به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ۵۲ سال از درگذشت واقف بزرگ کتابخانه و موزه ملی ملک می‌گذرد؛ کتابخانه‌ای با ۲۰ میلیون نسخه خطی و موزه‌ای در سطح استاندردهای بین‌المللی که دوشنبه (۲۸ آبان‌ماه) به‌مناسبت سی‌ودومین دوره هفته کتاب، میزبان اصحاب رسانه بود. این مرد یک مجموعه‌دار بزرگ بود که مجموعه‌ای از تمبر، تابلوهای نقاشی، سکه و نسخه‌های خطی نفیس داشت و مجموعه نسخه‌های خطی این مرد، کتابخانه ملک را در زمره ۶ کتابخانه مهم کشور بعد از کتابخانه آستان قدس، کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و دانشگاه تهران قرار داد. حاج حسین آقا ملک، از سال ۱۳۱۶ همه درآمدش را صرف تاسیس بیمارستان و افزایش منابع کتابخانه‌ای و امور خیریه و فرهنگی کرده است. او صاحب پنج دختر است که در هر دوره به میراث غنی پدر می‌افزایند.
حاج حسین آقاملک، از دوران کودکی رویای ایجاد یک کتابخانه را در ذهن خود پرورش می‌داد؛ مردی که یکی از تُجار بزرگ تهران و مشهد بود و در آستان قدس رضوی بخشی را به اداره زمین‌های میراثی این واقف بزرگ که وسعت آن به اندازه کشور سوئیس است، اختصاص داد.
در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، نسخه خطی که به خط خودش در ۱۹ سالگی استنساخ کرده است، نگهداری می‌شود. براساس حاشیه‌نگاری‌های این واقف بزرگ و برخلاف نقل‌های منتشر شده، حاج حسین آقاملک از ترس رضاشاه به وقف اموالش اقدام نکرده است؛ بلکه از سال‌ها قبل تصمیم داشت اموالش را وقف کند.
حاج حسین آقاملک یک مجموعه‌دار بزرگ بود اما مهم‌ترین مجموعه‌اش، نسخه‌های خطی بود که این مرکز را جزو ۶ کتابخانه مهم کشور قرار می‌دهد. حاج حسین آقاملک با توجه به اینکه نسخه‌های خطی و گنجینه‌های ارزشمند را از بودجه شخصی خود خریداری می‌کرد؛ بسیار گزیده‌کار بود و از این نظر منابع خریداری شده در این کتابخانه بسیار شاخص و کم‌نظیر است؛ چناچه دخترش عزت‌الملک بعدها آثار ارزشمند مهمی را از خارج از کشور خریداری و به کتابخانه و موزه ملک اهدا کرد. این سیر غنی‌سازی منابع همچنان ادامه دارد.
گشتی در نخستین موزه وقفی ایران
نخستین مقصد، سالن حاج حسین آقاملک است؛ وسایل شخصی، دست‌نوشته‌ها و مجسمه حاج حسین آقاملک است که درون اتاقی شیشه‌ای خودنمایی می‌کند. اصل سند ازدواج امیرکبیر و خواهر ناصرالدین، دست‌نوشته‌های حاج حسین آقاملک، زندگی‌نامه خودنگاشت او و عکس‌هایی از خانواده او در مناسبت‌های مختلف و شجرنامه او در این بخش دیده می‌شود. نوشاد رکنی، رئیس اداره اطلاعات فرهنگی و حفاظت فنی کتابخانه و موزه ملی ملک و پیمان سمندری، کارشناس کتابخانه و موزه ملی ملک و معاون اداره کتابخانه ملی ملک اصحاب رسانه را در بازدید از بخش‌های مختلف کتابخانه و موزه ملی ملک همراهی می‌کنند. رئیس اداره اطلاعات فرهنگی و حفاظت فنی کتابخانه و موزه ملی ملک هدف از تاسیس کتابخانه و موزه ملی ملک را ترقی معارف و نگاهش نسبت به انجام فعالیت‌های عام‌المنفعه مانند ساخت بیمارستان «چناران» و «تربت‌حیدریه» را حفظ سهمیه و توجه به سلامتی انسان‌ها برمی‌شمرد.
در جریان بازدید از بخش‌های مختلف کتابخانه و موزه ملی ملک، امیر خوراکیان، رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک در جمع خبرنگاران گفت: این کتابخانه ویژگی‌ها و آثار قابل توجهی برای تولید محتوا دارد، کتابخانه و موزه ملی ملک از منظر وقفی بودن بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه وقتی صحبت از وقف می‌شود مباحث اقتصادی یا وقف بیمارستان، به ذهن می‌رسد اما وقف در حوزه فرهنگ با این کیفیت و وسعت بسیار غریب و کم است و وقف فرهنگی مقوله‌ای غریب‌تری است.
وی با اشاره به نفایس و گنیجنه ارزشمندی که در کتابخانه ملک وجود دارد، اظهار کرد: هرکدام از این نفایس خودش یک دنیا از تاریخ داستان و روایت دارد. در این دوره تصمیم گرفتیم یک ویژگی برای کتابخانه و موزه ملی ملک درنظر گرفتیم و آن این است که کتابخانه و موزه روایت‌گر باشیم. همان‌طور که وظیفه دارد نفایس و گنیجنه‌های خود را در مخازن محافظت کند و در ویترین‌ها به نمایش بگذارد، کتابخانه و موزه نیز علاوه بر این وظیفه، باید خودش را موظف بداند تا قصه منابع ارزشمند را روایت کند و این مهم‌ترین ویژگی این دوره خواهد بود.
رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک بیان اینکه کتابخانه‌ها و موزه‌ها به اجبار شرایط اجتماعی کمی به‌اصطلاح گوشه‌گیری کرده‌اند، گفت: اگر کتابخانه و موزه فعالیت‌های خلاقانه‌ای نداشته باشند و روایتگری نکند و همان وظیفه ذاتی خود در بخش کتابخانه و موزه را دنبال کنند، حالت سکون پیدا می‌کنند و جذابیتی نخواهند داشت؛ بنابراین تولید محتوا و ایجاد رویداد از منابع ارزشمند کتابخانه‌ای و موزه‌ای نگاه مخاطب را به سمت کتابخانه و موزه جلب می‌کند،. به نظر می‌رسد با این رویکردها، رغبت مخاطب برای بازدید از کتابخانه بیشتر خواهد شد و می‌توان آموزه‌ها و پیام‌هایی از تاریخ را به نسل‌های دیگر هدیه کرد. پس موضوع روایتگری بسیار مهم است.
خوراکیان با بیان اینکه باید برای موضوعات روز از دل تاریخ، درس‌ها و آموزه‌هایی را به نسل‌های مختلف منتقل کنیم، گفت: باید بتوانیم از قلب تاریخ آموزه‌هایی را با دغدغه‌های روز پیوند دهیم. حقانیت اثبات تعلق جزایر سه‌گانه به ایران را می‌توان از دل تاریخ و منابع این کتابخانه استفاده کنید. چناچه با استفاده از نقشه‌هایی که سال ها قبل خود اروپایی‌ها تهیه کردند، نشان می‌دهد این جزایر به ایران تعلق دارد.
وی با بیان اینکه رویکرد سوم کتابخانه و موزه ملی ملک تعامل با مخاطبان است، گفت: روایتگری، تولید محتوای جذاب و امکان تعامل بهتر با مخاطب را فراهم کند.
رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک در بازدید اصحاب رسانه از کتابخانه و موزه ملک، روایتگری، تعامل با مخاطب و ایجاد سالن کتابت ونگارگری، بخش نمایشگاه دائمی اثار عزت‌الملک ملک، سالن تاریخ علم، تالار محققان و مطبوعات، تالارهزارداستان، تالار تمبر، سالن مطالعه کتابخانه که اکنون سالن اجتماعات شده خبر داد.
در سالن «هزارداستان» کتابخانه ملک، داستان‌های تعلیمی مذهبی و عجایب‌نامه‌ها و داستان‌های خارق‌العاده که مقدمه ادبیات فانتزی امروز هستند، دیده می‌شوند. تمبرها نیز میهمان این بخش از کتابخانه ملک هستند.
در کتابخانه ملک، کودکان جامعه هدف مهمی برای این مرکز به شمار می‌روند و دوشنبه‌ها فعالیت این مرکز به این گروه سنی اختصاص دارد، که بازی، برپایی کارگاه‌ها و نمایش خلاق کودکان را با مفاهیم ایرانی آشنا می‌کنند. چناچه امروز و همزمان با بازدید خبرنگاران، دانش‌آموزان دختر دبستانی برای بازدید به کتابخانه آمده بودند. قرار است کتابخانه ملک بخش خاصی را در قسمت تالار پژوهشگران به کودکان اختصاص دهد و بخش محققان و مطبوعات را به یک بخش دیگر منتقل کنند.
رکنی در ادامه این بازدید به معرفی چند نسخه خطی، رساله چهار چشمی، نامه‌های اداری عبدالله مروارید، خوشنویس، نویسنده، شاعر و سیاستمدار دوره تیموری پرداخت و توضیحاتی درباره کتابسازی را ارائه کرد. آخرین خاندانی که کتابسازی را انجام می‌دادند، یوسف مذهب‌باشی شیرازی بود. در این بخش، رکنی با نسخه خطی دیوان حافظ میرزا مذهب باشی شیرازی، که یادگار دوره قاجار است؛ فال حافظ گرفت. در بخش نمایشگاه دائمی آثار عزت‌الملک ملک نمونه‌ای از قرآن استاد محمدشفیع ارسنجانی آخرین نمونه قرآن شاهان سلطنتی و نمونه‌ای از تابلو میدان مشق دوره قاجار دیده می‌شود.
∎