بحران ناترازی برق در ایران به یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه انرژی تبدیل شده است و سال‌هاست که این معضل گریبان‌گیر کشور است. این ناترازی که به معنای عدم تعادل بین تولید و مصرف برق است، به ویژه در فصول اوج مصرف، منجر به خاموشی‌های گسترده و مکرر می‌شود. در حال حاضر، این بحران به نقطه‌ای رسیده که میزان ناترازی برق از ۱۶ هزار مگاوات فراتر رفته و نیاز به معادل تولید ۱۶ نیروگاه اتمی بوشهر دارد.
ریشه‌های بحران ناترازی برق
بازتاب– وابستگی شدید صنعت برق ایران به گاز طبیعی و عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر از جمله عواملی است که این بحران را پیچیده‌تر کرده است. سیاست‌گذاری‌های نادرست و مصرف بی‌رویه انرژی نیز به این مشکلات دامن زده است. در چنین شرایطی، تحلیل‌گران بر ضرورت اصلاح نظام تعرفه‌گذاری برق، هدفمند کردن یارانه‌ها و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید دارند. همچنین، همکاری نزدیک بین وزارتخانه‌های نیرو، نفت و صنعت برای تدوین سیاست‌های هماهنگ در حوزه انرژی ضروری به نظر می‌رسد.
دولت پزشکیان؛ جسارت در مواجهه با بحران
دولت مسعود پزشکیان با پذیرش بحران و اعمال خاموشی‌های زمان‌بندی‌شده در شهرهای بزرگی نظیر تهران، کرج، اراک و اصفهان، گامی جسورانه در مسیر شفافیت برداشت. توقف مازوت‌سوزی در برخی نیروگاه‌ها به دستور رئیس‌جمهور، هرچند اقدامی قابل‌تحسین بود، اما مشکلات دیگری را به همراه داشت. با کاهش ذخایر گاز و سوخت مایع، خاموشی‌ها نیز ادامه یافت و زندگی روزمره شهروندان، صنایع و بیمارستان‌ها تحت تأثیر قرار گرفت.
چالش مازوت‌سوزی و آلودگی هوا
مازوت‌سوزی در برخی نیروگاه‌ها یکی از عواملی بود که آلودگی هوای کلان‌شهرهایی مانند اراک و اصفهان را تشدید کرد. در اصفهان، مشعل‌های مازوت از چند سال پیش پلمب شده بودند، اما آلودگی همچنان ادامه داشت. توقف مازوت‌سوزی در دولت پزشکیان، کاهش ملموسی در آلودگی برخی مناطق ایجاد کرد، اما همچنان زیرساخت‌های ناکارآمد و ضعف برنامه‌ریزی به عنوان عوامل اصلی باقی مانده‌اند.
صنایع در بحران ناترازی برق
به نوشته اکوایران، قطعی مکرر برق در تابستان ۱۴۰۳ بیش از ۲۰ میلیارد دلار خسارت به صنایع بزرگ وارد کرد. این مسئله باعث کاهش تولید در بیش از ۱۲۰ شرکت بورسی و حتی افت ۷۰ درصدی در برخی از آن‌ها شد. تحلیل‌گران تأکید دارند که سیاست‌گذاری‌های اشتباه در مدیریت منابع انرژی یکی از عوامل اصلی این بحران است و استفاده بهینه از فناوری و منابع انرژی پاک ضروری است.
ظرفیت‌های مغفول انرژی پاک
ایران با وجود پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، همچنان از ظرفیت‌های انرژی پاک بهره‌برداری مناسبی نکرده است. در حالی که کشورهای اروپایی سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای دستیابی به خودکفایی در تأمین برق از انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند، ایران با داشتن بیش از ۲۶۰ روز آفتابی در سال، نتوانسته است از این ظرفیت استفاده کند.
رمزارزها؛ متهمان یا قربانیان؟
استخراج رمزارزها نیز به عنوان یکی از دلایل ناترازی برق مطرح شده است. با این حال، کارشناسان تأکید دارند که تأثیر رمزارزها در برابر ضعف زیرساخت‌های تولید و توزیع برق ناچیز است. فعالیت مزارع قانونی استخراج رمزارز در کشور متوقف شده، اما مشکلات ناترازی برق همچنان پابرجاست.
به طور کلی بحران ناترازی برق در ایران ناشی از مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، سیاست‌گذاری‌های نادرست و ضعف در سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی است. اصلاحات اساسی در نظام انرژی کشور، از جمله توسعه منابع تجدیدپذیر، واقعی‌سازی قیمت‌ها و هدفمند کردن یارانه‌ها، به همراه هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی، ضروری به نظر می‌رسد. بدون این اقدامات، بحران ناترازی برق می‌تواند به مانعی بزرگ برای رشد اقتصادی کشور تبدیل شود.
ناترازی برق نه‌تنها بر زندگی روزمره مردم تأثیر می‌گذارد، بلکه مانعی جدی برای رشد اقتصادی کشور است. اکنون زمان آن فرا رسیده که دولت و نهادهای تصمیم‌گیر با اتخاذ رویکردهای بلندمدت و پایدار، از این بحران عبور کنند و زیرساخت‌های انرژی کشور را برای نسل‌های آینده تقویت کنند.