راستی‌آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در برجام ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین اجرای موافقت‌نامه پادمانی ان‌پی‌تی با ایران در دستورکار نشست اخیر شوراست.
گروسی در کنفرانس خبری آغاز این نشست در سخنانی مدعی شد با مقام‌های ایران به توافق رسیده است تا افزایش ذخایر غنی‌سازی اورانیوم 60 درصد U-۲۳۵ را متوقف کنند و آن را تحولی بزرگ خواند. وی افزود: همچنین چهار بازرس باتجربه جدید نیز به ایران اعزام خواهند شد. این همان چیزی است که ما توافق کردیم و امیدوارم این اتفاق بیفتد. خواهیم دید». گروسی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران برای توقف افزایش ذخایر اورانیوم 60 درصد شروطی را تعیین کرده؟ گفت «ایران هیچ شرایطی را برای این کار معین نکرده است!».
تأسیسات فردو و فعالیت‌های آن هیچ خطری ندارد
وی در ادامه با اشاره به سفر خود به ایران گفت: از تأسیسات هسته‌ای نطنز و فردو بازدید میدانی داشتم. تأسیسات فردو و فعالیت‌های آن هیچ خطری ندارد؛ با همه این‌ها آنجا بسیار مهم است. هیچ دلیلی برای شک‌کردن وجود ندارد، اما باید با بازرسی به نتیجه برسیم. گروسی در خصوص حمله اخیر رژیم صهیونیستی به ساختمان پارچین در تاریخ 26 اکتبر گفت: «ما آن (پارچین و طالقان) را یک تأسیسات هسته‌ای نمی‌دانیم. ما هیچ نشانه‌ای نداریم که وجود مواد هسته‌ای در آنجا را تأیید کند». گروسی البته در بخشی از اظهاراتش مدعی شد: تقریباً 3 سال و 9 ماه از توقف اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در چارچوب برجام، از جمله اجرای موقت پروتکل الحاقی، می‌گذرد؛ بنابراین بیش از سه سال و نیم از زمانی که آژانس قادر به دسترسی به تأسیسات ایران است، می‌گذرد.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به همکاری سازنده جمهوری اسلامی با آژانس ادامه داد: البته رد نمی‌کنم که اگر اتفاقاتی بیفتد (اگر قطعنامه‌ای علیه تهران صادر شود)، ممکن است آن‌ها نیز واکنش نشان دهند. اکنون باید صبر کنیم و ببینیم که چه چیزی رخ خواهد داد.
جزئیات پیش‌نویس قطعنامه علیه ایران در شورای حکام
اظهارات دوپهلوی گروسی و اتهام‌زنی وی به جمهوری اسلامی در حالی بیان شد که او در آغاز نشست خواستار «خویشتن‌داری برای پرهیز از تشدید تنش بر سر موضوع هسته‌ای ایران» شده بود. با این حال بی‌توجه به این توصیه، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان موسوم به تروئیکا به همراه آمریکا در ادامه گام‌های ضدایرانی خود پیش از آغاز نشست، پیش‌نویس قطعنامه توبیخی خود را علیه برنامه هسته‌ای کشورمان به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحویل داده بودند. در این سند ضمن تکرار ادعاهای سیاسی پادمانی و ریشه‌دار در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی، از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست شده یک «گزارش جامع» درباره همکاری‌های ایران و آژانس و اجرای تعهدات پادمانی توسط ایران، برای بررسی در نشست اسفند ماه ۱۴۰۳ شورای حکام تهیه کند.
همچنین بدون اشاره به همکاری‌های همیشگی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از تهران خواسته شده برای حل و فصل مسائل ادعایی پادمانی «اقدامات ضروری و فوری» صورت دهد. در سند یادشده ادعاهای سیاسی پادمانی و ریشه‌دار در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی تکرار و از ایران درخواست شده است بدون فوت وقت در خصوص «ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در دو مکان اعلام نشده در ایران، توضیحات معتبر ارائه و آژانس را از مکان(های) فعلی مواد هسته‌ای ویا تجهیزات آلوده مطلع کند».
رویه تقابلی غرب مقابل تهران در حالی است که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون بارها از تأسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرده و هرگز مدرکی که نشان دهد برنامه صلح آمیز انرژی هسته‌ای کشور به سمت مقاصد نظامی انحراف داشته باشد، پیدا نکرده‌اند. بر این اساس وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته پیش از آغاز نشست در تماس تلفنی با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن یادآوری این نکته گفت: در صورتی که طرف‌های مقابل بی‌توجه به حسن‌نیت و رویکرد تعاملی ایران، اقدامات غیرسازنده را در نشست شورای حکام از طریق صدور قطعنامه در دستور کار قرار دهند، ایران به نحو مقتضی و متناسب پاسخ خواهد داد. عراقچی همچنین روز گذشته در تماسی تلفنی با ژان نوئل بارو همتای فرانسوی‌اش هشدار داده است اقدامات «ناموجه و تحریک‌آمیز» و تصویب قطعنامه علیه ایران اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد.
برنامه غرب برای ایران لو رفته است
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با قدس، با اشاره به این مسئله در تحلیل وضعیت موجود، گفت: ایران نشان داده هرگونه اعمال فشار بر علیه برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را با فشار و هر نوع حسن‌نیت از سوی آژانس را با حسن‌نیت پاسخ خواهد داد. در این مسیر همان‌طور که پیش‌تر محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد اگر خطایی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سر زده و قطعنامه‌ای بر علیه ایران صادر شود، بلافاصله واکنش تهران «قاطع و به سرعت» خواهد بود و قبل از آنکه جوهر آن خشک شود، طرف غربی پاسخ خود را دریافت خواهد کرد.وی مطلب خود را با گمانه‌زنی‌هایی در واکنش تهران به اعمال قطعنامه تکمیل کرد و افزود: در حال حاضر زمینه و بستر رونمایی از سانتریفیوژهای نسل جدید که با قدرت بیشتری توان غنی‌سازی اورانیوم را دارد، میسر است و چه‌بسا ممکن است شاهد اتخاذ چنین پروسه‌ای باشیم؛ چراکه می‌تواند به لحاظ کیفیت، کمیت و سرعت توان غنی‌سازی را افزایش دهد. جمهوری اسلامی همچنین بسته‌ای جبرانی را بر روی میز دارد. برخی می‌گویند به صراحت در تهران به رافائل گروسی هشدار داده شده که در صورت صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه کشور، گازدهی به سه نسل از سانتریفیوژهای جدید ایران، آغاز خواهد شد. یکی دیگر از آن‌ها هم تغییر در رویکرد هسته‌ای می‌تواند باشد و آن چیزی که غرب در دو دهه اخیر از آن به عنوان گریز هسته‌ای (تسلیحات هسته‌ای) نام برده در دسترس‌تر می‌شود.
برجام در سال هشتم یعنی ۲۰۲۵، سال سرنوشت‌سازی برای ایران است؛ چرا که ۶ قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ لغو خواهد شد. ابوالفتح در انتها با اشاره به این نکته، افزود: به نظر آمریکا و اروپا نگران از این مسئله با دسیسه به دنبال تشدید تنش با بهانه قرار دادن پرونده هسته‌ای هستند تا مانع از این اتفاق و پایان تحریم‌های ضدایرانی شوند. این در حالی است که در حال حاضر هیچ یک از طرف‌های درگیر برجامی به تعهدات خود عمل نمی‌کنند و حتی خود آمریکایی‌ها از همان ابتدا از این توافق‌نامه خارج شده بودند، اما وجود آن و متن این توافق‌نامه برای غربی‌ها نوعی دلگرمی و دستاویزی علیه ایران است.
دستپاچگی غرب در تقابل‌جویی با تهران برای چیست؟
اما دکتر ناصر ترابی، سخنان دوپهلوی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از نشست روز گذشته شورای حکام را تکاپوی غرب برای فشار بر تهران دانسته و گفت: در حال حاضر غربی‌ها به واسه درگیری در مسئله اوکراین و رژیم صهیونیستی، در موقعیتی نیستند که بخواهند در برابر ایران عرض‌اندام کنند، اما رافائل گروسی و اعضای شورای حکام سعی دارند با اجرای یک بازی دوسویه و شوِ تبلیغاتی، التیامی بر ضعف‌های خود در برابر پیشرفت صنعت هسته‌ای و دفاعی کشورمان در عرصه رسانه و میدان پیدا کنند.این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حال حاضر اتفاقات مهمی در حوزه نظم بین‌المللی در حال رقم خوردن است. اکنون به نظر سه ضلع تهران، پکن و مسکو با اتحادی که ایجاد کردهاند، می‌توانند آمریکا و اروپا را با چالش اساسی مواجه کنند. ترابی با بیان اینکه در این شرایط تصمیم‌گیران ما باید حواسشان باشد که در چه فضا و محیطی عمل می‌کنند، ادامه داد: در مسئله مذاکرات هسته‌ای باید هوشمندانه، با قاطعیت و در زمان درست به دشمن پاسخ داده شود و نوع پاسخ هم از سوی مقامات ما ذکر شده است. محور غربی – عبری با بردن پرونده هسته‌ای به آژانس درصدد هستند پاسخ نظامی ایران به رژیم صهیونیستی را تحت‌الشعاع قرار دهند؛ بنابراین باید توجه داشت پالس‌هایی که از سوی مقامات صادر می‌شود، بیانگر ضعف نباشد، بلکه باید بازتاب‌دهنده توانایی‌ها و ابزارهای قدرت ما باشد. مسئولان ما در عرصه هسته‌ای خاطرات دوره دهه 80 را در ذهن خود تداعی کنند تا در تله دشمن گرفتار نشویم.
نقشه تروئیکای اروپایی و آمریکا در شورای حکام چیست؟
گزارش نشست شورای حکام در حالی است که همزمان خبرنگار وال‌استریت ژورنال از یک مسیر احتمالی و نقشه راه پنج مرحله‌ای از سوی تروئیکای اروپایی و ایالات متحده برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران از مسیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داده است. لارنس نورمن، که مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را از نزدیک دنبال میکند، در یک رشته توییت نوشت: یک مسیر احتمالی وجود دارد که البته به تصمیمات تهران و واشنگتن بستگی دارد. در مرحله نخست این کشورها از مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی می خواهند گزارش جامعی درباره مسائل پادمانی مورد اختلاف با ایران ارائه کند. در مرحله بعد مدیر کل، این گزارش را در اوایل سال 2025 ارائه میکند. در سومین مرحله شورای حکام در نشست دوره‌ای ماه مارس، ژوئن یا در یک جلسه ویژه درباره مفاد این گزارش بحث میکند. شکست ایران در رسیدگی به نگرانی‌ها منجر به قطعنامه عدم انطباق در ژوئن یا سپتامبر می‌شود و موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل می‌کشاند. در آخرین مرحله که پایان تابستان ۱۴۰۴ خواهد بود، پس از تابستان و با نزدیک شدن به موعد انقضای [قطعنامه مربوط به برجام که تمام قطعنامه‌های فصل هفتی را لغو میکند] در ماه اکتبر2025، سه کشور اروپایی با استفاده از مکانیسم ماشه و اسنپ‌بک تحریم‌ها را تحت برجام فعال می‌کنند و مانع از این مسئله می‌شوند (و تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران بازمی‌گردند.) و البته سؤال بسیار بزرگ این است که پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟
با این رویه به نظر سران اروپا در همکاری با آمریکا قصد دارند با اشتباه محاسباتی، شورای حکام را به میدان قدرت‌نمایی برای پنهان کردن اشتباهات راهبردی در شعله‌ور کردن جنگ اوکراین و ایران‌ستیزی تبدیل کنند، اقدامی که همانند گذشته با واکنش مناسب و به‌جای جمهوری اسلامی ناکام مانده و درس‌های عبرت‌آموزی به آن‌ها خواهد داد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی