در روزهای اخیر طرح «کلینیک ترک بی‌حجابی» موجی از واکنش‌ها و اظهارنظرها را برانگیخته است. در این میان دکتر محمدرضا میرشمسی، معاون امور اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، در گفت‌وگو با ما به تبیین ابعاد این طرح و اهداف آن پرداخته است. او در پاسخ به انتقادات و نگرانی‌ها درباره این طرح، تأکید می‌کند که ستاد امر به معروف به هیچ وجه نگاه امنیتی به موضوع بی‌حجابی ندارد و هدف اصلی از راه‌اندازی این محافل، فرهنگ‌سازی و تربیت افراد برای درک عمیق‌تر از فلسفه حجاب است. این طرح به‌دنبال آن است که حجاب را نه به‌عنوان یک الزام، بلکه به‌عنوان یک انتخاب آگاهانه و محترم در جامعه معرفی کند. در ادامه، ایشان راهکارهای عملی برای ترویج فرهنگ حجاب و مبارزه با معضل بی‌حجابی را مطرح می‌کند که در آن توجه ویژه‌ای به آموزش‌های فرهنگی، مشاوره‌های تخصصی و همکاری با نهادهای مختلف شده است.
حجاب در اسلام؛ ضرورت دینی و اجتماعی
دکتر میرشمسی در ابتدای گفت‌وگو و در تبیین اهمیت حجاب در دین اسلام می‌گوید: حجاب نه تنها یک ضرورت شرعی، بلکه ضرورتی اخلاقی برای حفظ شخصیت و عفت زنان است. این مسئله از سوی قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) به کرات تأکید شده است. از مهمترین دلایل اهمیت حجاب در اسلام حفظ پاکدامنی و پرهیزکاری است. در قرآن کریم، خداوند در آیه 31 سوره نور به زنان مؤمن دستور می‌دهد که از آشکار ساختن زیورآلات خود جز در برابر محارم خود بپرهیزند و از نگاه‌های آلوده دوری کنند. این آیه نشان می‌دهد که حجاب فقط به‌عنوان یک پوشش ظاهری نباید در نظر گرفته شود، بلکه به‌عنوان ابزاری برای حفظ شخصیت و عفت زنانه و مقابله با فساد اجتماعی نیز می‌باشد. به این ترتیب، حجاب در اسلام نه‌تنها یک دستور مذهبی، بلکه راهی برای جلوگیری از آلودگی‌های اجتماعی و فساد اخلاقی است.
این فعال فرهنگی در ادامه بیان می‌کند: حجاب به‌طور مستقیم به سلامت روانی زنان نیز کمک کرده و سبب محافظت آنان در برابر نگاه‌های ناپاک و آزاردهنده می‌شود که از ایجاد فشارهای روانی و آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند. و به همین منظور می‌توان گفت حجاب نه‌تنها از نظر ظاهری، بلکه از منظر روانی نیز نقشی کلیدی در حفظ سلامت فردی و اجتماعی ایفا می‌کند. علاوه بر این، حجاب در دین اسلام ابزاری برای برقراری نظم اجتماعی و جلوگیری از بی‌نظمی و فساد در جامعه به‌شمار می‌آید. در آیه 59 سوره احزاب آمده است «ای پیامبر، به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمن بگو که چادرهای خود را بر خود بپوشند تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند». این آیه به‌طور صریح بیان می‌کند که رعایت حجاب باعث می‌شود زنان از تعرضات اجتماعی در امان بمانند و کرامت و شخصیت آنان حفظ شود. در واقع، حجاب علاوه بر تأمین امنیت اجتماعی زنان، به‌عنوان ابزاری برای ارتقای عزت نفس و کرامت انسانی آنها نیز عمل می‌کند.
حجاب، انتخابی آگاهانه یا الزام شرعی؟
معاون امور اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر در پاسخ به این پرسش که با توجه به چالش‌های فرهنگی و اجتماعی امروز، چه راهکارهایی برای ترویج حجاب مؤثرتر از دستورالعمل‌های قانونی و نظارتی وجود دارد؟ می‌گوید: در اسلام، حجاب تنها یک حکم ظاهری نیست، بلکه یک دستورالعمل الهی است که هدف اصلی آن حفظ کرامت، پاکدامنی و سلامت فرد و جامعه است. پس علاوه بر نظارت‌های قانونی، نیاز به فرهنگ‌سازی صحیح و ایجاد تغییرات در نگرش عمومی جامعه نسبت به آن احساس می‌شود. یکی از مؤثرترین راهکارها برای ترویج حجاب، آموزش و تبیین فلسفه حجاب در سطح جامعه است. در این راستا، رسانه‌ها و آموزش‌وپرورش باید نقش فعالی ایفا کنند. به‌ویژه در میان جوانان باید از طریق فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های آموزشی، ارزش‌های حجاب و ضرورت آن در قرآن و سنت به‌طور مداوم تکرار و تبیین شود. این آموزش‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که حجاب نه‌تنها یک الزام دینی، بلکه یک انتخاب آگاهانه و محترم باشد که موجب آرامش و امنیت فردی و اجتماعی می‌شود. همچنین از نقش الگوهای فردی و اجتماعی نیز نباید غفلت کرد. مسئولان، هنرمندان، معلمان، شخصیت‌های مذهبی و... باید در رعایت حجاب الگو باشند زیرا مردم به‌ویژه جوانان راحت‌تر از آن پیروی خواهند کرد.
دکتر میرشمسی یادآور می‌شود: یکی دیگر از راهکارها، نهادینه‌سازی حجاب در خانواده‌هاست. والدین باید با محبت و آموزش صحیح، حجاب را به‌عنوان یک انتخاب آگاهانه و درونی در فرزندان خود تقویت کنند. حجاب باید از طریق فرهنگ سازی مثبت و نه با فشارهای منفی و تکلیفی به‌گونه‌ای به جامعه معرفی شود که نشان‌دهنده عزت نفس و احترام به شخصیت انسانی باشد. خداوند در قرآن به همه مسلمانان فرمان می‌دهد که امر به معروف و نهی از منکر انجام دهند. این امر به‌طور ویژه برای موضوعاتی چون حجاب که به سلامت روحی و اجتماعی جامعه مربوط است، اهمیت دارد. مسئولان باید در راستای این فرمان الهی، با حمایت و آموزش‌های مستمر، فضایی فراهم کنند که در آن حجاب نه‌فقط یک الزامی قانونی، بلکه یک ارزش فرهنگی و دینی پذیرفته‌شده در سطح جامعه باشد. در ترویج حجاب با رویکرد جامع فرهنگی باید آموزش‌های دینی، رسانه‌ها، الگوسازی‌های اجتماعی و نهادهای خانواده به‌طور هماهنگ در کنار یکدیگر قرار بگیرند. تنها در این صورت است که حجاب از یک حکم شرعی به یک انتخاب آگاهانه و محترم تبدیل می‌شود که در همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد مؤثر خواهد بود.
راهکارهای مقابله با چالش‌های فرهنگی و اجتماعی حجاب
ایشان در توضیح چگونگی مواجهه با چالش‌های حجاب تصریح می‌کند: اولین و مهمترین گام برای مقابله با این چالش‌ها، آگاهی‌بخشی به جوانان است. بسیاری از افراد که در مورد حجاب تردید دارند، درک درستی از فلسفه آن ندارند. گام بعدی کاهش فشارهای اجتماعی و رسانه‌ای است که امروزه بر جوانان وارد می‌شود. رسانه‌های اجتماعی و تبلیغات اغلب تصویری غلط از زیبایی و مد ایجاد می‌کنند که تأثیر زیادی بر جوانان دارد. رسانه‌های اسلامی و ملی باید نقش فعالی ایفا کنند تا با برنامه‌های جذاب و آموزنده، فرهنگ حجاب را ترویج داده و تصویر درستی از حجاب به‌عنوان یک انتخاب ارزشمند به مخاطبان ارائه کنند. نکته مهم دیگر، حمایت نهادهای نظارتی و مسئولان دولتی است. متأسفانه در بعضی مواقع مشاهده می‌شود که مسئولین، در برخورد با موضوع حجاب یا سکوت کرده‌اند یا از آن غفلت کرده‌اند. مسئولین باید به‌طور جدی وارد عرصه شوند و حجاب را به‌عنوان یک مؤلفه مهم در سلامت اجتماعی مطرح کنند. این امر از طریق قوانین حمایتی، آموزش‌های عمومی و ایجاد بسترهای اجتماعی مناسب برای رعایت حجاب محقق می‌شود. در نهایت، تشویق به طراحی لباس‌های مناسب و جذاب منطبق بر آموزه‌های دینی می‌تواند در جذب بیشتر جوانان به رعایت حجاب مؤثر باشد.
کلینیک‌های فرهنگی و محافل تربیتی
معاون امور اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر با اشاره به عبارت «کلینیک ترک بی‌حجابی» و در پاسخ به برخی از منتقدین این طرح توضیح می‌دهد: ستاد امر به معروف به بی‌حجاب نه نگاه بیمارگونه دارد و نه امنیتی. در این ستاد نگاه بر این است که موضوع بی‌حجابی موضوعی فرهنگی و تربیتی است و نه امنیتی. در همین راستا براساس بند ۱۱ ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر که شورای عالی انقلاب فرهنگی مؤظف به پیگیری راهکارهای فرهنگی ستاد امر به معروف است، راه‌اندازی محافل مذکور یکی از راهکارهایی است که از چند ماه قبل شروع شده و امید داریم نتایج خوبی همراه داشته باشد. در این محافل خانواده‌هایی که به دنبال راهکاری برای رفع معضل بی‌حجابی در فرزندان خود هستند، دخترانی که خودشان درگیر این مشکل هستند و نیز افرادی که از طرف مرجع قضایی به ما معرفی می‌شوند حضور پیدا می‌کنند. نکته مهم درباره این محافل این است که این کار با نگاه کاملاً ایجابی انجام می‌شود. زیرا هیچ‌کس را به اجبار نمی‌توان وارد این عرصه کرد. در این محافل افرادی که آمادگی دارند حضور پیدا کرده و در این زمینه صحبت می‌کنند. اقدامات فرهنگی و تربیتی و به طور خاص آگاهی بخشی و جرات دادن به فرد برای تغییر مهم ترین بخش و هدف اصلی این محافل است.
راهکارهای عملی برای مقابله با پدیده بی‌حجابی
این فعال فرهنگی به اظهارنظرهای مخالفان این طرح اشاره کرده و می‌گوید: متاسفانه برخی از مخالفان تنها به مخالفت‌های کلی و بدون ارائه راهکارهای عملی پرداخته‌اند و هیچ طرح یا پیشنهادی برای حل مسئله ارائه نداده‌اند. در مقابل، خوشبختانه در این مدت، مؤسسات و مجموعه‌های مختلفی اعلام آمادگی کرده‌اند که برای رفع مشکل و ترویج فرهنگ حجاب، همکاری داشته باشند. ما از این حمایت‌ها و پیشنهادات استقبال می‌کنیم و دست آنها را می‌بوسیم. در آینده نزدیک، به‌منظور بهره‌مندی از دیدگاه‌ها و کمک‌های سازنده آنها، جلسه‌ها و مشاوره‌هایی برگزار خواهیم کرد. لازم به ذکر است که هرگونه طرح یا برنامه‌ای باید به‌طور همه‌جانبه و با مشارکت نهادهای مختلف انجام شود، و نه تنها راه‌حل‌های اجرایی، بلکه آگاه‌سازی فرهنگی و مذهبی نیز در آن گنجانده شود تا شاهد نتیجه‌ای مؤثر باشیم.
دکتر میرشمسی در پایان تأکید می‌کند: پدیده‌های اجتماعی مانند بی‌حجابی چندعلتی هستند و نمی‌توان تنها یک راه‌حل برای آن در نظر گرفت. برای مقابله با مشکلی همچون بدحجابی یا بی‌حجابی در جامعه، علاوه بر طرح‌های اجرایی و نظارتی، باید مجموعه‌ای از راهکارهای فرهنگی، اجتماعی و دینی نیز مد نظر قرار گیرد. حجاب یک مسئله اعتقادی و فرهنگی است که باید از طریق آگاهی‌بخشی، ترویج ارزش‌های اسلامی و فراهم‌کردن بسترهای مناسب در جامعه تقویت شود. این مسیر نیازمند همکاری گسترده میان نهادهای مختلف، از جمله مراکز آموزشی، رسانه‌ها و خانواده‌ها است تا نگرش‌ها به‌طور کلی تغییر کند. ستاد مربوطه نیز با استعانت از خداوند و با کمک دلسوزان جامعه، مسیر طولانی و دشوار فرهنگ‌سازی را ادامه خواهد داد تا به وضع مطلوب و جامعه‌ای پاک‌تر دست یابیم.