رئیسجمهور ایالات متحده که کمتر از 60 روز به پایان دوره ریاستجمهوریاش باقی مانده، اخیرا در تصمیمی جدید و جنجالی، به کییف اجازه داده است برای حمله به اهدافی در عمق خاک روسیه از موشکهای دوربرد آمریکایی استفاده کند. این تصمیم محدودیتهای قبلی را برای اوکراین در جنگ با روسیه برداشته است. براساس آن محدودیتها، اوکراین اجازه داشت از تسلیحات ساخت ایالات متحده صرفا و منحصرا در قلمرو و خاک خود استفاده کند و نمیتوانست با آنها خاک روسیه را هدف قرار دهد. تصمیم دولت بایدن برای تأیید استفاده اوکراین از موشکهای دوربرد «اتَکِمز» (ATACMS) علیه اهداف در داخل روسیه پس از آن اتخاذ شد که مسکو نزدیک به ۵۰ هزار سرباز را در منطقه جنوبی کورسک مستقر کرد. این منطقه محل ضد حمله بزرگ اوکراین در طول تابستان بود که اکنون به نقطه کانونی برای تلاشهای روسیه به منظور بازپسگیری زمینهای ازدسترفته تبدیل شده است. در همین حال، براساس گزارشها، هزاران سرباز کره شمالی هم به نیروهای روسیه در کورسک پیوستهاند که باعث نگرانی واشنگتن شده است.
این تصمیم جنجالی بایدن واکنشهای زیادی را به همراه داشت. دیمیتری پسکوف، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، گفت اجازهدادن به اوکراین برای شلیک موشکهای ایالات متحده به خاک روسیه به معنای دخالت مستقیم آمریکا در درگیری و در نتیجه تشدید جنگ است. دونالد ترامپ جونیور نیز از این تصمیم انتقاد کرد و گفت اعطای چنین مجوزی قبل از روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیسجمهوری منتخب آمریکا، در ماه ژانویه میتواند به یک درگیری بزرگ منجر شود. ترامپ جونیور افزود: «به نظر میرسد تصمیم گرفته شده است پیش از اینکه پدرم فرصتی برای ایجاد صلح و نجات زندگیها داشته باشد، جنگ جهانی سوم را آغاز کنند». در مقابل، برخی رهبران اروپایی از این تصمیم حمایت کردهاند؛ از جمله جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی، که از این اقدام استقبال و بر حق اوکراین برای دفاع از خود تأکید کرده است.
به نوشته ایندیپندنت، نشریه نیوزویک در گزارشی نظر چندین کارشناس را درباره پیامدهای بالقوه این تغییر سیاست آمریکا جویا شده است. مایکل سی دش، استاد روابط بینالملل دانشگاه نوتردام، در این زمینه گفت: «من فکر میکنم تصمیم بایدن برای دادن مجوز استفاده از موشکهای آمریکا در خاک روسیه هم خطرناک و هم بیمعنی است. این اقدام خطرناک است، زیرا به دخالت مستقیم ایالات متحده/ناتو تعبیر میشود و درعینحال بیمعنی است، زیرا غرب بعید است تعداد کافی از این سیستمها را در اختیار اوکراینیها قرار دهد تا مسیر جنگ زمینی را تغییر دهند و احتمالا روسها در این مرحله برنده خواهند شد». این کارشناس افزود: «من شک دارم که چنین اقدامی درنهایت به جنگ جهانی سوم منتهی شود، بااینحال پیشبینی میکنم جنگ خونین و خطرناکی را که هرگز نباید رخ میداد و باید مدتها پیش تمام میشد، تشدید خواهد کرد». به گفته این مدرس دانشگاه، برداشت خوشبینانه از تصمیم بایدن این است که او امیدوار است با استفاده از این اهرم علیه روسها، به جنگ اوکراین خاتمه دهد. اما برداشت بدبینانه این است که او میتواند دست جانشینش، دونالد ترامپ، را در حلوفصل این موضوع مهم ببندد و شرایط را برای او پیچیدهتر از وضعیت کنونی کند.
رابرت رومانچوک، پژوهشگر مرکز مطالعات اوکراین نیز به نیوزویک گفت: «شاید آمریکاییها و به طرز شگفتانگیزی بسیاری از اروپاییها هنوز متوجه نشدهاند که جنگ جهانی سوم درواقع آغاز شده است. در یک طرف روسیه، چین، ایران و کره شمالی قرار دارند و در طرف دیگر اوکراین و حامیانش. این فقط روسیه نیست که به جنگ با اوکراین مشغول است، جنگ روسیه در اوکراین با حمایت چین و دیگر همراهانش در جریان است».
او اضافه کرد: «از سوی دیگر، اوکراین درحالحاضر تحت حمایت دموکراسیهای غربی است و اگر روسیه بر اوکراین غلبه کند، شکی نیست که دامنه این جنگ به کشورهای بالتیک یا لهستان منتقل خواهد شد. اینها معدود کشورهای اروپاییاند که بهخوبی درک میکنند چه اتفاقی دارد رخ میدهد».
رومانچوک گفت: «با اینکه روسیه تهدیدهای زیادی مطرح میکند، اغلب درنهایت از تهدیدهایش عقبنشینی خواهد کرد. ارسال هر محموله جدید تسلیحاتی به اوکراین با هشدارهایی از سوی مسکو مواجه شده است، اما این سلاحها بارها و بارها تحویل داده شدند و روسیه هیچ اقدام تلافیجویانهای انجام نداد. پس احتمال دارد که این بار نیز تهدیدهای هستهای روسیه فقط یک بلوف سیاسی باشد». ریچارد کی بتس، محقق روابط بینالملل نیز نظر مشابهی دارد. او معتقد است: «در این مرحله، خطر تشدید تنش جنگ روسیه و اوکراین در پاسخ به استفاده موشکهای آمریکایی کم است؛ زیرا پوتین اکنون انگیزه دارد که چند ماه صبر کند تا ترامپ روی کار بیاید و سیاست ایالات متحده را درمورد اوکراین معکوس کند».
لوبومیر لوسیوک، استاد علوم سیاسی و اقتصاد از کالج نظامی سلطنتی کانادا، در این مورد گفت: «فکر میکنم برخلاف تهدیدهای روسیه، ارائه سلاحهای موردنیاز اوکراین برای شکست روسها باعث کاهش تنش و جلوگیری از جنگ جهانی شود؛ زیرا در غیر این صورت میدان در اختیار قدرتها و حکومتهایی قرار میگیرد که به دنبال تضعیف نظم بینالمللی جهانیاند. تضمین پیروزی اوکراین، پادزهر رفتار غارتگرانه روسیه است». دنی بلو، کارشناس امنیت و روابط بینالملل دیگری است که به نیوزویک گفت: «توانایی اوکراین برای حمله به خاک روسیه درواقع پتانسیل تشدید جنگ را به همراه دارد. بااینحال، انتخاب دونالد ترامپ احتمالا تشدید را کاهش خواهد داد». به گفته او، درحالحاضر این پیشبینی وجود دارد که دولت دونالد ترامپ ممکن است ارسال تجهیزات نظامی سختافزاری به اوکراین را کاهش دهد و برای پایاندادن به مناقشه بر کییف فشار سیاسی وارد کند. این به آن معناست که روسیه اکنون انگیزه زیادی برای تشدید تنش ندارد و میداند که اوکراین ظرف چند ماه توانایی جنگیدن را از دست میدهد.
تعطیلی سفارت آمریکا در کییف
یک روز بعد از شلیک موشکهای دوربرد آمریکایی به خاک روسیه، سفارت آمریکا و چند کشور اروپایی به دلیل «دریافت اطلاعات ویژه از یک حمله هوایی بالقوه در مقیاس وسیع» در روز گذشته بسته شد. سفارت ایالات متحده در کییف اعلام کرده است که این سفارت به طور موقت تعطیل شده و از کارمندانش خواسته است خود را برای پناهگرفتن در «محل» آماده کنند. همچنین به شهروندان آمریکایی نیز توصیه کرده است که در صورت اعلام هشدار هوایی، فورا آماده پناهگرفتن باشند. بعد از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، این اولین باری است که سفارت آمریکا در کییف از بیم حمله روسیه بسته میشود.