قدس؛ پس از وقوع چندین رخداد تروریستی خونین همچون عملیات انتحاری در راه‌آهن کویته و حمله تروریستی در بزرگراه «راره شم» گویا این بار نوبت منطقه «کُرم» و ساکنان شهر تقریباً مرزی (پاکستان و افغانستان) پاراچنار در ایالت خیبرپختونخواه پاکستان بود که در معرض یکی از خونین‌ترین حملات تروریستی چند دهه اخیر پاکستان قرار بگیرند. این حمله تروریستی در ابعادی بسیار گسترده انجام گرفت که آخرین آمارها از شهادت بیش از ۱۰۰نفر حکایت دارد که تعداد قابل توجهی از آن‌ها زنان و کودکان بوده‌اند.
محرک‌های حادثه تروریستی پاراچنار
اگر چه این روزها وقوع رخدادهای تروریستی کوچک و بزرگ در پاکستان به امری معمول تبدیل شده است، اما برای این رخداد تروریستی باید تفاوت‌های ویژه‌ای قائل شد. منطقه کُرم با مرکزیت شهر پاراچنار، در چند دهه اخیر با خشونت‌ها و درگیری‌های گسترده و تقریباً دائمی مواجه بوده است. در مورد منشأ این درگیری‌ها روایت‌های مختلفی مطرح می‌شود. در وهله نخست، برخی منابع و به‌خصوص منابع دولتی، این منازعات را به کشمکش‌ها و اختلافات بر سر تملک زمین‌های منطقه نسبت می‌دهند. اما برخی دیگر و به‌ویژه ساکنان منطقه، ریشه درگیری‌ها را به مناقشات فرقه‌ای و مذهبی و به‌طور خاص تقابل با شیعیان مرتبط می‌دانند. در حالی که پاراچنار از معدود مناطق پاکستان است که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند، شیعیان این منطقه بر این باور هستند دعاوی بر سر مالکیت زمین‌های منطقه، صرفاً با هدف سلب تدریجی مالکیت از آن‌ها انجام می‌گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد اینجا تداخل عمیقی میان مناقشات بر سرِ مالکیت زمین و مجادلات فرقه‌ای و مذهبی وجود دارد. در این میان دیدگاه سومی نیز مطرح است که پای معادلات پیچیده‌تری را به میان می‌کشد: «می‌توانم بگویم در این جنایت‌ها یک قدرت دیگری با اهداف مشخصی دست دارد که هنوز از آن بی‌خبریم. قدرتی وجود دارد که می‌خواهد در پاراچنار نزاع و درگیری باشد و نمی‌خواهند آن را حل کنند». (حمید حسین، نماینده پاراچنار در مجلس پاکستان)
چه کسی مسئول این حمله تروریستی است؟در حالی که تا لحظه نگارش این گزارش، هیچ گروهی مسئولیت این حمله تروریستی را بر عهده نگرفته است، گمانه‌زنی‌هایی در این مورد وجود دارد. با توجه به اعمال خشونت‌های متواتر و متداوم علیه مردم پاراچنار، طبیعی است انگشت اتهام به سوی گروه‌های تکفیری همچون سپاه صحابه، لشکر جهنگوی، داعش و حتی تی‌تی‌پی نشانه برود. برخی از این گروه‌ها در چند سال گذشته بارها با شیعیان پاراچنار درگیر شده و علاوه بر قتل‌عام مردم منطقه، در محاصره و قطع ارتباطات آن‌ها با محیط پیرامونی‌شان دست داشته‌اند. در این میان رفتار و عملکرد طالبان پاکستان یا همان تی‌تی‌پی با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است. به نظر می‌رسد تی‌تی‌پی در سال‌های اخیر به شیعیان نزدیک‌تر شده بود، چنان‌که در جریان حوادث تروریستی تیر۱۴۰۲ با اعلام برائت از این اقدامات، تأکید کرد مخالف اقدامات و تحرکات فرقه‌گرایانه بوده و به هیچ یک از اعضای خود نیز اجازه مشارکت در این‌گونه خصومت‌ها را نمی‌دهد. با این حال سکوت تی‌تی‌پی در برابر حوادث خونین مرداد امسال پاراچنار و رخداد تروریستی اخیر سؤال‌برانگیز است. آیا تی‌تی‌پی از مواضع پیشین خود در مورد مداخله نکردن در فرقه‌گرایی بازگشته است؟ آیا این امکان وجود دارد توافق میان شیعیان پاراچنار و دولت پاکستان، نارضایتی و خشم تی‌تی‌پی را برانگیخته و این گروه را به اقدام و یا حداقل سکوت در برابر چنین اقداماتی واداشته است؟اما در این میان بدون شک داعش خراسان قوی‌ترین مظنون این حملات به حساب می‌آید، به‌ویژه از آنجا که همزمان با این حملات و وقایع تروریستی مرداد، تبلیغات گسترده‌ای در مورد حضور مردم پاراچنار در تیپ زینبیون و سهم آن‌ها در مبارزه با داعش به راه انداخت. بنابراین برخی این حمله را با انتقام‌گیری داعش و دیگر تکفیری‌ها از شیعیان پاراچنار در ارتباط مستقیم می‌دانند. پوستر یک نشریه نزدیک به داعش پس از این حمله که در پس‌زمینه آن عکسی از پرچم زینبیون قرار داشت، این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند.
دولت و نیروهای امنیتی پاکستان در مظان اتهام
واکنش نیروهای امنیتی ارتش پاکستان در برابر مهاجمان تروریست سؤالات و ابهامات زیادی را به وجود آورده است. به قول نماینده مجلس پاکستان، خیلی عجیب به نظر می‌رسد که این همه افراد غیرنظامی به قتل رسیده‌اند و حتی یک نیروی امنیتی محافظ آن‌ها آسیب ندیده است. همین موضوع سبب شده «حمید حسین» تلویحاً دولت را به سودجویی از این درگیری‌ها و تمایل نداشتن به خاتمه آن‌ها متهم کند. جالب است که تی‌تی‌پی و برخی رهبران شیعیان پاکستان نیز با این نماینده مجلس هم‌عقیده به نظر می‌رسند: «تا زمانی که دولت و نهادهای دولتی از تاریخ درس نگرفته و به گمراه کردن مردم برای اهداف سیاسی ادامه دهند، این مشکلات حل نخواهد شد».
واکنش‌ها به حملات تروریستی در پاراچنار
حملات تروریستی اخیر با واکنش‌های متعدد و گاه متفاوتی در داخل و خارج از پاکستان مواجه شد. در این راستا شهباز شریف، نخست‌وزیر و آصف زرداری، رئیس‌جمهور پاکستان این حملات را به‌شدت محکوم کردند و تظاهراتی در شهرهای مختلف و به‌خصوص در منطقه پاراچنار برگزار شد که بعضاً با خشونت‌هایی نیز همراه شد. در سطح بین‌المللی، طالبان تاکنون واکنشی به این عملیات تروریستی نشان نداده است، آن هم در شرایطی که پیش از این شاهد واکنش فوری آن‌ها به حمله تروریستی در راه‌آهن کویته بودیم. دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی مرجع بزرگ شیعیان ضمن محکومیت این جنایت هولناک، بر مسئولیت دولت پاکستان در حمایت از مردم بی‌پناه در برابر گروه‌های تروریستی تأکید کرد. این در حالی است که در پیام پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، بیش از همه بر دوستی میان دو کشور و ابراز همدردی با ملت و دولت پاکستان تأکید شد بدون آنکه مطالبه‌ای از اسلام‌آباد انجام گیرد.
خبرنگار: میراحمدرضا مشرف