در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی فقیهی، استاد دروس خارج حوزه علمیه به تحلیل سخنان رهبر معظم انقلاب درباره پیروزی‌های اخیر جبهه مقاومت و تأثیر ادعیه‌ای همچون سوره فتح و دعای صحیفه سجادیه پرداختیم. ایشان با توضیحاتی مبسوط دلایل تأکید معظم‌له بر این ادعیه را بررسی و نقش معنوی آن‌ها در تقویت روحیه و تحقق پیروزی‌های جبهه مقاومت را تبیین کردند.
سوره فتح، بشارت پیروزی الهی در برابر ظلم و استکبار جهانی
حجت‌الاسلام فقیهی در پاسخ به این پرسش که چرا قرآن کریم به‌ویژه سوره فتح را به عنوان سوره‌ای بشارت‌دهنده در شرایط سخت و جبهه مقاومت معرفی کرده است و چه پیامی از این سوره برای مسلمانان در برابر ظلم و استکبار جهانی وجود دارد، می‌گوید: قرآن کریم در آیات مختلف، پیام‌هایی برای تسکین دل‌ها و تقویت روحیه مؤمنان در برابر چالش‌ها و مشکلات زندگی ارائه می‌دهد. یکی از سوره‌هایی که به‌ویژه در شرایط سخت و جبهه‌های مقاومت به عنوان سوره‌ای بشارت‌دهنده معرفی شده، سوره فتح است. این سوره که برای مسلمانان در دوران جنگ‌ها و فشارهای شدید روحی نازل شد، پر از وعده‌های الهی است که می‌تواند در زمان‌های بحرانی، دل‌ها را آرام کند و امید را زنده نگه دارد.
ایشان ادامه می‌دهد: سوره فتح در آیه اول با عبارت «إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا» به مسلمانان وعده پیروزی بزرگ و آشکاری می‌دهد. این بشارت در شرایطی بیان می‌شود که مسلمانان در وضعیت دشوار و در مواجهه با دشمنان قدرتمند قرار دارند. در واقع، این آیه به مؤمنان یادآوری می‌کند پیروزی نهایی از آنِ خداست و هیچ نیرویی نمی‌تواند در برابر اراده او ایستادگی کند. در آیه دوم آمده است «وَيَنْصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا» جایی که خداوند وعده می‌دهد نصرت و یاری‌اش با قدرت و عزت فراوان همراه خواهد بود. این نصرت الهی، حتی در برابر مشکلات و دشمنانی که به نظر می‌رسد قدرت بیشتری دارند، قطعاً به مؤمنان خواهد رسید. سوره فتح همچنین تأکید می‌کند آرامش و سکینه که برای پیروزی و مقاومت ضروری است، از سوی خداوند نازل می‌شود. در آیه چهارم این سوره آمده است «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ» اشاره دارد به اینکه آرامش در دل مؤمنان از ناحیه خداست و این آرامش، در شرایط بحرانی و جنگ‌ها، آنان را قادر می‌کند با دقت و ایمان بیشتر به پیش بروند. در آیه26 نیز گفته شده «ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ» که نشان می‌دهد پس از پیروزی‌ها، خداوند آرامش خاصی را بر پیامبر(ص) و مؤمنان نازل می‌کند.
فتح الهی در دل سختی‌ها
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: در این سوره همچنین خداوند به مسلمانان یادآوری می‌کند او مالک تمامی لشکریان آسمان‌ها و زمین است. در آیه‌های 4 و 7 تأکید شده قدرت خداوند از همه‌چیز بالاتر است و هیچ‌چیز نمی‌تواند در برابر اراده او مقاومت کند. حتی دشمنان با تمام امکانات و قدرت‌هایشان، در نهایت در برابر اراده و قدرت خداوند شکست خواهند خورد. در آیه20 این سوره، خداوند به مسلمانان وعده غنائم فراوان و به مؤمنان اطمینان می‌دهد در برابر هر ظلم و استکباری، در نهایت پیروزی و غنائم نصیب آن‌ها خواهد شد. به همین ترتیب، سوره فتح به مسلمانان پیام می‌دهد در هر شرایطی، از جمله در برابر ظلم و استکبار جهانی، باید به یاری خداوند امیدوار باشند. این سوره با بشارت‌های فراوان خود، نشان می‌دهد نصرت الهی همیشگی است و هر مؤمنی که در مسیر خداوند قرار گیرد، در نهایت پیروز خواهد شد. تلاوت آیات این سوره، همچون یک منبع انرژی و قوت روحی، می‌تواند مسلمانان را در جبهه‌های مختلف زندگی و مقاومت تقویت کرده و به آن‌ها یادآوری کند هیچ چیزی در برابر قدرت و اراده خداوند مقاوم نیست.
حجت‌الاسلام فقیهی در تشریح دعای چهاردهم صحیفه سجادیه نیز بیان می‌کند: در شرایط کنونی که مسلمانان در بسیاری از نقاط جهان با ظلم، استکبار و فشارهای عظیم مواجه هستند، دعای چهاردهم صحیفه سجادیه می‌تواند منبع عظیمی از امید، صبر و استقامت باشد. این دعا به‌گونه‌ای طراحی شده که انسان را به یاد قدرت لایزال خداوند می‌اندازد و به او می‌آموزد در برابر ظلم و ستم، تنها باید به خداوند توکل کرد و از او یاری خواست. در آیه60 سوره غافر، خداوند می‌فرماید «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُم»، پس مسلمانان باید او را با خلوص دل بخوانند تا دعای آنان مستجاب شود. در این زمینه، دعای چهاردهم صحیفه سجادیه به‌ویژه زمانی که انسان در برابر ظلم و فشار قرار دارد، تأکید دارد باید از خداوند درخواست یاری و نصرت کنیم و در مقابل ظلم استقامت ورزیم. درخواست‌هایی همچون «اللهم انصرنی» خدایا مرا یاری کن یا «اللهم اجعلنا من اهل الصبر» خدایا ما را از اهل صبر قرار بده و... در این دعا، یادآوری می‌کند یاری واقعی از سوی خداوند است و هر گونه پیروزی، حتی اگر به ظاهر در این دنیا نباشد، در نهایت در دنیای آخرت محقق خواهد شد.
صبر در برابر ظلم، کلید پیروزی نهایی
این کارشناس دینی به بخش‌های دیگر این دعا اشاره کرده و می‌گوید: از بخش‌های مهم دعای چهاردهم صحیفه سجادیه که ارتباطی نزدیک با مفهوم صبر دارد، جملاتی است که در آن از خداوند درخواست می‌شود حتی در صورت تأخیر در گرفتن حق و انتقام از ظالمان، انسان را در این مسیر ثابت‌قدم و صبور نگه دارد. این بخش از دعا نشان می‌دهد حتی اگر پیروزی و انتقام از ظلم به تأخیر بیفتد، مؤمن باید به تقدیر خداوند راضی باشد و از صبر و استقامت خود دست نکشد. به بیانی، این دعا می‌آموزد نباید تنها به پیروزی‌های مادی و ظاهری چشم دوخت، بلکه باید به وعده‌های الهی و پاداش‌های جاویدان در آخرت امیدوار باشیم. همان‌طور که در تاریخ عاشورا و در زندگی امام حسین(ع) مشاهده می‌کنیم، ظاهراً در کربلا پیروزی مادی برای حضرت حاصل نشد اما در حقیقت آن روز، بزرگ‌ترین پیروزی تاریخ اسلام رقم خورد. پیروزی که در برابر ظلم و فساد ایستادگی کرد و تا ابد در دل تاریخ و در جان مسلمانان ماندگار شد. دعای چهاردهم صحیفه سجادیه به مسلمانان یادآوری می‌کند هیچ قدرتی در برابر قدرت خداوند وجود ندارد و همه چیز در دست او است. در این دعا توجه به قدرت الهی و درخواست از خداوند برای تأخیر در انتقام از ظالمان و پیروزی بر آن‌ها، در واقع نوعی تمرین صبر است که به انسان کمک می‌کند در سخت‌ترین شرایط نیز به خداوند اعتماد داشته باشد و از تسلیم شدن در برابر ظلم جلوگیری کند. دعای چهاردهم صحیفه سجادیه پیام بزرگ صبر و استقامت در برابر ظلم و استکبار جهانی دارد، صبری همراه با امید به یاری خداوند و ایمان به پیروزی نهایی، هم در این دنیا و هم در آخرت که موجب تقویت روحیه و امید در دل مؤمنان خواهد شد.
حجت‌الاسلام فقیهی در پاسخ به این پرسش که چرا درخواست نصر از خداوند همراه با ذکر نام دشمنان خاص است نیز توضیح می‌دهد: در دعاهای دینی و به‌ویژه در دعای چهاردهم صحیفه سجادیه و دعای سمات، شاهد ذکر نام دشمنان خاص هستیم. این درخواست‌های خاص، نه تنها به‌طور کلی طلب یاری از خداوند را بیان می‌کنند، بلکه به‌صورت ویژه به دشمنان خاص اشاره دارند. این شیوه ذکر نام دشمنان در دعا تأثیر خاصی در استجابت دعا دارد. مؤمنان در شرایط خاص باید هم به‌طور کلی در دعاها نابودی دشمنان دین را از خداوند بخواهند و هم در مواقع حساس و حرانی، توجه ویژه به دشمنان خاص داشته باشند که تهدیدی مشخص و فوری برای مسلمانان هستند. ذکر نام دشمنان خاص در این دعاها علاوه بر اینکه به‌طور خاص و متمرکز از خداوند یاری و نصرت می‌خواهد، سبب تأثیرگذاری بیشتر در استجابت دعا می‌شود.
مسیر یاری الهی در جبهه مقاومت
این استاد حوزه و دانشگاه به دعای توسل توصیه شده توسط رهبر معظم انقلاب نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: توسل به اهل‌بیت(ع) در دعاها به عنوان یک مسیر برای دریافت نصرت الهی و موفقیت در جبهه‌های مختلف به‌ویژه جبهه مقاومت، از اصول بنیادین آموزه‌های دینی و قرآنی است. قرآن کریم در آیه35 سوره مائده به این موضوع اشاره می‌کند که مؤمنان باید از خداوند بترسند و به سوی او وسیله جویند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ». این آیه به‌طور واضح اشاره دارد مؤمنان برای رسیدن به خداوند باید از وسیله‌ای استفاده کنند. در تفسیر این آیه، ائمه معصومین(ع) به‌صراحت فرموده‌اند آن‌ها همان وسیله‌هایی هستند که خداوند برای رسیدن به خودش قرار داده است. همچنین ائمه معصومین(ع) در جایگاه واسطه‌های فیض الهی قرار دارند، به‌گونه‌ای که در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم تمام فیوضات الهی ازجمله نزول باران، رفع مشکلات و برطرف کردن اندوه‌ها به واسطه اهل‌بیت(ع) به انسان‌ها می‌رسد. پس وقتی تمام نعمت‌ها و فیوضات به وسیله این بزرگواران به بشر می‌رسد، پس در مواقعی که مسلمانان در برابر دشمنان قرار می‌گیرند، باید از همان مسیر و از طریق همان وسیله‌های الهی برای طلب نصرت و پیروزی استفاده کرد. بر همین اساس، رهبر معظم انقلاب نیز در سخنان خود بر اهمیت توسل به اهل‌بیت(ع) تأکید و به مؤمنان توصیه کرده‌اند برای رسیدن به پیروزی‌ها و رفع مشکلات، از وسیله‌هایی که خداوند قرار داده است، یعنی اهل‌بیت(ع) بهره بگیرند. ائمه معصومین(ع) به عنوان مظهر اسماءالحسنی و واسطه‌های فیض الهی، در همه امور دنیوی و اخروی نقشی اساسی دارند. به همین دلیل است که توسل به این بزرگواران به‌ویژه در مواقع حساس می‌تواند منجر به دریافت یاری الهی و رسیدن به پیروزی شود. ایشان یادآور می‌شود: در تاریخ اسلام و به‌ویژه در دوران جنگ تحمیلی هشت‌ساله، رزمندگان اسلام با یاد اهل‌بیت(ع) و به‌ویژه امام حسین(ع) روحیه‌ای دوچندان پیدا کرده و در میدان نبرد با قوت و ایمان بیشتری حضور پیدا می‌کردند. وقتی رزمندگان در میدان‌های جنگ به یاد امام حسین(ع) و کربلا بودند، این توسل و توجه به اهل‌بیت(ع) موجب تقویت روحیه آن‌ها و افزایش عزم و اراده‌شان برای مقاومت و پیروزی در برابر دشمنان می‌شد. در حقیقت، این توسل به اهل‌بیت(ع) موجب شد آنان با ایمان و امید بیشتری در برابر سختی‌ها و فشارهای جنگ ایستادگی کنند. در نهایت، پیروزی‌های مسلمانان در برابر دشمنان، به‌ویژه در جبهه مقاومت، نشان‌دهنده تأثیر معنویت و توسل به اهل‌بیت(ع) است. همان‌طور که در دوران دفاع مقدس شاهد بودیم، ذکر اهل‌بیت(ع) و به‌ویژه امام حسین(ع) در میدان‌های نبرد، تأثیر زیادی در افزایش قدرت روحی رزمندگان داشت.
رمز تقویت روحیه و مقاومت در برابر ظلم
حجت‌الاسلام فقیهی در پایان و در پاسخ به این پرسش که دعا و توسل چه اثراتی برای رزمندگان اسلام دارد، می‌گوید: توجه به ائمه معصومین(ع) به‌ویژه در زمان‌های بحرانی و میدان‌های جنگ، سبب تقویت روحیه، افزایش عزت نفس و در نهایت، پیروزی‌های الهی می‌شود. دعا و توسل نه‌تنها انسان را به خداوند نزدیک می‌کند بلکه اثرات زیادی در زندگی دنیوی و اخروی دارد. حضرت امام مهدی(عج) در روایاتی تأکید می‌کند اگر حمایت ما از شیعیان نبود، دشمنان، شما را پایمال و نابود می‌کردند. امام حسین(ع) نیز الگویی از مقاومت در برابر ظلم است که در دل مؤمنان و به‌ویژه در جبهه‌های مقاومت، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. قیام عاشورا و پیام کربلا نیروهای مقاومت را در برابر دشمنان تقویت کرده و به آنان روحیه‌ای مضاعف می‌بخشد. این توجه و توسل به اهل‌بیت(ع) حتی در میان مسلمانان اهل سنت و جبهه مقاومت فلسطین، تأثیر مستقیم در افزایش اراده و عزت نفس رزمندگان دارد. به‌طور کلی، دعا و توسل نه تنها بر ابعاد روحی و روانی اثرگذار است بلکه سبب تقویت پیروزی‌های مادی و معنوی نیز می‌شود و رزمندگان را در برابر دشمنان با اراده‌ای قوی‌تر و انگیزه‌ای بیشتر قرار می‌دهد.
خبرنگار: مریم احمدی شیروان