سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در بین زنان است. خبری که هر‌ چند وقت یک‌بار تکرار می‌شود و به نظر می‌رسد آن‌طور‌که باید هم جدی گرفته نمی‌شود. جدی گرفته نمی‌شود چون آمار و ارقام از بهتر‌شدن وضعیت زنان در این زمینه خبر نمی‌دهند. به‌تازگی اعلام شده که هر 20 دقیقه، یک زن ایرانی به سرطان پستان مبتلا می‌شود؛ خبری که در نوع خود هولناک است. براساس برآوردهای جدید سازمان بهداشت جهانی، ابتلا به سرطان در جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۳۵ میلیون نفر می‌رسد که در مقایسه با ۲۰ میلیون نفری که در سال ۲۰۲۲ تشخیص داده شده‌اند، ۷۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد. خبرها می‌گویند روند ابتلا به سرطان در ایران به‌ویژه سرطان پستان (برست) در زنان زیر ۵۰ سال طی یک دهه گذشته به بیش از ۱۵ درصد رسیده است.

علی مطلق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و بنیان‌گذار پویش ملی پیشگیری از سرطان پستان، در گفت‌وگو با ایسنا علل افزایش سرطان پستان را به دو دسته «تغییرپذیر» و «تغییرناپذیر» تقسیم کرده است: «سرطان پستان با کم‌تحرکی ارتباط دارد؛ هرچقدر میزان فعالیت بدنی کمتر باشد احتمال ابتلا به سرطان پستان افزایش می‌یابد. همچنین استعمال دخانیات و مصرف نوشیدنی‌های الکلی بر سرطان پستان اثرگذار هستند».

به گفته او، مسائل مهم‌تری که در سرطان پستان نقش جدی دارند، جزء علل تغییرپذیر هستند. او «تغذیه» را نیز از دیگر علل قابل‌ تغییر ابتلا به سرطان پستان می‌داند: «پدیده چاقی و اضافه‌وزن جزء موارد قابل‌ تغییر علل ابتلا به سرطان هستند. با توجه به علل قابل‌ تغییر ابتلا به سرطان پستان، افرادی که اضافه‌وزن دارند، کسانی که از الگوی غذایی سالم پیروی نمی‌کنند و مصرف‌کنندگان نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات، نسبت به دیگران به میزان بیشتری در معرض سرطان پستان قرار دارند».

او درباره روش‌های پیشگیری از سرطان پستان توضیح می‌دهد که تغییر عادات غذایی مانند استفاده بیشتر از میوه و سبزیجات، کاهش مصرف غذاهای فراوری‌‌شده و غذاهای سرخ‌شده و تنظیم میزان کالری دریافتی، در پیشگیری از سرطان پستان نقش دارند. به گفته مطلق، اگر بخواهیم درباره وضعیت یک بیماری سخن بگوییم باید به «بروز» و «شیوع» آن اشاره کنیم: «هنگامی که از شیوع یک بیماری سخن به میان می‌آید، منظور تمام افرادی هستند که در طول تاریخ به یک بیماری خاص مبتلا می‌شوند. محاسبه شیوع یک بیماری، کار چندان راحتی نیست؛ چرا‌که نیازمند دسترسی به آمار و ارقام آن بیماری در طول تاریخ است. منظور از بروز بیماری، تعداد موارد جدید بیماری است. بررسی‌ها بیانگر این است که میزان بروز سرطان پستان طی ۲۰ سال گذشته افزایش یافته و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که این بیماری در ۲۰ سال آینده نیز افزایش می‌یابد».

رئیس اسبق اداره سرطان وزارت بهداشت با اشاره به افزایش بروز سرطان طی یک یا دو دهه آینده هشدار داده است افزایش سن جمعیت، یکی از دلایل اصلی افزایش بروز سرطان پستان طی یک یا دو دهه آینده است. به عبارت دیگر، افزایش سن، سبب احتمال افزایش بروز سرطان پستان نیز می‌شود.

یافته‌های یک پژوهش

سال 1401 گزارشی منتشر شد مبنی ‌بر اینکه بروز سرطان پستان در ایران بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۶ از ۱۵.۹۶ به ۴۰.۷۲ در ۱۰۰ هزار زن افزایش یافته است. در‌واقع پژوهشگران با انجام یک مطالعه مقطعی و با استفاده از داده‌های ثبت‌شده بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۶، تحلیلی بر روند بروز سرطان پستان در ایران ارائه دادند. براساس این مطالعه اعلام شد که فراوانی نسبی سرطان پستان در زنان از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ از ۲۵ درصد به ۲۶.۴۷ درصد تغییر کرده و شایع‌ترین سرطان در بین زنان است.

ایسنا در‌این‌باره نوشت که به گفته پژوهشگران این مطالعه، به نظر می‌رسد یکی از دلایل افزایش میزان بروز، بهبود روش‌های تشخیصی و افزایش آگاهی زنان در زمینه سرطان پستان باشد. اگرچه این روش‌ها قادر به تشخیص سرطان‌ها در مراحل اولیه و بهبود میزان بقا و کاهش نرخ مرگ‌ومیر هستند، اما ممکن است به درجاتی باعث افزایش موارد مثبت نیز شود. همچنین باید به سایر عوامل مانند تغییر سبک زندگی زنان، تغییر الگوهای باروری و عوامل محیطی نیز توجه داشت.

از یافته‌های دیگر این پژوهش این بود که در سال ۱۳۹۶ از بین ۱۷ هزار‌و ۴۶۷ مورد جدید سرطان پستان، ۹۸.۲ درصد مربوط به زنان و ۱.۸ مربوط به مردان بوده است‌ و این تعداد ۲۶.۴۷ درصد از کل سرطان‌های تشخیص داده‌شده در زنان و ۱۲.۹۷ درصد از کل تشخیص‌های سرطان در دو جنس است.

همچنین بررسی‌های این مطالعه نشان داد که بر‌اساس آخرین گزارش ثبت سرطان در کشور، بیشترین بروز سرطان پستان در گروه سنی ۶۵ تا ۶۹ سال و گروه سنی ۶۰ تا ۶۴ سال بوده است. همچنین بالاترین میزان بروز استانداردشده سنی به ازای هر ۱۰۰ هزار زن، به ترتیب در استان‌های تهران، اصفهان، یزد، گیلان و البرز مشاهده شده است.

همان سال رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خبر داده بود که در ایران ۲۱.۴ درصد مبتلایان سرطان سینه زیر ۴۰ سال هستند، اما در دنیا آمار چهار درصد است؛ بنابراین این موضوع نیاز به توجه دارد. رئیس این دانشگاه هم گفته بود که از هر هشت زن ایرانی، احتمال ابتلای یک نفر به سرطان پستان وجود دارد.

سالانه 18 هزار  ابتلا

اوایل آبان امسال، محمد اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اعلام کرد‌ سالانه ۱۸ هزار مورد ابتلا به سرطان سینه در کشور اضافه می‌شود. به گفته او، این سرطان دومین دلیل مرگ زنان ایرانی است. آن‌طور‌که اکبری گفته، پنج درصد مبتلایان به سرطان سینه زیر ۳۰ سال هستند: «شایع‌ترین سن ابتلا به این بیماری در کشور ۴۵ تا ۵۵‌سالگی است و حدود ۳۴ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر زن ایرانی مبتلا به سرطان سینه می‌شوند».

ضرورت غربالگری

هر زمان که موضوع سرطان سینه مطرح است، بحث غربالگری نیز به میان می‌آید. به گفته متخصصان، غربالگری کمکی به طول عمر مردم نمی‌کند ولی در تشخیص زودهنگام برای انجام امور درمان مؤثر است. به همین دلیل گفته می‌شود‌ غربالگری باید رایگان باشد و بر‌اساس یک پروتکل انجام و همه داده‌ها ثبت شود. اکبری می‌گوید‌ سه هزار میلیارد تومان برای انجام غربالگری سرطان سینه نیاز است و آگاهی‌بخشی باید بدون ایجاد ترس در زنان انجام شود.

چندی پیش، «آسیه الفت‌بخش»، جراح پستان و معاون پژوهشی آموزشی پژوهشکده «سرطان معتمد» جهاد دانشگاهی تهران، گفته بود‌ ناآگاهی زنان و عدم مراجعه به غربالگری سالانه که موجب تشخیص دیرهنگام سرطان پستان می‌شود، از دلایل اصلی مرگ‌ومیر مبتلایان به این بیماری در ایران است. به گفته او، یک نظام غربالگری سرطان پستان در کشور وجود ندارند و زنان هم از اهمیت چکاپ سالانه آگاه نیستند، در صورتی که مراجعه سالانه به پزشک متخصص و چکاپ ضروری است.

اساسا غربالگری سرطان پستان به این دلیل انجام می‌شود که قبل از ظهور علائم نگران‌کننده‌ای مانند احساس یک توده بزرگ در بافت سینه، تورم، قرمزی یا خارش مزمن پوست سینه تغییر شکل یا افزایش بی‌دلیل سایز سینه‌ها، سرطان تشخیص داده شود.

معاون علوم پزشکی گیلان گفته است زنان در فاصله سنی ۳۰ تا ۳۹ سال باید هر سال یا هر دو سال یک بار مورد ارزیابی با سونوگرافی قرار بگیرند: «از ۴۰ تا ۶۹‌سالگی نیز انجام سالانه ماموگرافی برای همه زنان اعم از دارا یا فاقد علائم الزامی است و در صورت بروز علائم، اقدامات تشخیصی مناسب انجام خواهد شد». او هرگونه ناقرینگی سینه ها (به غیر از مادرزادی) را علامت هشدار می‌داند. مشاهده هرگونه تغییر رنگ روی پوست و ترشح از مجاری سینه به‌ویژه ترشحات خونی و لمس توده در سینه از جمله عوامل خطر است. البته فرد الزاما نیاز به معاینه پزشک متخصص و ماما ندارد و همه بانوان باید خودمراقبتی را یاد بگیرند و با خودآزمایی، به صورت مرتب سینه هایشان را معاینه کنند و در صورت نیاز به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه داشته باشند.

چند سالی است که پویش پیشگیری از سرطان پستان در کشور آغاز شده است. این پویش در زمینه «راه‌های پیشگیری»، «راه‌های تشخیص زودهنگام» و «مراقبت پس از ابتلا» فعالیت دارد و به‌تازگی نیز علی مطلق، بنیان‌گذار این پویش، به ایسنا گفته است: «پویش ملی سرطان در نظر دارد که آگاهی مردم درباره این بیماری افزایش یابد و مردم بدانند که سرطان پستان یک بیماری قابل پیشگیری است. همچنین در نظر داریم به مردم اطلاع‌رسانی کنیم که سرطان پستان قابلیت تشخیص زودهنگام را دارد و اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، در بیش از ۹۰ درصد موارد‌ درمان‌پذیر است. افزایش آگاهی درباره بیماری سرطان مستلزم افزایش آگاهی مردم است تا راه‌های تشخیص علائم مشکوک بیماری را فرا‌گیرند و در صورت کشف موارد مشکوک در اولین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنند».

او اهداف پویش را شامل «۶۰ درصد موارد ابتلا در مرحله یک و دو شناسایی شوند»، «فاصله زمانی شناسایی علائم مشکوک تا زمان تشخیص بیماری کمتر از ۶۰ روز باشد» و «۸۰ درصد مبتلایان به سرطان پستان بتوانند از خدمات جامع درمانی مانند جراحی و خدمات جانبی مانند روان‌شناسی برخوردار باشند» برشمرده است.

او همچنین درباره تشخیص بیماری در مرحله یک و دو توضیح داده که منظور از تشخیص بیماری در مرحله یک و دو این است که اندازه تومور کمتر از پنج سانتی‌متر و به طور ترجیحی زیر دو سانتی‌متر باشد. اگر اندازه تومور کمتر از دو سانت و به طور ترجیحی کمتر از یک سانتی‌متر باشد، بسیار بسیار درمان‌پذیر است. همچنین غدد لنفاوی نباید درگیری داشته باشند.