارت آموزش و پرورش، هر دو، از حل مشکلات این طرح اظهار ناتوانی کرده و آن را به نهاد‌های بالادستی مانند کمیسیون آموزش مجلس حواله می‌دهند. از سوی دیگر، دانشجویان معتقدند که این پاس‌کاری‌ها باعث شده است که هیچ‌کس به‌طور جدی به مشکلاتشان رسیدگی نکند.
طرح مدارک دوگانه که با هدفی بلندپروازانه آغاز شد، اکنون به یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دانشجویان دانشگاه فرهنگیان تبدیل شده است. بی‌توجهی مسئولان و نبود شفافیت، این دانشجویان را در وضعیتی نامعلوم قرار داده است. آنها از دانشگاه فرهنگیان، وزارت آموزش وپ رورش و کمیسیون آموزش مجلس انتظار دارند که پیش از آنکه دیر شود، گام‌های جدی برای رفع مشکلات این طرح بردارند.
داستان دانشجویان فرهنگیان مدارک دوگانه، قصه‌ای تلخ از تبعیض در سیستم آموزشی است که به جای توانمندسازی، باری از مشکلات را بر دوش آنها گذاشته است. طرحی که می‌خواست نخبه‌پروری کند، حالا به مانعی جدی برای ورود گروهی از جوانان به حرفه مقدس معلمی تبدیل شده است.
بی‌توجهی مسئولان آموزش و پرورش، دانشگاه فرهنگیان و حتی کمیسیون آموزش مجلس به این معضل، نشان از خلأ شفافیت و عدم پاسخگویی دارد. دانشجویانی که با آرزو‌های بزرگ وارد این مسیر شدند، امروز ناچارند از بیم گزینش‌های سختگیرانه و پیامد‌های احتمالی، در گمنامی از حق خود دفاع کنند.
با وجود حذف این طرح برای ورودی‌های جدید، سؤال اصلی همچنان باقی است: چرا نخستین و آخرین ورودی‌های این طرح باید بار آزمون و خطای یک تصمیم آموزشی را به دوش بکشند؟ آیا نباید با اتخاذ تدابیر حمایتی، شرایط این دانشجویان به وضعیت سایر دانشجویان فرهنگیان نزدیک شود؟
این دانشجویان اگرچه قربانی طرحی ناکارآمد شده‌اند، اما همچنان چشم به عدالت دوخته‌اند. صدای اعتراض آنان، ندایی است برای احقاق حقوقی که زیر سایه سیاست‌گذاری‌های مبهم، نادیده گرفته شده‌اند. آنها از مسئولان انتظار دارند تا با بازنگری در تصمیمات، اعتماد از دست رفته را بازگردانند و زمینه‌ساز آینده‌ای روشن‌تر برای همه دانشجویان معلمی شوند.
آیا وقت آن نرسیده که سیاست‌گذاران در برابر این مطالبه به‌حق پاسخگو باشند؟ یا باید منتظر بمانیم تا یک نسل از آموزگاران آینده، در سایه این تبعیض‌ها، به تدریج از آرزو‌های خود فاصله بگیرند؟