صاحب‌خبر - گروه فرهنگ و هنر: هنر آینه تمام‌نمای جامعه و فرهنگ است و سینمای ایران، به‌عنوان یکی از غنی‌ترین جلوه‌های هنری کشور، همواره بستری برای بازتاب مفاهیم ارزشمند ملی و مذهبی بوده است. بسیج مستضعفان نه صرفا یک نهاد نظامی، بلکه همواره تجلی‌گاه روحیه‌ای متعالی از ایثار، فداکاری و همبستگی مردمی بوده که در سخت‌ترین بزنگاه‌های تاریخی، نقشی بی‌بدیل ایفا کرده ‌است. ۵ آذر، یادآور تاسیس این نهاد مقدس، فرصتی است برای بازخوانی جلوه‌های هنری بسیج در سینمای ایران؛ از روایت‌های پرشور دفاع‌مقدس تا پرداختن به نقش بسیج در بحران‌های اجتماعی، آثار متعددی جلوی دوربین رفته است که اسنادی از تاریخ مقاومت ملت ایران هستند. در این پرونده به معرفی ۱۰ فیلم برتر سینمای ایران با محوریت بسیج می‌پردازیم؛ آثاری که هر کدام جلوه‌ای متفاوت از این فرهنگ را در قالب‌های هنری و داستانی به تصویر کشیده‌اند. ۱- از کرخه تا راین (ابراهیم حاتمی‌کیا) «از کرخه تا راین» از شاخص‌ترین آثار دفاع‌مقدس و یکی از ماندگارترین فیلم‌های ابراهیم حاتمی‌کیاست. داستان سعید، رزمنده جانباز جنگ تحمیلی که برای درمان به آلمان سفر می‌کند، بستری برای تقابل فرهنگ شرق و غرب و تأثیرات جنگ بر زندگی انسان‌هاست. حاتمی‌کیا هوشمندانه، آسیب‌های ناشی از جنگ را در سطح انسانی و اجتماعی واکاوی می‌کند. کاراکتر سعید که به تعبیری نماد ارزش‌های بسیج را نمایش می‌دهد، با چالش‌هایی چون تنهایی، دوری از وطن و برخورد با فرهنگ بیگانه مواجه می‌شود. صحنه رویارویی او با رودخانه راین، استعاره‌ای از جریان زندگی و استمرار ارزش‌هاست. این فیلم با موسیقی دلنشین مجید انتظامی، دیالوگ‌های عمیق و بازی درخشان علی دهکردی، تصویری ماندگار از فرهنگ ایثار و فداکاری ارائه می‌دهد. ۲- لیلی با من است (کمال تبریزی) «لیلی با من است» نگاهی طنزآمیز و بدیع به دفاع‌مقدس و روحیه بسیجی دارد. داستان صادق؛ فیلمبرداری که به جبهه می‌رود تا وامی بگیرد اما به‌تدریج با ارزش‌های دفاع و فداکاری آشنا شده و کارگردان به واسطه این روایت، بستری برای بازنگری در مفاهیم جنگ را نیز فراهم می‌کند. کمال تبریزی با بیانی کمدی، فاصله میان ترس فردی و شجاعت جمعی را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌پردازی صادق، با بازی بی‌نظیر پرویز پرستویی، به مخاطب نشان می‌دهد که چگونه ارزش‌های انسانی می‌توانند فردی خودمحور را به انسانی متعهد تبدیل کنند. این فیلم همچنین با ترکیب لحظات کمدی و درام انسانی، یکی از متفاوت‌ترین آثار سینمای دفاع‌مقدس به شمار می‌رود. ۳- چ (ابراهیم حاتمی‌کیا) «چ» روایتی حماسی از ۴۸ ساعت حضور دکتر مصطفی چمران در پاوه است. این فیلم، با محوریت رزمندگاتی که در برابر حملات ضدانقلاب مقاومت می‌کنند، شخصیتی چون چمران را به‌عنوان الگویی از ایثار و ایمان معرفی می‌کند. حاتمی‌کیا با بهره‌گیری از صحنه‌های حماسی و درونیات شخصیت چمران، بیننده را به دل حوادث پرالتهاب انقلاب می‌برد. صحنه‌های نبرد و تلاش چمران برای حفظ پاوه، دگرشکلی از اهداف بسیج و مقاومت است. این فیلم با بازی درخشان فریبرز عرب‌نیا و مرحوم سعید راد، جلوه‌ای متفاوت از دفاع و جنگاوری را به نمایش می‌گذارد؛ مردی که نه فقط در میدان جنگ، بلکه در میدان عقل و تدبیر نیز پیشقراول است. ۴- بوی پیراهن یوسف (ابراهیم حاتمی‌کیا) «بوی پیراهن یوسف» داستان انتظار، امید و عشق به بازگشت آزادگان را روایت می‌کند. این فیلم، با شخصیت دایی غفور، ارزش‌های بسیج را در قالبی انسانی و احساسی به تصویر می‌کشد. حاتمی‌کیا با ترکیب روایتی شاعرانه و واقع‌گرایانه، مفاهیم ایثار و استقامت را به‌ شیوه‌ای عاشقانه بازگو می‌کند. فیلم با موسیقی جاودانه مجید انتظامی و بازی استاد علی نصیریان، یکی از تاثیرگذارترین آثار حماسی سینما را به نمایش می‌گذارد. ۵- آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا) «آژانس شیشه‌ای» اثری ماندگار در سینمای دفاع‌مقدس است که نقش بسیج را در بطن جامعه پس از جنگ به تصویر می‌کشد. فیلم روایت قصه حاج کاظم، رزمنده‌ای قدیمی است که دوست مجروحش عباس را برای درمان به تهران می‌آورد. حاج کاظم وقتی می‌بیند سیستم بی‌تفاوت و ناکارآمد توان کمک به عباس را ندارد، کنترل یک آژانس هواپیمایی را در دست می‌گیرد. این اقدام او به یک چالش نمادین میان ایثار و منطق تبدیل می‌شود. حاتمی‌کیا با قلمی تیز، بی‌تعارف تضاد میان آرمان‌های دوران جنگ و واقعیت‌های تلخ پساجنگ را نشان می‌دهد. این فیلم نه‌تنها شکلی واقع‌گرایانه از نقش بسیج در دوران بعد از جنگ را ارائه می‌دهد، بلکه انتقادی صریح از شکاف اجتماعی و غفلت مسؤولان دارد. درخشش بازیگران و دیالوگ‌های فراموش‌نشدنی، فیلم را به یکی از آثار ماندگار سینمای ایران تبدیل کرد. ۶- دوئل (احمدرضا درویش) «دوئل» داستان مردی است که پس از سال‌ها به جست‌وجوی راز یک صندوق مرموز برمی‌خیزد. فیلم با تلفیق داستانی جذاب و اکشن پرهیجان، تاثیر جنگ و حضور بسیج را در جامعه‌ای که هنوز درگیر گذشته است به تصویر می‌کشد. احمدرضا درویش در «دوئل»، بسیجیان را به ‌عنوان نماد مقاومت و پایداری معرفی می‌کند. استفاده از جلوه‌های ویژه، فیلم را به یکی از بهترین آثار جنگی سینمای ایران تبدیل کرده است. ۷ - حماسه مجنون (جمال شورجه) «حماسه مجنون» روایتی است از دفاع‌مقدس و نقش بسیج در عملیات‌های مختلف جنگ. فیلم داستان گروهی از بسیجیان را روایت می‌کند که با روحیه‌ای مملو از ایمان، در برابر دشمن مقاومت می‌کنند. شورجه در این اثر، تصویری حماسی و در عین ‌حال انسانی از بسیجیان ارائه می‌دهد. فیلم با بهره‌گیری از تصاویر ناب جنگ و فضاسازی طبیعی، احساسات عمیق مخاطب را برمی‌انگیزد. ۸- هور در آتش (عزیزالله حمیدنژاد) «هور در آتش»، یکی از آثار شاخص سینمای دفاع‌مقدس، روایتی از رشادت و ایمان بسیجیانی است که در دل تالاب‌های هور، ماموریت دفاع از مرزهای ایران را بر عهده دارند. فیلم، داستان رزمنده‌ای به نام عبدالله (با بازی فرامرز قریبیان) را روایت می‌کند که در میان ماموریت، با تردیدهایی عمیق روبه‌رو می‌شود. حمیدنژاد طبیعت هور را به اتمسفری برای نمایش مفاهیم عمیق انسانی و اخلاقی تبدیل کرده است. در این فیلم، هور تنها یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه المانی است از پیچیدگی‌های روحی و روانی بسیجیانی که میان «آرمان و واقعیت» و «جنگ و صلح» ایستاده‌اند. «هور در آتش» به‌خوبی توانسته است معنای مقاومت را در عمق نگاه مخاطب حک کند. فیلم با تصاویر باشکوه از تالاب‌های جنوب ایران و بازی تاثیرگذار استاد مهدی فقیه و حسین یاری، علاوه بر یک روایت جنگی، تفسیری عمیق از معنویت ارائه می‌دهد. ۹- کانی مانگا (سیف‌الله داد) «کانی مانگا»، ساخته سیف‌الله داد، یکی از آثار شاخص در سینمای دفاع‌مقدس است که به‌طور ویژه، نقش بسیج در عملیات‌های پیچیده و خطرناک را برجسته می‌کند. داستان فیلم درباره گروهی از نیروهای بسیجی و ارتشی است که ماموریتی خطرناک را برای بازپس‌گیری ارتفاعات استراتژیک «کانی مانگا» بر عهده دارند. این عملیات، ترکیبی از تاکتیک‌های نظامی، فداکاری‌های فردی و روحیه جمعی نیروهای بسیجی و ارتش را به نمایش می‌گذارد. داد در این فیلم، از ابزارهای سینمایی برای خلق یک روایت نفس‌گیر استفاده می‌کند. صحنه‌های درگیری با بهره‌گیری از جلوه‌های صوتی و تصویری موثر، مخاطب را درگیر یک تجربه نزدیک به واقعیت می‌کند. بسیجیان در این فیلم، به ‌عنوان نماد شجاعت و ایثار، نه‌تنها در میدان نبرد، بلکه در مواجهه با مشکلات انسانی و روانی نیز به تصویر کشیده شده‌اند. ۱۰- دیار عاشقان (حسن کاربخش) فیلم داستان نوجوانی به نام رحمان را روایت می‌کند که برای شرکت در جبهه به عضویت بسیج درمی‌آید. او که ابتدا به دنبال اثبات شجاعت و مردانگی خود است، در جریان جنگ، با مفاهیم دیگری از ایثار، عشق و ایمان روبه‌رو می‌شود. مسیر رشد و تحول شخصیتی این کاراکتر، محور اصلی روایت است. کاربخش با تاکید بر سیر تحول یک شخصیت نوجوان، به‌خوبی توانسته جنبه‌های مختلف بسیج را بازنمایی کند؛ از شور و هیجان اولیه تا درک عمیق‌تر از مفهوم مقاومت و ازخودگذشتگی. موسیقی تاثیرگذار، بازی‌های طبیعی و فضاسازی مینیمال، باعث شده تا «دیار عاشقان» در عین سادگی، به یکی از عمیق‌ترین آثار سینمای دفاع‌مقدس تبدیل شود.∎​