عرضه خودرو در بورس کالا موضوعی است که در این سال‌ها در دو حوزه بورس و صنعت موافقان و مخالفانی دارد و اگرچه وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس با ورود خودرو به بورس موافق هستند ولی یکی از مصاحبه‌های اخیر محمد اتابک، وزیر صمت حاکی از این بود که او و به طور کلی، وزارت صمت با این موضوع مخالف هستند؛ تا جایی که اتابک تأکید کرد در هیچ کجای دنیا، خودرو در بورس عرضه نمی‌شود. بدنبال این گفته وزیر صمت، برخی از موافقان این گزاره، بر این موضوع تأکید می‌کنند که بورس بستری برای عرضه کالا‌های خُرد است؛ نه خودرو! و مخالفان این گفته آقای وزیر؛ تأکید می‌کنند که خودرو باید در بورس عرضه شود و درواقع، آنها بر این باور هستند که شرایط بازار خودرو در کشور ما متفاوت از بازار جهانی است و اگر این صنعت وارد بورس کالا نشود زمینه رانت را برای عده‌ای از دلالان فراهم می‌کند. از طرفی، هر بار که موضوع ورود خودرو به بورس کالا مطرح شده است این بازار بین ماندن و رفتن به بورس بلاتکلیف می‌شود.
تجربه تلخ عرضه خودرو در بورس
عمادالدین جعفری کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان درمورد عرضه خودرو به بورس اظهار کرد: به نظر بنده، عرضه خودرو در بورس یک تجربه ناموفق است که تکرار آن نشان می‌دهد ما از تجربه هایمان درس نمی‌گیریم و اشتباهاتمان را بار‌ها تکرار می‌کنیم؛ بنابراین در رابطه با این موضوع باید گفت هیچ جای دنیا خودرو در بورس عرضه نمی‌شود و در حقیقت، دلیلی وجود ندارد که ما خودرو را در بورس عرضه کنیم و برای این منظور چند مسئله وجود دارد.
این کارشناس صنعت خودرو بیان کرد: فرمول عرضه خودرو در بورس اشتباه و بیمارگونه بود و تجربه گذشته نشان داد که اتفاقا می‌تواند دلال‌پروری کند و در این میان، مسئله مهم این است که ما خودرو را برای عامه مردم تولید می‌کنیم در نتیجه، برای خرید خودرو در بورس نیاز به علم بورسی وجود دارد؛ به طوری‌که متقاضیان در سراسر کشور باید حداقل‌های استفاده از بورس کالا و ورود و خرید کالا در آن را بدانند؛ بنابراین باید به فکر افرادی بود که در منطقه‌های دور دست و روستا‌ها زندگی می‌کنند و قصد خرید خودرو دارند و از آن جایی که خیلی از افراد سر و کاری با بورس نداشته‌اند و نمی‌خواهند داشته باشند را باید مدنظر قرار داد.
جعفری گفت: یکی دیگر از نکاتی که باید به آن اشاره کرد این است که اگر قرار است خودرو در بورس عرضه شود تکلیف نمایندگی شرکت‌های خودروساز چه می‌شود؟ آنها باید صرفا به ارائه خدمات بپردازند؟ مسئله مهم‌تر؛ بازاری است که در حال حاضر، شرایط آرامی دارد و حباب زیادی در آن وجود ندارد و دلیلش این است که واردات خودرو باعث شده است تا حباب خودرو‌ها کم شود. در نتیجه، چه دلیلی وجود دارد که این بازار را دستکاری کنیم تا دوباره دستخوش یک سری تغییرات شود و با دست خودمان باعث ایجاد حباب و تنش در بازار خودرو شویم؟
خودرو؛ کالای مصرفی یا سرمایه‌ای؟
این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: بنده فکر می‌کنم افرادی که صرفا چنین ایده‌هایی می‌دهند و تفکرات این‌چنینی دارند از این که بازار خودرو به سمت مصرفی شدن می‌رود راضی نیستند و در مقابل، تمایل دارد که این بازار به سمت سرمایه‌ای بودن برود. چون شاید افرادی هستند که منافعشان به طور مستقیم یا به طور غیرمستقیم در گرو تشنج بیشتر در بازار است.
جعفری افزود: تجربه گذشته‌ی عرضه خودرو در بورس نشان داده است که تا چه اندازه دلال‌پروری صورت گرفته و قیمت‌ها به صورت کذایی بالا و پایین شده است و درواقع، عملا خودرو به دست یک سری دلال افتاده و مصرف‌کننده واقعی نیز، مجبور بود خودروی خود را با عدد و رقم و حباب زیاد از دلال‌ها خریداری کند و به همین دلیل، به نظر بنده عرضه خودرو در بورس کاملا اشتباه است.
ساماندهی بازار خودرو با عرضه آن در بورس
نیما میرزایی کارشناس بازار سرمایه، یکی از موافقان ورود خودرو به بورس کالاست و در این خصوص بیان کرد: درمورد عرضه خودرو در کشور شاهد یک ناترازی در بخش عرضه و تقاضا هستیم و طبیعتاً این نبود تعادل در بازار باعث اختلاف قیمت میان کارخانه و بازار شده است؛ بنابراین ایجاد یک ساز و کار روشن که بتواند این نبود تعادل را ساماندهی و مدیریت کند یک الزام محسوب می‌شود و طبیعتاً در شرایط فعلی هیچ پلتفرمی بهتر از بورس کالا برای این بحث وجود ندارد و در گذشته هم، در این زمینه سابقه موفقی وجود داشته است. زیرا عرضه خودرو در بورس کالا یک بازی دو سر بُرد برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی را ترسیم می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: تلاش‌ها برای عرضه مجدد خودرو در بورس کالا یک اقدام بسیار مفید است که به خود بازار خودرو هم کمک خواهد کرد و می‌تواند در ساماندهی این بازار نقش آفرینی کند.
میرزایی افزود: اگر عرضه خودرو در بورس کالا رخ ندهد در صورت افزایش نرخ دلار این احتمال وجود دارد که بازار خودرو وارد فاز التهابی بیشتری شود و مصرف‌کنندگان نهایی بیشتر از قبل دچار زیان شوند؛ بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا نه یک پیشنهاد بلکه یک الزام برای ساختار اقتصادی کشور محسوب می‌شود.
خودروهایی که در بورس با قیمت پایین‌تر از بازارهای غیررسمی به دست مصرف کننده رسیدند
سید جواد جهرمی، مدیر عامل بورس کالا از دیگر افرادی است که به صراحت موافقت خود برای ورود خودرو به بورس کالا را اعلام کرده و تأکید کرده است که این نهاد آمادگی کامل برای عرضه خودرو در بورس را دارد.
او در مصاحبه اخیر خود با اشاره به مزایای ورود خودرو به بورس کالا در دوره قبلی، بیان کرد: خودروساز توانست با یک سری از قیمت‌هایی بالاتر از قیمت‌های دستوری که برایش تعیین شده بود خودروی خود را به فروش برساند و از طرفی، خریداران با قیمت‌هایی کمتر از قیمت‌های موجود در بازارهای غیررسمی توانستند خودرو‌های خود را تحویل بگیرند و ما از خودروسازان، حدود ۴۰ الی۵۰ همت ضمانت‌نامه دریافت کرده بودیم و این ضمانت نامه باعث شده بود که خیلی از خودرو‌ها به موقع تحویل مشتریان داده شوند و علاوه بر این، بیش از ۸۰ میلیارد تومان جریمه از خودروسازان اخذ و به مشتریان پرداخت شد که به منظور خسارت در تحویل خودرو بود و حتی در چند مورد، خودرو نیز جایگزین شد.
شرایط فعلی برای عرضه خودرو در بورس مناسب نیست
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو از دیگر افرادی است که در این رابطه تأکید کرد: شرایط فعلی و الان، زمان مناسبی نیست که خودرو در بورس کالا عرضه شود.
او بر این باور است که اگر در اردیبهشت و خرداد امسال، خودرو در بورس کالا عرضه می‌شد اتفاق خوبی بود. زیرا نرخ ارز به مدت ۶ ماه ثابت بود و بازار‌ها نیز در شرایط رکودی به سر می‌بردند و بدنبال آن، دستورات بورس کالا براحتی اجرایی می‌شد ولی در شرایط فعلی این‌طور نیست و با این کار، هیجان به بازار خودرو وارد می‌شود و بازارسازی صورت می‌گیرد و پرسشی که برای این منظور مطرح می‌کند این است: «وقتی در حال حاضر، از لحاظ قیمتی مشکلی نداریم چرا باید بورس کالا به عنوان یک نهاد دیگر وارد میدان شود؟»
این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به این که شورای رقابت و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان در رابطه با زمان اعلام قیمت‌های جدید کوتاهی و ترک فعل کرده‌اند، یادآور شد: همه خودرو‌های سایپا و ایران‌خودرو مشکلی ندارند ولی مشکل اصلی فعلی درمورد خودرو‌های به اصطلاح ارزان‌قیمت و پرطرفدار این دو خودروساز است که اگر شورای رقابت و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان در اردیبهشت امسال، به موقع قیمت‌های جدید را اعلام می‌کردند مشکل این دو خودروساز تقریباً حل شده بود و به نفع مردم بود. چون خودروساز هرقدر قیمت خودرویش افزایش پیدا کند به نفعش است ولی اگر قیمت به موقع اصلاح می‌شد زیان امسال آنها نزدیک به صفر شده بود.
حال، با توجه به این که رشته عرضه خودرو در بورس کالا سَرِ دراز دارد و با فراز و فرود‌هایی همراه است باید منتظر ماند و دید آیا شورای رقابت و وزارت صمت به منظور شفاف‌تر شدن این موضوع برای مصرف‌کننده توضیحات بیشتری داده و بازار خودرو را از بلاتکلیفی نجات خواهند داد و به طور کلی، با فراهم کردن بستری مناسب‌تر از قبل، خودرو در بورس کالا عرضه و ساماندهی خواهد شد یا این که همه این موارد صرفاً به عنوان مُسَکن موقت عمل خواهند کرد؟!