به گزارش اقتصادنیوز، لارنس نورمن، خبرنگار ارشد وال استریت ژورنال با انتشار یادداشتی به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل متحد مدعی شد که ایران ذخایر اورانیوم را افزایش داده است و در میانه رویارویی با اسرائیل در آستانه عبور از آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد و این گزاره می‌تواند زمینه ساز چالش میان تهران و دولت ترامپ شود. به ادعای نورمن تصمیم ایران برای گسترش ذخایر سوخت هسته‌ای و عدم همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بر فعل و انفعال‌های هسته‌ای تهران نظارت می‌کند، فشار دیپلماتیک جدیدی از سوی اروپا را به دنبال خواهد داشت.
هراس از تغییر دکترین هسته ای ایران
نورمن در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، پس از موضع گیری‌ها و اظهارنظرهای مقامات بلندپایه ایران در باب تسلط تهران بر بخش عمده‌ای از تکنیک‌های فنی در حوزه برنامه هسته‌ای، نگرانی‌ها در پایتخت‌های غربی در مورد اینکه ایران ممکن است از آستانه گریز هسته‌ای عبور کند، افزایش یافته است. به ادعای او حملات اسرائیل به مواضع حزب‌الله، قدرتمندترین نماینده ایران در خاورمیانه، بحث‌های عمومی را در ایران در مورد اینکه آیا تغییر دکترین هسته‌ای بهترین شکل بازدارندگی را در برابر اسرائیل تعریف خواهد کرد یا خیر، افزایش داده است.
ایران همیشه تاکید داشته و دارد که فعالیت هسته‌ای‌اش صرفاً برای اهداف غیرنظامی و صلح‌آمیز است.از منظری دیگر به ادعای نورمن، هم دولت آینده ترامپ و هم تهران درباب آینده روابط‌شان با یکدیگر بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید در 20 ژانویه پیام‌های متفاوتی را ارسال کرده‌اند، -این که طرفین به دنبال رویارویی باشند یا تعامل دیپلماتیک.-
دونالد ترامپ پیش از انتخابات گفت که به دنبال جنگ با ایران نیست. این موضع‌گیری در شرایطی رسانه‌ای شد که ادعای تلاش برای ترور رئیس جمهوری جدید آمریکا توسط ایران مطرح و واکنش تند تهران را به دنبال داشت. (ایران بارها تاکید کرده که در این زمینه نقشی نداشته است.)
در همین راستا وال استریت ژورنال مدعی شد که ایران ماه گذشته به طور کتبی به دولت بایدن اعلام کرد که به دنبال ترور ترامپ نیست. هفته گذشته ادعایی مطرح شد که ایلان ماسک، یکی از معتمدان رئیس جمهوری جدید ایالات متحده، با سفیر ایران در سازمان ملل متحد دیدار داشت. (مقام‌های رسمی کشورمان این موضوع را رد کردند).
همزمان مقامات تعریف شده در تیم ترامپ می‌گویند که با هدف جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در صدد هستند تا کمپین «فشار حداکثری» را فعال و بدین طریق اقتصاد ایران را تحت فشار قرار دهند.
ساز ناکوک اروپا
نورمن در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، تا زمانی که ایران از برخی از گام‌هایی که در حوزه برنامه هسته‌ای‌اش در چند سال گذشته برداشته، عقب ننشیند، این کشور به عنوان یک قدرت در آستانه گریز هسته‌ای قرار خواهد داشت – گزاره‌ای که ممکن است دولت ترامپ آن را غیرقابل قبول بداند.-
با این حال، هر توافقی برای جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته‌ای تهران تقریباً به نوعی باید منافع و امتیازهای اقتصادی برای تهران به همراه داشته باشد. فارغ از این گزاره ها، مقامات آمریکایی مدعی‌اند که چندین ماه طول می‌کشد تا ایران از آستانه گریز هسته‌ای عبور کند. به ادعای آنها ایران در شرایط کنونی تغییر دکترین هسته‌ای‌اش را روی میز قرار نداده است.
بر اساس گزارش محرمانه‌ای که روز سه‌شنبه در اختیار کشورهای عضو قرار گرفت، ایران هفته گذشته در جریان گفت‌وگو با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که آماده است تا ذخایر اورانیوم غنی‌شده 60 درصد خود را برای آینده قابل پیش‌بینی در سطح فعلی نگه دارد.
در این گزارش ادعایی همچنین آمده است که پس از بازدید گروسی که روز جمعه به پایان رسید، بازرسان ایران در حال انجام اقدامات لازم برای آماده شدن جهت توقف گسترش ذخایر 60 درصدی هستند.
در همین راستا خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات ارشد مدعی شده پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران به آژانس اتمی این است که در ازای عدم توسعه ذخایر اورانیوم غنی‌شده به فراتر از ۱۸۵ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی، کشورهای اروپایی از صدور قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران خودداری کنند.
در ادامه گزارش ادعایی رویترز اما آمده است که دیپلمات‌های غربی پیشنهاد ایران برای کاهش سطح غنی سازی در ازای جلوگیری از صدور قطعنامه در در نشست شورای حکام را رد کرده‌اند. در این رابطه یک دیپلمات غربی در گفت‌وگو با رویترز مدعی شده است: «متوقف کردن غنی سازی تا میزان ۶۰ درصد، عالی است، اما همان‌طور که همه می‌دانیم، هیچ دلیلی برای غنی سازی اورانیوم تا ۶۰ درصد برای کاربردهای غیرنظامی وجود ندارد و اساساً ایران نباید به این سطح از غنی‌سازی دست یابد.» او در ادامه مدعی شد: «این اقدامی است که آنها می توانند به راحتی دوباره آن را از سر بگیرند.»
فصل تازه تنش‌ها
رویترز اما در گزارش دوم این ادعا را مطرح کرده است که ایران همچنین موافقت کرده چهار بازرس باتجربه آژانس در ایران فعالیت خود را از سر بگیرند. دیپلماتها طی گفت‌وگویی با رویترز مدعی شدند که «بازرسان احتمالا نمی‌توانند همان کسانی باشند که پیش از این ممنوع ورود بودند.»
به ادعای این خبرگزاری و به نقل از دیپلماتها پیش نویس قطعنامه احتمالی که توسط بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایالات متحده طراحی شده ایران را با ادعای همکاری ناکافی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محکوم می‌کند، در این قطعنامه ادعایی همچنین از آژانس می‌خواهد که گزارش جامع‌تری در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کند.
در ادامه این گزارش نیز ادعا شده است که تردیدی وجود ندارد که این قطعنامه در شورای حکام تصویب خواهد شد. چرا که آخرین قطعنامه‌ای که علیه ایران در ماه ژوئن تصویب شد تنها با مخالفت روسیه و چین همراه بود.
به ادعای رویترز هدف از این اقدام، فشار به ایران برای بازگشت به میز مذاکرات و همچنین توافق بر سر محدودیت‌های جدیدی در باب برنامه‌های هسته‌ای خود است. در چنین شرایطی یک دیپلمات ارشد ادعا کرد که «اگر در نشست هفته جاری شورای کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تروئیکای اروپایی قطعنامه‌ای را علیه ایران صادر کند، بعید است تهران به این تعهدات پایبند بماند.»
پس از انتشار این گزارش‌ها، دو دیپلمات ارشد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین روز سه‌شنبه مدعی شدند که شورای حکام این بار تهران را تحت فشار ادعایی قرار خواهد داد؛ گزاره‌ای که می‌تواند منجر به تشدید تنش‌ها شده و موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شده و برای اقدام احتمالی تهران تدابیری تعریف شود. این مواضع ادعایی در حالی رسانه‌ای شده که مقام‌های رسمی ایران بارها اعلام کردند که هرگونه رویکرد تهاجمی در باب برنامه هسته‌ای این کشور را بی‌پاسخ نمی‌گذارند؛ این واکنش می‌تواند پیشرفت سریع‌تر برنامه هسته‌ای باشد و یا کاهش دسترسی بازرسان به سایت‌ها.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش ادعایی خود مدعی شد که ذخایر اورانیوم 60 درصدی ایران با 17.6 کیلوگرم افزایش به 182.3 کیلوگرم، معادل نزدیک به 402 پوند رسیده است. با فرض عدم تغییر، این بدان معناست که ترامپ در ژانویه در شرایطی وارد کاخ سفید می‌شود که ایران سوخت هسته‌ای برای عبور از آستانه گریز را در اختیار دارد.
به ادعای وال استریت ژورنال به نقل از مقام‌های غربی در چنین شرایطی تنها چند روز طول می‌کشد تا ایران بتواند با تکیه بر این 60 درصد مواد زمینه را برای گریز هسته‌ای فراهم کند. در همین راستا دیوید آلبرایت، رئیس و مؤسس مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل پس از رسانه‌ای شدن گزارش قبلی آژانس در ماه اوت، مدعی شد که «ذخایر 20 درصدی مواد ایران نیز نسبتاً افزایش یافت.» به ادعای او «ایران از قبل اورانیوم غنی‌شده کافی برای گریز هسته‌ای در اختیار دارد.»
شورای حکام در آستانه صدور قطعنامه
در ادامه وال استریت ژورنال ادعا کرد که در دومین گزارش محرمانه آمده که علیرغم سفر هفته گذشته گروسی به ایران، تهران هنوز هیچ اقدامی برای حل و فصل سوالات آژانس در مورد منشاء مواد هسته‌ای اعلام نشده کشف شده در ایران انجام نداده است.
در این سفر، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران قول دادند که ایران گام‌های مشخصی را برای بهبود هماهنگی با نهاد پادمانی بردارد. به ادعای این نشریه، ایران همچنین در این گفت‌وگوها اعلام کرد که آماده است تا به چهار بازرس جدید که با نظارت بر کار فعالیت هسته‌ای آشنا هستند اجازه دهد تا در فرایند بازرسی بر برنامه ایران مشارکت کنند. پیش از این تهران چندین بازرس را از ورود به کشور منع کرده بود.
پیش از نشست پیش روی شورای کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بریتانیا، فرانسه و آلمان قطعنامه‌ای را علیه ایران منتشر کردند تا عدم پاسخگویی ادعایی تهران را محکوم و بر تهیه گزارشی جامع با فهرستی از تمام سوالات در مورد برنامه هسته‌ای ایران متمرکز شوند. مقامات ایالات متحده مدعی‌اند که از قطعنامه ادعایی تروئیکای اروپایی حمایت خواهند کرد و پیشتر نیز برای ارائه گزارش جامع فشار آورده‌اند.
به ادعای وال استریت ژورنال، چنین گزارش ادعایی ایران را برای توضیح فعالیت‌هایش تحت فشار قرار می‌دهد. دیپلماتها مدعی‌اند که این اولین گام برای آماده‌سازی زمینه برای بازگشت احتمالی همه تحریم‌های تعلیق شده بر اساس توافق هسته‌ای 2015 خواهد بود، توافقی که اکثر تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را در ازای محدودیت‌های سخت اما موقتی در فعالیت‌های هسته‌ای این کشور لغو کرد.
این در حالی است که مکانیسم ماشه در اکتبر 2025 منقضی می‌شود. پیشتر و در سال 2018 دونالد ترامپ ایران را از برجام خارج و تحریم‌های تازه ای را علیه تهران تعریف کرد. با این همه بخش عمده‌ای از تحریم‌های بین‌المللی به طور رسمی به حالت تعلیق باقی مانده و به کشورهایی مانند روسیه و چین اجازه می‌دهد تا با تهران تجارت قانونی داشته باشند.
در شرایط کنونی پایتخت‌های غربی منتظر بازگشت ترامپ به کاخ سفید هستند. او در اولین دوره ریاستش از توافق هسته‌ای 2015 خارج شد و گفت که این توافق نمی‌تواند در درازمدت مانع از گریز هسته‌ای ایران شود. ترامپ سپس سیاست تحریمی «فشار حداکثری» متوسل شد و کشورهای اروپایی و دیگر کشورها را مجبور کرد که روابط اقتصادی خود را با تهران قطع کنند. دولت بایدن تلاش کرد و نتوانست برجام را احیا کند.
در همین حال، ایران در حوزه برنامه هسته‌ای‌اش پیشرفت کرده است و اکنون نسبت به سال 2015 در آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد. به ادعای لارنس نورمن، در تهران، بازگشت قریب الوقوع ترامپ به قدرت، به مولفه متحرکی در میان نخبگان این کشور تبدیل شده و به گمانه‌زنی‌ها در باب چشم انداز پیش رو دامن زده است. مقامات ایرانی، از جمله عراقچی، گفته‌اند که تهران آماده مذاکره است اما تحت فشار وارد رایزنی نمی‌شود. پزشکیان پیشتر با تاکید بر اصل تعامل با غرب جهت لغو تحریم‌های اقتصادی ایران، پیروز انتخابات شد با این حال عراقچی هشدار داده که تلاش واشنگتن برای اعمال مجدد حداکثر فشار اقتصادی، امیدها به مذاکرات را از بین خواهد برد. عراقچی هفته گذشته در پلتفرم رسانه اجتماعی ایکس نوشت: «تلاش برای حداکثر فشار 2.0 تنها منجر به شکست حداکثر 2.0 می شود».
∎