خبرآنلاین اصفهان - عاطفه علیان: هفته پایانی آبان است. هوا در اصفهان هنوز به زیر ۲۰ درجه نرفته است و این شهر در گرم‌ترین سال تاریخ زمین، آلوده‌ترین کلان‌شهر ایران است. در همین حال، در دهلی نو، آلودگی هوا نه تنها به یک بحران زیست‌محیطی بلکه به یکی از خطرناک‌ترین تهدیدات برای سلامت عمومی تبدیل شده است. این دو شهر، هرچند با تفاوت‌های اساسی، در مقابله با آلودگی هوا به بن‌بست رسیده‌اند.

آلودگی هوا در دهلی نو و اصفهان، اگرچه در ظاهر مشابه به نظر می‌رسد، اما شرایط متفاوت‌تری دارند. در دهلی نو، در برخی ایام سال، شاخص کیفیت هوا (AQI) به حدی بالا می‌رود که از مرز ۵۰۰ عبور می‌کند؛ این عدد نشان‌دهنده شرایط «خطرناک» است و تهدید جدی برای سلامت عمومی به شمار می‌آید. در اصفهان، این شاخص معمولاً بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ نوسان دارد که هرچند کمتر از دهلی نو است، اما همچنان برای گروه‌های حساس تهدیدآمیز است.

دهلی نو: بحران ناشی از آتش و دود

دهلی نو، پایتخت هند، یکی از آلوده‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان است. آلودگی هوا در این شهر به‌ویژه در فصول سرد، به یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی تبدیل می‌شود. به گفته آرش میرزایی، استاد محیط زیست دانشگاه دهلی، ترافیک سنگین، آتش‌سوزی‌های کشاورزی در ایالت‌های اطراف و سوزاندن سوخت‌های فسیلی در صنایع بزرگ از مهم‌ترین عوامل آلودگی در این شهر هستند.

در دهلی نو، کشاورزان در فصول پاییز و زمستان برای آماده‌سازی زمین برای کشت جدید، به سوزاندن باقی‌مانده محصول‌ها اقدام می‌کنند. این آتش‌سوزی‌ها دود زیادی تولید می‌کند که در فصل سرد سال، به دلیل وارونگی دما و نبود وزش باد، به شدت آلودگی هوا را افزایش می‌دهد. به‌علاوه، خودروهای فراوان و استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی نیز بر شدت آلودگی می‌افزاید. طبق گزارش‌ها، تنها در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱.۲ میلیون نفر در هند به‌دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.

اصفهان؛ آلودگی در قلب ایران

اصفهان، پایتخت فرهنگی ایران، به‌رغم داشتن شرایط خاص زیست‌محیطی، همچنان با بحران آلودگی هوا مواجه است. ترافیک سنگین، برخی از صنایع آلاینده، و در سال‌های اخیر، مازوت‌سوزی در نیروگاه، از مهم‌ترین منابع آلودگی در این شهر هستند. رضا طاهرزاده، متخصص آلودگی هوا در ایران، معتقد است که در اصفهان، پدیده وارونگی هوا که به‌ویژه در پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد، موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود. در این شرایط، هوای آلوده در لایه‌های پایین‌تر جو محصور می‌شود و تا زمانی که باد نوزد، آلودگی همچنان باقی می‌ماند.

بحران‌های مشابه، اما راه‌های متفاوت

در حالی که شرایط آلودگی هوا در دهلی نو و اصفهان تفاوت‌های قابل توجهی دارند، این دو شهر با چالش‌های مشترکی در مقابله با آلودگی مواجه هستند. ضعف در مدیریت منابع، کمبود بودجه، و ناتوانی در اجرای قوانین زیست‌محیطی از جمله مشکلات عمده‌ای است که در هر دو شهر وجود دارد.

در دهلی نو، حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه در ساعات پیک به شدت شلوغ است. اتوبوس‌ها و قطارها به‌طور معمول ناکافی و پر هستند، به همین دلیل مردم ترجیح می‌دهند از خودروهای شخصی خود استفاده کنند. در اصفهان نیز با وجود پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی جدید مانند توسعه خط دوم مترو، هنوز زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی کافی نیست و این موضوع باعث افزایش استفاده از خودروهای شخصی و در نتیجه افزایش آلودگی می‌شود.

ضعف در اجرای قوانین زیست‌محیطی

یکی از چالش‌های اصلی در هر دو شهر، ضعف در اجرای قوانین زیست‌محیطی است. در دهلی نو، اگرچه دولت سعی کرده است قوانینی مانند محدودیت در تردد خودروهای آلاینده را اجرا کند، اما فساد و ضعف در نظارت موجب شده است که این قوانین چندان مؤثر واقع نشوند. در اصفهان نیز، علی‌رغم وجود قوانین زیست‌محیطی، اراده کافی برای اجرای آن‌ها در عمل دیده نمی‌شود.

یکی از منابع اصلی آلودگی در دهلی نو، کارخانه‌های زغال‌سنگی و صنایع وابسته به سوخت‌های فسیلی است. در اصفهان نیز، توسعه ناپایدار و بدون توجه به استانداردهای زیست‌محیطی باعث شده که این شهر با مشکلات جدی زیست‌محیطی روبرو شود. اگرچه برخی صنایع در این دو شهر اقداماتی را برای کاهش آلایندگی انجام داده‌اند، اما این اقدامات برای حل کامل مشکل کافی نبوده است.

شکاف در آگاهی عمومی و ناتوانی در مشارکت مردم

مردم در هر دو شهر از آلودگی هوا به‌خوبی آگاه‌اند، اما در عمل، توانایی و منابع لازم برای مقابله با آن را ندارند. در دهلی نو، حتی باوجود اطلاع‌رسانی‌های گسترده در زمینه کاهش مصرف سوخت و کاهش استفاده از خودروهای شخصی، تعداد کمی از مردم به تغییر عادات خود اقدام می‌کنند. در اصفهان نیز، با وجود نگرانی‌های عمومی درباره آلودگی هوا، هنوز تغییرات اجتماعی قابل توجهی در رفتار مردم مشاهده نمی‌شود. برای مثال، تعطیلی مدارس در روزهای آلوده اگرچه می‌تواند به‌طور موقت از میزان آلودگی بکاهد، اما تأثیرات بلندمدت آن در کاهش آلودگی هوا مشکوک است.

چرا درمان آلودگی هوا برای اصفهان و دهلی نو یک معماست؟

پاسخ به این سوال که چرا اصفهان و دهلی نو نمی‌توانند به‌طور مؤثر از شر آلودگی هوا خلاص شوند، پیچیده است. آلودگی هوا یک معضل چندوجهی است که به عوامل مختلفی بستگی دارد: از ضعف در مدیریت منابع و ناتوانی در اجرای قوانین گرفته تا مشکلات اقتصادی و کمبود آگاهی عمومی. در دهلی نو، فساد و ضعف نظارت بر دولت‌های محلی و همچنین وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی از موانع عمده است. در اصفهان، مشکلاتی چون سوزاندن مازوت و توسعه ناپایدار بدون رعایت استانداردهای زیست‌محیطی به بحران آلودگی دامن زده است.

در نهایت، برای حل این بحران در هر دو شهر، تنها تصمیمات دولتی کافی نیست. مشارکت مردم، تغییرات فرهنگی، اصلاحات اساسی در صنعت و حمل‌ونقل و یک استراتژی جامع برای مدیریت منابع باید در دستور کار قرار گیرد. تا زمانی که این مسائل به‌طور جدی و مؤثر حل نشوند، آلودگی هوا همچنان به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و کیفیت زندگی مردم در هر دو شهر تبدیل خواهد شد.