این نطق نشان داد که در دولت چهاردهم انتساب های دکتر پزشکیان حداقل در این مورد با انتخاب مناسبی به یک حضور درست در عرصه بین المللی از سوی نماینده رسمی ما منجر شده است. کنفرانس COP۲۹ که از ۱۱ تا ۲۲ نوامبر ۲۰۲۴ در باکو، آذربایجان برگزار می‌شود، نقطه‌ای مهم در واکنش جهانی به تغییرات اقلیمی است. این بخشی از مجموعه کنفرانس های در حال انجام (COP) تحت کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی (UNFCCC) است. اهمیت این کنفرانس در درجه اول در نقش آن به عنوان بستری برای کشورها برای ارزیابی و افزایش تعهدات خود در مورد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و سازگاری با اثرهای اقلیمی است. با افزایش دمای جهانی و تکرار رویدادهای شدید اقلیمی ، COP۲۹ قصد دارد همکاری بین المللی را برای دستیابی به اهداف تعیین شده در توافقنامه اقلیمی پاریس ۲۰۱۵ تقویت کند.
COP۲۹ به عنوان "COP مالی" نامگذاری شده است که تاکید آن بر افزایش بودجه اقلیمی لازم برای کشورهای در حال توسعه برای گذار به اقتصادهای بدون کربن است. این کنفرانس به دنبال ایجاد اهداف و سازوکارهای مالی جدیدی است که جریان‌های مالی کافی را از کشورهای با درآمد بالا -آنهایی که از لحاظ تاریخی مسئول تغییرات اقلیمی هستند- به کشورهای کم‌درآمد که در برابر اثرهای آن آسیب‌پذیرتر هستند، تضمین می‌کند. این تمرکز بسیار مهم است زیرا سالانه تریلیون ها دلار برای حمایت از ابتکارات اقدام اقلیمی در سطح جهان مورد نیاز است.
یکی دیگر از جنبه های مهم COP۲۹ تعهد آن به پرداختن به خسارات و آسیب های مرتبط با اثرهای تغییرات اقلیمی است. این موضوع شامل بحث در مورد سازوکار های جبران خسارت برای کشورهای کم درآمد است که از آسیب های جبران ناپذیر ناشی از سوانح مرتبط با اقلیم رنج می برند. با اولویت‌بندی استراتژی‌های سازگاری در کنار تلاش‌های کاهش گازهای گلخانه ای، هدف COP۲۹ ایجاد رویکردی عادلانه‌تر است که بار نامتناسبی را که جمعیت‌های آسیب‌پذیر با آن مواجه هستند، تشخیص دهد.
این کنفرانس همچنین به عنوان فرصتی برای کشورها خواهد بود تا برنامه های اقدام ملی اقلیمی (NDCs) به روز شده را تحت توافقنامه پاریس ارائه کنند که قرار است تا اوایل سال ۲۰۲۵ انجام شود. این برنامه ها شامل سطوح صنعتی- هدف است که دانشمندان آن را برای جلوگیری از اثرهای فاجعه بار اقلیمی حیاتی می دانند. نتایج COP۲۹ می تواند به طور قابل توجهی بر سیاست ها و تعهدات بین المللی اقلیمی در آینده اثر بگذارد.
با توجه به سوابق حقوق بشری آذربایجان، و از سوی دیگر آلودگی شدیدی که صنایع نفت آذربایجان در محیط کاسپین و قفقاز ایجاد میکنند تردید ها و نگرانی هایی در مورد اینکه چگونه این مسائل ممکن است با بحث ها در COP۲۹ سازگار باشد وجود دارد. فعالان و سازمان های غیردولتی خواستار شفافیت و پاسخگویی در نحوه تخصیص و استفاده از وجوه هستند تا اطمینان حاصل شود که آنها نه تنها به اهداف زیست محیطی کمک می کنند، بلکه استانداردهای اقلیمی و حقوق بشری را نیز رعایت می کنند.
COP۲۹ رویدای مهم است زیرا بر تقویت همکاری جهانی در زمینه تأمین مالی اقلیم، رسیدگی به ضرر و زیان ناشی از اثرهای اقلیمی، تعیین اهداف بلندپروازانه کاهش انتشار در راهبردهای اقدام اقلیمی تمرکز دارد.
روز ۱۴ آبان ۱۴۰۳ اعلام شد رئیس‌جمهورما به‌منظور شرکت در اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد موسوم به «کاپ ۲۹» به باکو، پایتخت جمهوری‌آذربایجان سفر خواهد کرد؛ این اجلاس رسما از ۲۱ آبان تا ۲ آذر (۱۱ تا ۲۲ نوامبر) برگزار می شود. البته اکنون مشخص شده که دکتر پزشکیان در این رخداد شرکت نمی کند. ظاهرا دلیل آن بوده که حضور روسای جمهور از ماهها قبل باید هماهنگ می شده که در مورد ما چنین کاری انجام نشده بود. از سوی دیگر کشور ما از کشورهایی است که هنوز توافقنامه اقلیم UNFCCC را نپذیرفته اند.
تا نوامبر ۲۰۲۴، سه کشور کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیم (UNFCCC) و موافقتنامه پاریس مرتبط با آن را تصویب نکرده اند. این کشورها عبارتند از: ایران، لیبی و یمن
ایران: ایران یک تولیدکننده مهم نفت است و تقریباً ۲ درصد از انتشار گازهای گلخانه ای جهان را به خود اختصاص می دهد. بخش انرژی کشور به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است، که به همراه تحریمها می تواند به عنوان دلیل عدم تمایل به تصویب این توافق تلقی شود. با وجود این، ایران در گذشته تعهداتی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای انجام داده است و متعهد شده است که تا سال ۲۰۳۰ در مقایسه با سناریوی معمولی، ۴ درصد کاهش یابد. سهم لیبی در انتشار گازهای گلخانه ای جهانی نسبتاً اندک و حدود ۰.۱۶٪ است. بی ثباتی سیاسی و درگیری مداوم در داخل کشور احتمالاً بر توانایی آن در تعامل مؤثر با توافقات بین المللی اثر گذاشته است. یمن البته باز سهم کمتری از انتشار گازهای گلخانه ای جهانی را در حدود ۰.۰۳ درصد دارد. بحران انسانی و درگیری های جاری در یمن به شدت توانایی های حکومتی این کشور را با مشکل مواجه کرده است و مشارکت این کشور در معاهدات بین المللی را دشوار کرده است.
UNFCCC با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در جو برای مبارزه با تداخل خطرناک انسان در سامانه اقلیم ایجاد شده است. در حالی که بسیاری از کشورها این توافق نامه را امضا و تصویب کرده اند، بخشی از کشور های کوچک که اساسا نقش مهمی نیز نه در سطح بین المللی و نه در انتشار گازهای گلخانه ای ندارند، به صورت فوری به معاهده تغییر اقلیم سازمان ملل پیوسته اند. توافق پاریس خود با هدف محدود کردن افزایش دمای جهانی است و کشورهای شرکت کننده را ملزم می کند تا برنامه های خود را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ارائه دهند. کشورهایی که این تعهدات و سازوکار های حمایت بین المللی مرتبط را که برای تسهیل اقدامات اقلیمی طراحی شده اند، از دست نمی دهند.
بررسی ها نشان می دهد که حضور بین المللی ما با مشارکت ما در معاهدات بین المللی می تواند تقویت شود. لذا از هم اکنون باید به حضور قوی و در بالاترین سطح – با حضور رئیس جمهورمان - در کنفرانس COP۳۰ در سال ۲۰۲۵ اقدام کرد. مشارکت قوی ملی در برنامه های تغییر اقلیمی بخش مهمی از دیپلماسی علمی کشور ما را در دولت چهاردهم می تواند شامل شود.
*استاد دانشگاه
۴۷۴۷