به گزارش خبرگزاری ایمنا، کتابخانه‌ها به‌عنوان نهادهای فرهنگی و علمی در هر جامعه، نقشی بی‌بدیل در ارتقای سطح آگاهی و ترویج فرهنگ مطالعه ایفا می‌کند؛ در این میان، کتابخانه‌های شهرداری اصفهان با شبکه گسترده‌ای از بیش از ۷۰ کتابخانه و سالن مطالعه در سطح این کلان‌شهر، یکی از ارکان اصلی توسعه فرهنگی و علمی به شمار می‌رود.
اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه شهرداری اصفهان نیز که زیر نظر معاونت فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان فعالیت می‌کند، با هدف دسترسی آسان و یکپارچه به منابع اطلاعاتی و فرهنگی، خدمات متنوعی را برای شهروندان اصفهانی به‌ویژه دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم فراهم آورده است.
این اداره نه‌تنها به‌دنبال حفظ و گسترش منابع چاپی و دیجیتالی در کتابخانه‌های مختلف است، بلکه با تعریف و اجرای طرح‌های نوآورانه‌ای همچون «عضویت فراگیر شهری»، «کتاب در خانه» و «امانت بین کتابخانه‌ای»، امکان دسترسی به بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار منبع اطلاعاتی را فراهم کرده است؛ طرح‌های ترویج فرهنگ مطالعه از جمله فعالیت‌های فرهنگی مهم این اداره است که در روزهایی همچون «روز کتاب»، به‌ویژه با برگزاری برنامه‌های ویژه و ترویج بیشتر مطالعه، فرصت‌های بیشتری برای یادگیری و خودفراگیری برای شهروندان فراهم می‌آورد.
در این روز که به مناسبت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار به‌ویژه در اصفهان و سایر شهرها، توجه ویژه‌ای به ارتقای فرهنگ کتابخوانی معطوف می‌شود، کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به‌عنوان نمادهایی از دسترسی آزاد و رایگان به منابع علمی، فرهنگی و اطلاعاتی، همواره در مسیر ارتقای فرهنگ مطالعه و گسترش فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در میان مردم گام برداشته است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با مرضیه اربابان، رئیس اداره کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به‌منظور بررسی فعالیت‌ها، طرح‌ها و خدمات مختلف این اداره در راستای بهبود فرهنگ مطالعه و ارائه منابع علمی به شهروندان اصفهانی و تأثیر این اقدامات در توسعه فرهنگی و علمی جامعه است.
ایمنا: اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه شهرداری اصفهان تحت نظارت کدام معاونت است؟
اربابان: اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه به لحاظ ساختار اداری تحت نظارت معاونت فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان بوده و مجموعه‌ای بالغ بر ۷۰ کتابخانه و سالن مطالعه (کتابخانه عمومی، اختصاصی، تخصصی و سازمانی) را در کلیه مناطق پانزده‌گانه شهرداری اصفهان، از طریق یکپارچه‌سازی فرایند مجموعه‌سازی و سازماندهی اطلاعات (خدمات فنی) تحت حمایت خود قرار می‌دهد.
این اداره با بهره‌گیری از زیرساخت‌های فرایندی و قابلیتی موجود، امکان دسترسی جامع به تمام منابع و خدمات کتابخانه‌ها را از طریق انواع محمل‌های اطلاعاتی از جمله منابع خطی، چاپی، چاپ سنگی، اسناد تاریخی و منابع دیجیتالی برای مخاطبان خود به‌ویژه دانشجویان، پژوهشگران و عموم شهروندان فراهم کرده است.
این اداره با تعریف طرح‌های متنوع در حوزه ترویج فرهنگ مطالعه، امکان دسترس‌پذیری منابع و کمک به آموزش‌های رسمی را امکان پذیر ساخته است و از آنجا که کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان دانشگاه‌های مردم شناخته می‌شود؛ این اداره با ارائه طرح‌های متنوع امکان یادگیری مادام‌العمر و خودفراگیری را برای شهروندان اصفهان فراهم کرده است.
ایمنا: چه طرح‌هایی برای ترویج فرهنگ مطالعه در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان تعریف شده است؟
اربابان: از جمله این طرح‌ها می‌توان به طرح‌های عضویت فراگیر شهری (امکان دسترسی به بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار منبع اطلاعاتی موجود در کتابخانه‌های شهرداری)، عضویت کتاب در خانه، امانت بین کتابخانه‌ای (امکان دسترسی به منابع چاپی و غیر چاپی کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های مادر در اصفهان از جمله دانشگاه اصفهان، دانشگاه صنعتی، دانشگاه هنر برای پژوهشگران)، جمعه بازار کتاب، مرکز مبادله کتاب شهروند واقع در کتابخانه میرداماد اشاره کرد.
ایمنا: راهبردهای این اداره در بهبود خدمات کتابخانه‌ای چیست؟
اربابان: راهبردهای این اداره شامل تنظیم توافقنامه‌های همکاری با ادارات و مراکز مهم شهری متناسب با مأموریت‌های اداره کتابخانه‌ها (میراث فرهنگی و گردشگری، باشگاه‌های ورزشی، مؤسسات آموزشی و مشاوره‌ای تحصیلی)، راه‌اندازی طرح گردشگری کتابخانه‌ای، تعریف طرح‌های جدید ترویج فرهنگ مطالعه و ابلاغ آن به مناطق پانزده‌گانه شهرداری اصفهان، کتاب درمانی و مشاوره کتابخوانی (تعریف گام‌های اجرایی در راستای ایجاد فعالیت کتاب درمانی در کتابخانه‌ها)، تأمین زیرساخت‌های لازم درباره تعریف و ایجاد خدمات نوین کتابخانه‌ای، راه‌اندازی موزه و آرشیو مطبوعات شهر اصفهان در کتابخانه مرکزی، بهینه‌سازی و ارتقای نرم‌افزار کتابخانه‌های پیام مشرق (شناسایی نقاط ضعف و باگ‌های نرم‌افزار و تلاش در رفع آن)، تجهیز و توسعه کمی و کیفی منابع و خدمات کتابخانه‌های اختصاصی و تخصصی، دانش‌افزایی کتابداران (برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی متناسب با طرح نیازسنجی آموزشی کتابداران)، شورای تأمین منابع کتابخانه‌ها و پر رنگ کردن کارشناسان و متخصصان موضوعی شورا می‌شود.
ایمنا: رسالت اصلی کتابخانه‌های شهرداری اصفهان در راستای خدمات‌رسانی به شهروندان چیست؟
اربابان: رسالت و سیاست‌های کتابخانه‌های شهرداری اصفهان شامل ارائه حداکثر اطلاعات، منابع و خدمات در حداقل زمان به راحت‌ترین شکل ممکن به شهروندان در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان، تبدیل کتابخانه‌ها به پنجمین شاخه قدرت، تبدیل کتابخانه‌ها به پایگاه‌های اجتماعی، جایگزینی سیاست مالکیت به دسترس پذیری منابع و خدمات اطلاعاتی در کتابخانه‌های شهرداری، افزایش میزان تأثیرگذاری کتابخانه‌ها در راستای ارتقای فرهنگ شهروندی و آگاهی از حقوق شهروندی، تعامل و ارتباط با نهادها و سازمان‌های تأثیر گذار در حوزه کتاب و کتابخوانی در سطح شهر، افزایش میزان استفاده و بهره‌گیری از ظرفیت فناوری‌های اطلاعات و کتابخانه دیجیتال در ارائه خدمات نوین کتابخانه‌ای و تربیت دانش‌کاران به‌جای کتابداران در عصر دانش و اطلاعات می‌شود.
ایمنا: آیا کتابخانه‌های شهرداری اصفهان درگاه اینترنتی دارد، این درگاه چه خدماتی را به شهروندان ارائه می‌دهد؟
اربابان: بنا بر ضرورت جامعه اطلاعاتی و الکترونیکی شدن نظام‌ها و سیستم‌های کتابخانه‌ای و دسترسی آنلاین و اینترنتی شهروندان به امکانات، خدمات، فعالیت‌ها و منابع کتابخانه‌ها با استفاده از ظرفیت فناوری اطلاعات و ارتباطات و مرجعی با نشانی http://www.cle.ir برای ارائه و نمایش دستاوردها وفعالیت‌های کتابخانه‌ها در زمینه‌های گوناگون و پیش‌بینی تعامل و ارتباط دوسویه کتابخانه‌ها با شهروندان در حوزه‌های کتاب و کتابخوانی و ترویج فرهنگ مطالعه و دسترسی جامع به انواع منابع و محمل‌های اطلاعاتی از جمله کتاب، مقاله، نشریات و منابع دیداری و شنیداری ایجاد و راه‌اندازی شده است.
از اهداف اساسی ایجاد این درگاه می‌توان به سهولت دسترسی کتابداران و مخاطبان به اطلاعات مورد نیاز، ایجاد ارتباط محققین و پژوهشگران در یک محیط تعاملی در راستای تولید اطلاعات و دانش، ارائه خدمات گوناگون اطلاعاتی به صورت تخصصی در امور کتابخانه‌ای با سرعت، دقت و نهایتاً کیفیت بالا، ایجاد ابزارهای جست‌وجوی ساده و پیشرفته اطلاعات به‌صورت هوشمند و امکان شناسایی نیازهای اطلاعاتی کاربران و ارائه خدمات و اطلاع رسانی با توجه به علاقه‌مندی و ذائقه شهروندان اشاره کرد.
علاوه بر آگاهی از اهداف و مأموریت‌های این اداره، شهروندان می‌توانند به انواع خدمات اختصاصی از جمله خدمات به کودکان و نوجوانان، سالمندان، نابینایان و انواع طرح‌های عضویت، اطلاعیه‌ها، برنامه‌ها و خدمات این اداره دسترسی داشته باشند و در قسمت پرسش از کتابدار مخاطبان کتابخانه‌ها می‌توانند سوالات عمومی و تخصصی خود را مطرح کنند و از کتابداران در اسرع وقت به‌صورت آنلاین و آفلاین پاسخ بگیرند.
ایمنا: چگونه فناوری اطلاعات و کتابخانه دیجیتال در تسهیل دسترسی به منابع اطلاعاتی و خدمات کتابخانه‌ای در اصفهان نقش ایفا می‌کند؟
اربابان: در این درگاه اطلاعات و شناسنامه کلیه کتابخانه‌های شهرداری همچون عمومی، تخصصی، اختصاصی، سازمانی و سالن‌های مطالعه از جمله معرفی کتابخانه، فضای فیزیکی، معرفی بخش‌ها و خدمات، برنامه‌های ترویج فرهنگ مطالعه، آدرس، شماره تلفن‌ها و ساعات کاری ارائه می‌شود، همچنین موقعیت مکانی کتابخانه‌ها روی نقشه مشخص شده و سهولت دسترسی به مراکز را ایجاد می‌کند؛ طرح‌ها و مناسبت‌هایی که در سطح مراکز زیر مجموعه اداره امور کتابخانه‌ها در حال برگزاری است از این درگاه به اطلاع شهروندان خواهد رسید.
اداره کتابخانه‌ها در سال ۱۴۰۱ اقدام به راه‌اندازی باشگاه مبادله نوجوان واقع در فرهنگسرای نوجوان کرد
دسترسی به منابع دیجیتال کتابخانه دیجیتال شهرداری اصفهان از طریق این درگاه امکان پذیر است و شهروندان، محققان و پژوهشگران می‌توانند از خدمات بخش فنی اداره امور کتابخانه‌ها آگاهی یافته و در صورت نیاز به خدمات این بخش با مسئولان بخش تماس حاصل کنند؛ این درگاه به رضایتمندی، پایداری و وفاداری کاربران کتابخانه‌ها کمک می‌کند.
ایمنا: طرح «اطلاع یاری» چه خدماتی به پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ارائه می‌دهد؟
اربابان: طرح «اطلاع یاری» ویژه پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است، خدمات این طرح در بخش اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی ارائه می‌شود و هدف این طرح یاری نمودن دانشجویان تحصیلات تکمیلی و محققان در مراحل فرایند پژوهش از انتخاب موضوع، آشنایی با ساختارها و استفاده از ابزارهای پژوهشی مختلف تا انتخاب مجله و چگونگی انتشار نتایج پژوهشی است.
مهم‌ترین گام این طرح سازماندهی انواع منابع اطلاعاتی و تسهیل دسترسی کاربران به اطلاعات کتابشناختی و متن کامل منابع اطلاعاتی است که شهروندان برای استفاده از این خدمات می‌توانند با کارشناسان بخش اطلاع‌رسانی در کتابخانه مرکزی هماهنگ و با تعیین وقت قبلی از مجموعه این خدمات استفاده کنند.
ایمنا: هدف اصلی طرح امانت بین کتابخانه‌ای چیست و چه مراکز دانشگاهی در این طرح مشارکت دارد؟
اربابان: طرح امانت بین کتابخانه‌ای حاصل همکاری کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان و مراکز دانشگاهی و علمی با هدف دسترسی شهروندان محقق و پژوهشگر به منابع کتابخانه‌های دانشگاه‌های شهر اصفهان است.
دانشگاه اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه هنر اصفهان، دانشگاه مالک اشتر، دانشگاه پیام نور اصفهان، مرکز تحقیقات معلمان و خانه ریاضیات اصفهان از جمله دانشگاه‌های همکار در این طرح است.
این طرح ویژه اعضای کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان است که عضویت ویژه دارند؛ این افراد می‌توانند در دو بخش دریافت و امانت کتاب و استفاده از پایان نامه‌های مراکز با هماهنگی رابطان از خدمات این طرح استفاده کنند.
ایمنا: مرکز مبادله کتاب شهروند چه کارکردهایی دارد و چه نوع کتاب‌هایی در آن قابل مبادله است؟
اربابان: اهدای کتاب سنتی مرسوم و پسندیده و یکی از راه‌های افزایش سرانه مطالعه در کشور است و اداره کتابخانه‌ها برای ایجاد بستری مناسب برای این امر مرکز مبادله کتاب شهروند را در سال ۱۳۹۷ در کتابخانه میرداماد افتتاح کرد، این مجموعه با بیش از ۲۰۰۰۰ جلد کتاب در خدمت شهروندان اصفهانی است.
با این طرح شهروندان می‌توانند کتاب‌های مطالعه شده خود را در این مرکز با کتاب مورد نیاز خود معاوضه کنند، از دیگر فعالیت‌های مرکز مبادله کتاب شهروند اهدا و ارسال کتاب به مناطق محروم، حمایتی، نظامی و ارگان‌های مختلف است.
کتابخانه دیجیتال شهرداری اصفهان تحت حمایت کتابخانه مرکزی فعالیت می‌کند
با توجه با استقبال خوب شهروندان از باشگاه مبادله کتاب شهروند در کتابخانه میرداماد؛ اداره کتابخانه‌ها در سال ۱۴۰۱ اقدام به راه‌اندازی باشگاه مبادله نوجوان واقع در فرهنگسرای نوجوان کرد؛ در این باشگاه نوجوانان می‌توانند پس از مطالعه کتاب خود آن را در اختیار دوستان خود قرار داده و در امر پسندیده ترویج کتابخوانی سهیم شوند.
ایمنا: باشگاه مبادله نوجوان در فرهنگسرای نوجوان چه خدماتی برای ترویج کتابخوانی ارائه می‌دهد؟
اربابان: منابع موجود در این باشگاه شامل کتاب‌هایی با موضوعات مختلف از جمله کلیات، فلسفه، روانشناسی، دین و مذهب، علوم اجتماعی، زبان، علوم عملی و کاربردی، ادبیات، تاریخ و جغرافیا در گروه سنی نوجوان است.
یکی دیگر از طرح‌های اداره کتابخانه‌ها برگزاری جمعه بازار کتاب با حضور ناشران و خریداران و فروشندگان کتاب‌های نو و دست دوم ویژه شهروندان در میدان امام علی (ع) است که هدف از این طرح سهولت دادوستد کتاب و دسترسی شهروندان به اطلاعات است.
ایمنا: اهداف کتابخانه دیجیتال شهرداری اصفهان چیست و چگونه به ارتقای فرهنگ مطالعه کمک می‌کند؟
اربابان: کتابخانه دیجیتال شهرداری اصفهان تحت حمایت کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان با هدف دسترس پذیرسازی منابع اطلاعاتی در هر زمان و مکان و ارتقای فرهنگ مطالعه و تحقیق بین شهروندان، صرفه‌جویی در هزینه و زمان کاربران، استفاده از فرصت‌های آموزش مادام‌العمر، دسترس‌پذیر ساختن منابع کمیاب و نایاب کتابخانه مرکزی، حفاظت از منابع آسیب‌پذیر نفیس و خطی و ایجاد ارتباط و همکاری بین جوامع دانشگاهی، پژوهشی و آموزشی اقدام به مدیریت، گردآوری، سازماندهی، پردازش و اشاعه منابع دیجیتال کرده است و درگاه ورود به این کتابخانه به آدرس www.dlim.ir که در سال ۱۴۰۱ به همت اداره کتابخانه‌ها از نو طراحی و بازآفرینی شد و در خدمت شهروندان قرار گرفت.
ایمنا: چه برنامه‌هایی برای جذب و حفظ مخاطبان کتابخانه‌های تخصصی در نظر گرفته شده است؟
اربابان: اداره کتابخانه‌ها در رابطه با جذب و حفظ مخاطب کتابخانه‌های تخصصی کارگاه‌های تخصصی مورد نیاز جامعه استفاده کننده را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند.
از آنجا که رسالت کتابخانه تخصصی حقوق ارتقای دانش حقوقی شهروندان است و یکی از مقولات اصلی حوزه فعالیت‌های این مرکز، آموزش حقوق شهروندی است مقرر شد تا سلسله جلساتی با هدف ارتقای دانش حقوقی شهروندان برگزار شود تا از این رهگذر به ارتقای سطح بهداشت حقوقی جامعه نیز افزوده شده و از صرف هزینه‌های سنگین حقوقی پیشگیری شود.
بر این اساس در فاز ابتدایی این طرح و بر اساس یکی از مفاد منشور حقوق شهروندی که اذعان می‌دارد همه شهروندان حق ازدواج و تشکیل خانواده دارند، برنامه‌هایی با موضوع خانواده و در بخش نخست با موضوع بررسی ابعاد حقوقی سند ازدواج با عنوان «آنچه باید از سند ازدواج بدانید» در دو مرحله برگزار شد.