۱. تناسب محتوا با گروه سنی
در انتخاب کتاب باید دقت کرد که محتوا با نیازهای روانی، عاطفی و شناختی کودک متناسب باشد. برای مثال، کتابی مانند شاهنامه برای کودکان زیر ۱۲ سال به دلیل موضوعات سنگین مناسب نیست، اما برای نوجوانان بالای ۱۲ سال می‌تواند یک منبع ارزشمند فرهنگی باشد.
۲. فرم و ظاهر کتاب
برای کودکان کوچک‌تر، تصویرگری جذاب و جنس کاغذ اهمیت زیادی دارد. کتاب‌هایی که تصاویر بزرگ و رنگارنگ دارند، برای گروه‌های سنی پایین مناسب‌ترند و کودک را به خواندن تشویق می‌کنند.
۳. توجه به نیازهای عاطفی کودک
برای کودکان زیر ۷ سال، نیاز به پیام‌های محبت‌آمیز و ایجاد حس امنیت اهمیت دارد. این گروه سنی بیشتر به کتاب‌هایی نیاز دارند که مفاهیم مثبت و عاطفی را به‌صورت غیرمستقیم ارائه دهند.
۴. موضوعات دینی برای گروه‌های مختلف سنی
در انتخاب کتاب‌های دینی، باید توجه داشت که این مفاهیم برای کودکان به‌صورت قصه و داستان‌های جذاب ارائه شود. نوجوانان به دانسته‌های عمیق‌تر در مورد مسائل دینی علاقه‌مندند، اما برای کودکان نیاز به زبان ساده و داستان‌گونه است.
۵. تقسیم‌بندی دقیق گروه‌های سنی
کتاب‌های کودک باید به‌دقت برای سنین خاص طراحی شوند. تفاوت‌های ظریف بین کودکان ۳ ماهه و ۹ ماهه نیز اهمیت دارد و باید از کتاب‌هایی استفاده شود که برای هر سن مناسب باشد.
۶. پرهیز از برچسب‌های منفی
کتاب‌ها نباید شامل شخصیت‌های با برچسب‌های منفی یا رفتارهای ناپسند باشند، زیرا کودکان به‌راحتی از رفتارهای منفی تقلید می‌کنند. این امر برای حفظ رفتارهای اخلاقی و مناسب در کودک ضروری است.
۷. نقش والدین و به‌ویژه مادر در کتاب‌های کودکانه
در برخی کتاب‌ها، نقش مادر به‌عنوان الگوی محبت و راهنما مهم است. اما اگر کتابی مادر را با صفات منفی نشان دهد، ممکن است بر ذهن کودک تأثیر نامطلوب بگذارد.
۸. دایره لغات متناسب
کتاب باید زبان و لغات مناسبی داشته باشد تا کودک بتواند آن را درک کند. لغات پیچیده ممکن است کودک را سردرگم کرده و ارتباطش با کتاب را قطع کند.
۹. انتخاب نویسنده مناسب
نویسندگان کتاب کودک باید با دنیای کودکان آشنا باشند و توانایی نمایش دقیق احساسات و تخیلات کودکان را داشته باشند. این شناخت باعث می‌شود داستان‌های کودکانه به‌درستی تأثیرگذار باشند.
۱۰. انتخاب کتاب بر اساس نیازهای خاص کودک
اگر کودکی با مسائل خاصی مانند ترس یا دروغ درگیر است، بهتر است کتاب‌هایی که به آن نیازها پرداخته‌اند، انتخاب شوند.
۱۱. تطابق فرهنگی و اجتماعی
کتاب باید با فرهنگ و ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی کودک همخوانی داشته باشد. برخی کتاب‌ها ممکن است پیام‌هایی داشته باشند که با فرهنگ خانواده همخوانی ندارند، به همین دلیل بهتر است دقت بیشتری به این موضوع شود.
۱۲. توجه به ویژگی‌های سن و گروه سنی خاص
کتاب‌هایی که برای سنین خاص طراحی‌شده‌اند، به‌خوبی با نیازها و توانایی‌های آن سنین همخوانی دارند. به‌عنوان مثال، مجموعه کتاب‌های فرانکلین برای کودکان سه تا شش سال طراحی‌شده و با نیازهای آن‌ها سازگار است.
۱۳. بررسی جزئیات داستانی
داستان کتاب باید با جزئیات و توجه به شرایط کودک طراحی‌شده باشد. مثلاً اگر کتاب درباره ترس از تاریکی است، باید به نحوی به این موضوع پرداخته شود که کودک احساس امنیت کند.
۱۴. پرهیز از محتوای غم‌انگیز و خشن
کتاب‌های کودکانه نباید شامل محتوای غم‌انگیز یا خشن باشند، زیرا ممکن است اثرات منفی بر روان کودک بگذارند. حفظ شادابی و روحیه کودک در اولویت است.
نتیجه‌گیری: انتخاب کتاب برای کودکان و نوجوانان نیاز به دقت و حساسیت دارد. کتاب باید متناسب با سن، نیازها و سطح شناخت کودک باشد تا به رشد روانی و عاطفی آن‌ها کمک کند. امیدواریم این نکات به والدین و معلمان در انتخاب کتاب‌های مناسب و سازنده برای کودکان و نوجوانان کمک کند.