به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مهاجرت نیروی کار ماهر از جمله اساتید دانشگاه، پژوهشگران و فعالین استارتاپ‌ها از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا از طرفی اساتید و پژوهشگران وظیفه‌ی پرورش نسل آینده‌ی نیروی کار و تحقیقات علمی را بر عهده دارند و از طرف دیگر با رشد روز افزون استارتاپ‌ها در کشور، بخش عظیمی از نیروی کار ماهر در این بخش فعال هستند که مهاجرت آن‌ها می‌تواند کشور را با مشکلات متعددی روبه رو کند.

با شناسایی عوامل اثرگذار بر مهاجرت اساتید، پژوهشگران و فعالین استارتاپ‌ها می‌توان اقداماتی در جهت کاهش تمایل به مهاجرت آن‌ها انجام داد. بدین منظور در این مطالعه با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده از طریق پرسشنامه و با استفاده از تحلیل داده های مقطعی در قالب مدل لاجیت عوامل اثرگذار بر تصمیم به مهاجرت آن‌ها را به صورت همزمان (برای عوامل اجتماعی که مشترک بوده است) و جداگانه (برای عوامل شغلی مربوط به هر گروه) شناسایی کرده‌ایم. نتایج مطالعه نشان می‌دهد با کنترل ویژگی‌های فردی، عوامل ‌شان و منزلت اجتماعی و سبک زندگی مورد علاقه بر تصمیم به مهاجرت اساتید و پژوهشگران و دسترسی به آخرین تحولات نوآوری و فناوری بر مهاجرت فعالین استارتاپ‌ها اثرگذار است.

گروه‌های گوناگون نیروی کار ماهر تحت تأثیر عوامل کششی و رانشی متفاوتی مهاجرت میکنند. ممکن است این عوامل مالیات، تحصیل در خارج از کشور، کیفیت کار و نیز سیگنالهای عرضه ، ممکن است انگیزۀ یک دانشمند ً و تقاضای بازار کار باشد. مثال برای نقل مکان به جایی غیر از کشور خود آرزوهای شخصی و کنجکاوی علمی باشد؛ درحالیکه ممکن است برای یک مدیر ً بازتابی از اولویتهای کارفرما باشد. 

اقدامات وزارت علوم دولت قبل برای جلوگیری از مهاجرت اساتید

علی شمسی‌پور، سخنگوی وقت وزارت علوم، در نشست خبری درباره مهاجرت اساتید اظهار کرده بود: برای اساتید جدید الاستخدام گرنت های خوب و چند ده میلیونی درنظر گرفتیم و به اساتید یک و دو درصد برتر نیز گرنت های ویژه ای اعطا کرده ایم و برنامه ریزی شد تجهیزات آزمایشگاهی و کمبودها هم تامین شود. قرار است به همه اساتید ظرف یکماه آینده یک گرنت کلی و سراسری اختصاص داده شود ما سعی کرده ایم به طریق مختلف به افزایش حقوق اساتید کمک کنیم.

ولی با این وجود واقعیت این است که خیلی از اساتید زندگی دارند که شاید در شان آنها نیست و باید شئونات مادی و معنوی آنها رعایت شود تا تمایل آنها به حضور در کشور بیشتر شود، استادی اگر بداند که برای کشور مفید است و از دانش او استفاده می‌شود و شئونات او رعایت می‌شود از کشور خارج نمی شود.

وزیر علوم آمار نگران‌کننده داد

حسین سیمایی صراف وزیر علوم درباره کنترل مهاجرت دانشجویان گفت: مهاجرت عوامل مختلفی از جمله عوامل شغلی، اقتصادی، اجتماعی سیاسی دارد و ما همه عوامل را بررسی کرده و به آنها ضریب داده‌ایم و مشخص کردیم چرا و به چه دلیل کسانی مهاجرت می‌کنند و برخی حتی قصد بازگشت نیز ندارد.

وی ادامه داد: این تاسف زمانی بیشتر می‌شود، که شاید بتوانم بگویم در این چند سال اخیر، ۲۵ درصد از اساتید مهاجرت کرده‌اند، ۲۵ درصد عدد نگران کننده‌ای است وقتی این روند ادامه پیدا کند افرادی جایگزین آنها می‌شوند که شاید از مرتبه ضعیف‌تری برخوردار هستند.
وزیر علوم افزود: این موضوع باعث می‌شود، همین طور دانشگاه نزول پیدا کرده و دانشجو هم به همین صورت است.

وی ادامه داد: این موضوع خیلی جای تاسف دارد و عوامل آن هم شناسایی شده است یک عامل مهم آن عامل اقتصادی است که ما کارگروه خاص و ویژه‌ای برای آن تعیین کردیم برای اینکه نگرانی‌های اقتصادی از جمله مسکن برطرف شود.

 وقتی حقوق اساتید در دانشگاه همسایه ما آن طرف آب، بین ۴ تا ۷ هزار دلار است و حقوق استاد تمام ما با ۵۰ پایه به سختی به هزار دلار می‌رسد، حالا فکر کنید یک استاد جوان که وارد دانشگاه می‌شود ۳۰۰ دلار می‌گیرد، ممکن است استاد تمام ما حال و انگیزه مهاجرت نداشته باشد اما این استاد جوان می‌خواهد زندگی تشکیل دهد، مسکن تهیه کند، ماشین بخرد، فرزندش را راهی مدرسه کند، با ۳۰۰ الی ۴۰۰ دلار نمی‌تواند زندگی کند آن وقت جاذبه‌های آن طرف فراوان بوده، طبیعتاً علاقه‌ای نیز ندارد که مهاجرت کند اما برای معیشت مجبور است.

وی درباره اینکه آیا میز اقتصاد می‌تواند کمک کننده باشد، گفت: میز اقتصاد آخرین تلاش‌های ما است و به آن امیدوار هستیم علاوه بر بودجه رسمی منابع دیگری برای تامین این نقیصه می‌توان پیدا کرد علاوه بر اینکه ما برای ارتباط با صنعت جدی می‌شویم و حداقل دانشگاه‌های صنعتی ما می‌توانند پروژه‌های شرکت‌های خصوصی و دولتی را جذب کنند، که هم باعث کمک به صنعت و هم باعث کمک مالی و معیشتی به دانشگاه می‌شوند که علاوه بر آن دانشگاه نیز ارتقا علمی هم پیدا می‌کند.

از زبان مسئول دانشگاه صنعتی شریف

مدیر امور پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر اینکه با توجه به بودجه اندک و مهاجرت تعدادی از اساتید برجسته دانشگاه در رتبه‎بندی تایمز سقوط نکردیم، گفت: شرایط تحریم بین‌المللی دانشگاه شریف نیز تاثیر منفی در رتبه‌بندی جهانی ما گذاشته است، متاسفانه پول وکیل نداریم که دانشگاه را از شرایط تحریم خارج کند.

محمدرضا هرمزی نژاد ضمن بیان این مطلب رتبه دانشگاه صنعتی شریف در رتبه بندی جهانی تایمز برای امسال ثابت ماند، اظهار کرد: ما همواره تلاش می‌کنیم رتبه دانشگاه هر سال در رتبه بندی های جهانی بهبود پیدا کند؛ اما امسال در رتبه بندی تایمز رتبه ثابتی داشتیم. البته از این بابت خوشحال هستیم چرا که در این شرایط مالی، مشکلات بودجه و همچنین در وضعیتی که ما تعداد نسبتا زیادی از همکاران خود را به دلایل مختلف نداریم و این افراد مهاجرت یا مرخصی های بدون حقوق داریم ثابت ماندن رشد علمی وضعیت بهتری است.

 اساتیدی که از دانشگاه صنعتی شریف مهاجرت دائم یا موقت می کنند، افرادی بسیار فعال از نظر پژوهشی به شمار می روند؛ چرا که کشورهای خارجی اساتید درجه دوم و سوم را استخدام نمی کنند و دنبال استخدام نخبگان هستند. بنابراین ما همکاران بسیار برجسته ای را از همه دانشگاه ها از جمله دانشگاه صنعتی شریف به دلیل مهاجرت از دست دادیم و افرادی که ماندند چندین برابر تلاش می کنند تا وجهه و رتبه دانشگاه حفظ شود به طور مثال در تایمز همکاران ما تلاش مضاعفی انجام می دهند تا رتبه دانشگاه سقوط نکند.

گزارش از عرفان عباسی