خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - زهرا رگان: نگاه توسعه پایدار به حفظ منابع برای نسل‌های آینده است و از طرفی صنعت گردشگری نیز بر تداوم پایداری منابع تاکید دارد لذا با در نظر گرفتن نقش حفاظتی گردشگری می‌توان از آن برای توسعه پایدار استفاده کرد. امروزه گردشگری اثرات اقتصادی و اجتماعی بسیاری در جوامع پیشرفته داشته است.

کارشناسان و محققان رشته‌های جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی و مردم شناسی نقش محوری و اساسی گردشگری را در عرصه اقتصادی، تبادلات فرهنگی، اوقات فراغت، تبادلات فرهنگی و رفع سایر نیازهای انسانی مورد توجه بسیار قرار داده‌اند.

از آنجایی که توسعه گردشگری در دنیای امروز از مهم‌ترین عواملی است که دولت‌ها برای روند پیشرفت اقتصادی جامعه خویش توجه بسیاری می‌کنند برای اجرای صحیح آن باید نکاتی را مورد توجه قرار دهند.

چرا که توسعه این صنعت نوین در جوامع در حال توسعه می‌تواند معایب و مزایایی داشته باشد که توجه به آنها برای مسئولان و دست اندرکاران بسیار مهم است.

گیلان و یک دنیا فرصت سودآور

استان گیلان از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری طبیعی برخوردار است و توسعه این صنعت نوپا می‌تواند در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار و پیشرفت همگون این استان راهگشا باشد همچنین با شکوفایی فرصت‌های شغلی و توسعه مشاغل بومی و نیز ترویج آداب و رسوم و سایر عناصر فرهنگی بومی و بهره مندی از آنها در جهت گردشگری می‌توان مسیر مناسبی برای آن تعریف کرد.

اما توسعه این صنعت در استان گیلان دارای دو روی سکه است هم می‌تواند موجبات پیشرفت آن را فراهم کند و هم عوامل مخرب باشد از این رو برای بررسی معایب و مزایا و فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی توسعه صنعت گردشگری در استان گیلان پای صحبت‌های «شهریار نصرتی» نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه نشستیم.

اقتصاد گردشگری راه نجات کشورهای در حال توسعه

«شهریار نصرتی» نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، در یک تعریف ساده گردشگری را به فعالیت‌های مربوط به حرکت کوتاه مدت انسان در بستر مکان اعم از دور یا نزدیک نسبت به محل سکونت خود برشمرد و اظهار کرد: گردشگری در ابتدا صرفاً به عنوان یک فعالیت تفننی به آن نگریسته می‌شود اما با گذشت زمان به ویژه پس از انقلاب صنعتی و نیز در دوران مدرنیسم با توجه به نقش اقتصادی این فعالیت در عرصه زندگی بشر به عنوان یک صنعت سودآور تلقی می‌شود تا جایی که امروزه به مثابه یکی از بزرگترین صنایع جهان تحت عنوان صنعت پاک محسوب می‌گردد و حتی درآمد اول بسیاری از کشورها به حساب می‌آید.

این استاد دانشگاه، در ارزیابی خود از جایگاه استان گیلان در توسعه صنعت گردشگری گفت: استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی و برخورداری از آب و هوای معتدل خزری در شمال کشور و جاذبه‌های متنوع طبیعی و انسانی از جاذبه‌های اقلیمی، ژئو مورفولوژیکی، چشم اندازهای طبیعی مانند کوه، دریا، جنگل و جلگه و … گرفته تا جاذبه‌های تاریخی و مردم شناسی و بوم شناسی از ظرفیت بالقوه فراوانی جهت جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری برخوردار است.

نصرتی به تشریح مهمترین محاسن توسعه صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه پرداخت و بیان کرد: امروزه کشورهای در حال توسعه از گردشگری به عنوان یک اقتصاد مکمل در اقتصاد ملی بهره می‌برند.

وی ادامه داد: با نگاهی به تولید ناخالص داخلی کشورهای گردشگر پذیر و بررسی نقش گردشگری در توسعه ملی آنها گویای اثر بخشی و بهره وری بالای صنعت گردشگری در اقتصاد ملی کشورهاست، از طرفی درآمد مالیاتی قابل توجهی از طریق گردشگری عاید دولت‌ها می‌شود. همچنین درآمدهای ارزی حاصل از گردشگری می‌تواند در سایر بخش‌ها سرمایه‌گذاری شود.

آموزش عمومی لازمه گسترش فرهنگ گردشگری

این استاد دانشگاه با بیان اینکه امروزه بحث گردشگری پایدار (Sustainable Tourism) از سوی سازمان جهانی گردشگری مطرح است، گفت: این طرح در قبال تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی حال و آینده خود کاملاً مسئولیت پذیر است و نیازهای گردشگران، صنعت گردشگری، محیط زیست و جوامع میزبان را مد نظر قرار می‌دهد.

نصرتی با اشاره به تنوع جغرافیایی و انسانی و گستردگی پهنه سرزمینی ایران در خصوص اهمیت جایگاه کشورمان در توسعه صنعت گردشگری بیان کرد: در ایران ظرفیت‌های مناسبی جهت توسعه صنعت گردشگری وجود دارد که در صورت به «فعل» تبدیل شدن می‌تواند در کنار نفت و سایر درآمدها نقش بسزایی در درآمد ملی ایفا نماید و وابستگی به اقتصاد تک محصولی را کاهش دهد.

وی در ادامه به ظرفیت‌های گردشگری گیلان اشاره کرد و در پاسخ به این سوال ما که توسعه صنعت گردشگری در استان گیلان باید چگونه باشد تا به زیرساخت‌های طبیعی و زیست بوم آن آسیب وارد نشود، افزود: با توجه به وجود پوشش گیاهی و تنوع گونه‌های جانوری در گیلان و نیز تراکم سکونتگاه‌های انسانی رعایت الزاماتی جهت توسعه زیرساخت‌ها بدون آسیب زدن به زیست بوم آن ضروری است.

این پژوهشگر گیلانی یادآور شد: این الزامات به ویژه در بحث مکان گزینی مجتمع‌های خدماتی و رفاهی، دفع مناسب زباله‌های حاصل از ورود گردشگران، عدم تجاوز به حریم حیوانات و جنگل‌ها، جلوگیری از آلوده سازی آب‌های سطحی و محیط زیست گیلان باید در رأس برنامه ریزی گردشگری استان قرار گیرند.

نصرتی نقش آموزش عمومی و گسترش فرهنگ گردشگری در حفظ زیست بوم هر منطقه را حائز اهمیت دانست به تشریح دستاوردهای مفید صنعت گردشگری برای توسعه پایدار در استان گیلان پرداخت و اضافه کرد: با توجه به نقش غیر قابل انکار گردشگری در توسعه پایدار نواحی، باید توجه ویژه ای در برنامه ریزی استان در خصوص بکارگیری ظرفیت‌های گردشگری در توسعه پایدار صورت گیرد.

به گفته وی، از آنجایی که نگاه توسعه پایدار به حفظ منابع برای نسل‌های آینده است و از طرفی صنعت گردشگری نیز بر تداوم پایداری منابع تاکید دارد لذا با در نظر گرفتن نقش حفاظتی گردشگری می‌توان از آن جهت توسعه پایدار بهره جست.

این پژوهشگر گیلانی سپس با اشاره به عوامل مخرب توسعه صنعت گردشگری در گیلان بیان کرد: استان‌هایی مانند استان گیلان که از اقلیم لطیف و منحصر به فردی برخوردار هستند به همان اندازه به واسطه صنایع آلاینده در معرض خطر زیست محیطی هستند.

نصرتی با بیان اینکه گسترش صنایع آلاینده در دهه‌های اخیر در گیلان امکان بحران‌های زیست محیطی را محتمل ساخته است، تصریح کرد: تخریب محیط زیست به دست گردشگران، تأثیرات فرهنگی - قومی طی مراودات با بومیان استان و از طرفی افزایش نرخ تورم محلی از مهمترین عوامل مخرب گردشگری در استان سرسبز گیلان است.

وی به تشریح برخی اقدامات راهگشا برای پیشگیری از عوامل مخرب توسعه صنعت گردشگری پرداخت و افزود: ارائه بروشورهای آموزشی، نصب تابلوها و بیلبوردهای هشدار دهنده و حاوی پیام به گردشگران در خصوص حفظ محیط زیست، بهره گیری از نیروهای بومی جهت راهنمایی و آموزش، تقویت فرهنگ بومی، تقویت مکانیزم‌های بهداشتی و زیست محیطی به صورت نرم افزاری و سخت، تمهید اندیشی جدی جهت ارائه سیستم‌های جمع آوری زباله‌ها برخورداری از قابلیت‌های رسانه‌ها و فضای مجازی برای فرهنگ سازی جهت ارتقا فرهنگ گردشگری می‌تواند مهمترین عوامل بازدارنده آسیب‌های صنعت گردشگری باشد.

دو روی سکه صنعت گردشگری

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نقش بومیان در خصوص توسعه گردشگری دوسویه است، گفت: بومیان هم می‌توانند موجبات توسعه گردشگری را فراهم سازند و هم مانع گسترش آن شوند. و هر یک از دو روی این سکه به چگونگی و نحوه توسعه و اجرای آن وابسته است.

نصرتی با اشاره به مهمترین عوامل بازدارنده توسعه گردشگری گیلان اضافه کرد: خلأ قانونی و تصمیم سازی و تصمیم گیری، عدم تدابیر لازم جهت گسترش زیرساخت‌ها و فرهنگ عمومی و باورهای اجتماعی مردم و مسئولین که همان تغییر فرهنگ اقتصادی است، تنها بخشی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده در این بخش به شمار می‌رود.

به نظر می‌رسد، با تدابیر مسئولانه مدیران تصمیم گیر و ارتقای فرهنگ بومی و عمومی جامعه شکوفایی این صنعت پاک در جهت توسعه پایدار استان سرسبزمان؛ گیلان دور از انتظار نیست.