به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، دیابت، به‌عنوان یکی از بیماری‌های مزمن و شایع، همچنان در ایران روندی رو به رشد دارد. با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته از سوی نهادهای بهداشتی، ایران هنوز با چالش‌های بزرگی در مدیریت و کنترل این بیماری مواجه است.
یکی از مشکلات اساسی در مدیریت دیابت در ایران، کمبود برنامه‌های پیشگیرانه و آموزشی مؤثر است. بسیاری از مردم از عوامل خطرزا و علائم اولیه دیابت آگاه نیستند. با وجود اینکه وزارت بهداشت برنامه‌های غربالگری و آموزش عمومی را برای مقابله با این بیماری اجرا کرده است، این برنامه‌ها اغلب پراکنده، ناکافی و فاقد پیگیری‌های مستمر هستند. به‌ویژه در مناطق روستایی و محروم، دسترسی به اطلاعات بهداشتی بسیار محدود است.
در کشورهایی که سیستم بهداشت و درمان آنها موفق به کنترل دیابت شده است، تمرکز بر آموزش همگانی و اصلاح سبک زندگی افراد در اولویت قرار دارد. در ایران اما، این رویکرد به‌طور سیستماتیک و گسترده دنبال نمی‌شود و به همین دلیل، نرخ ابتلا به دیابت به‌ویژه در شهرهای بزرگ همچنان رو به افزایش است.
دسترسی نابرابر به امکانات درمانی
در حالی که مراکز تخصصی دیابت در شهرهای بزرگی مانند تهران، اصفهان و مشهد فعالیت دارند، مناطق محروم و کم‌برخوردار به‌شدت از نبود امکانات درمانی مناسب رنج می‌برند. برای بسیاری از بیماران در مناطق دورافتاده، دسترسی به انسولین، داروهای ضد دیابت و دستگاه‌های پایش قند خون به‌دلیل هزینه‌های بالا و کمبود زیرساخت‌های درمانی، به چالشی جدی تبدیل شده است.
سیاست‌های سلامت عمومی در ایران همچنان نتوانسته است فاصله طبقاتی در ارائه خدمات درمانی را از بین ببرد. این وضعیت نه‌تنها سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد، بلکه هزینه‌های ناشی از درمان‌های پیشرفته و عوارض دیابت در مراحل پیشرفته‌تر را به دولت تحمیل می‌کند.
مشکلات تأمین دارو و تجهیزات پزشکی
یکی دیگر از چالش‌های بزرگ بیماران دیابتی در ایران، کمبود و نوسانات قیمت داروهای مورد نیاز است. تحریم‌های اقتصادی، ضعف مدیریت منابع و نوسانات ارزی باعث شده است تا تأمین داروهای حیاتی مانند انسولین با مشکلات جدی مواجه شود. بسیاری از بیماران دیابتی، به‌ویژه آن‌هایی که نیاز به انسولین دارند، با کمبود یا گرانی این داروها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
علی‌رغم ادعاهای دولت مبنی بر تأمین داروهای اساسی، بیماران دیابتی همچنان برای تهیه داروهای ضروری خود با مشکلات جدی مواجه هستند. این وضعیت نه‌تنها استرس بیشتری به بیماران وارد می‌کند، بلکه باعث افزایش موارد عدم پایبندی به درمان می‌شود.
رشد فزاینده دیابت در کودکان و جوانان
دیابت که پیش‌تر به‌عنوان یک بیماری بزرگسالان شناخته می‌شد، اکنون در بین کودکان و نوجوانان ایرانی نیز شیوع یافته است. سبک زندگی کم‌تحرک، مصرف غذاهای فست‌فود، و افزایش چاقی در میان کودکان از عوامل اصلی این روند نگران‌کننده است. در حالی که کشورهای پیشرفته برنامه‌های جامعی برای مقابله با چاقی کودکان و پیشگیری از دیابت نوع ۲ در این گروه سنی اجرا کرده‌اند، ایران فاقد چنین برنامه‌های مؤثری است.
عدم توجه به سلامت کودکان و نوجوانان، پیامدهای بلندمدتی برای آینده کشور به همراه دارد. نبود سیاست‌های جامع برای ترویج فعالیت بدنی و تغذیه سالم در مدارس، منجر به افزایش نگران‌کننده ابتلا به دیابت در نسل‌های جوان‌تر شده است.
نبود آمار دقیق و به‌روز
یکی از مشکلات دیگر در حوزه دیابت در ایران، فقدان آمار دقیق و به‌روز از شیوع این بیماری است. به‌رغم تلاش‌هایی که برای جمع‌آوری اطلاعات صورت گرفته، آمارهای ارائه‌شده توسط نهادهای مختلف غالباً متناقض و ناقص است. این مسئله باعث می‌شود که برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های مربوط به کنترل دیابت به‌درستی انجام نشود.
بدون داشتن داده‌های دقیق و جامع، نمی‌توان برنامه‌های مؤثری برای مدیریت دیابت طراحی و اجرا کرد. این ضعف در آمارگیری نه‌تنها منابع مالی و انسانی را هدر می‌دهد، بلکه توانایی سیستم بهداشت کشور در مقابله با این بحران را به‌شدت کاهش می‌دهد.
تاکید می شود که دیابت در ایران به یک بحران بهداشتی تبدیل شده است که نیازمند توجه جدی و اقدامات فوری است. برای کنترل این بیماری، باید سیاست‌های مؤثرتری در زمینه‌های پیشگیری، آموزش، دسترسی به درمان و تجهیزات پزشکی اتخاذ شود. پیشنهاد می‌شود که:
- افزایش آگاهی عمومی درباره دیابت از طریق رسانه‌ها، مدارس و مراکز بهداشتی.
- تضمین دسترسی بیماران به داروهای حیاتی با قیمت مناسب، به‌ویژه در مناطق محروم.
- ایجاد پایگاه‌های داده جامع و به‌روز برای تحلیل وضعیت و برنامه‌ریزی دقیق‌تر.
- ترویج فعالیت بدنی و تغذیه سالم در مدارس و جوامع برای کاهش شیوع دیابت نوع ۲.
با اجرای این پیشنهادها، می‌توان امید داشت که ایران بتواند در آینده‌ای نزدیک، گام‌های مؤثری در راستای کاهش شیوع دیابت و بهبود کیفیت زندگی بیماران بردارد.
دیابت از کجا و کی آمد؟
دیابت یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته‌شده توسط بشر است. نخستین شواهد تاریخی این بیماری به مصر باستان بازمی‌گردد، جایی که در پاپیروس‌های پزشکی، علائمی شبیه به دیابت توصیف شده است. اما مفهوم دیابت به شکل امروزی، برای اولین بار توسط پزشک یونانی به نام آرتائوس کاپادوسی در قرن دوم میلادی مورد توجه قرار گرفت. او دیابت را به عنوان "جریان مداوم ادرار" توصیف کرد. نام این بیماری از کلمه یونانی "دیابایتس"به معنای "عبور کردن" گرفته شده است که به تکرر ادرار اشاره دارد.
در قرن هفدهم میلادی، پزشک انگلیسی توماس ویلیس متوجه شد که ادرار بیماران مبتلا به دیابت طعمی شیرین دارد و این بیماری را "دیابت شیرین" نامید. در نهایت، در اوایل قرن بیستم، فردریک بانتینگ و چارلز بست با کشف انسولین توانستند درمان مؤثری برای دیابت نوع ۱ ارائه دهند و این کشف جایزه نوبل را برای آنها به ارمغان آورد.
آمار جهانی دیابت
طبق آخرین گزارش فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) در سال ۲۰۲۳، تعداد مبتلایان به دیابت در سراسر جهان به حدود ۵۴۰ میلیون نفر رسیده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۴۵ به ۷۰۰ میلیون نفر افزایش یابد. شیوع دیابت به‌ویژه در کشورهای با درآمد متوسط و پایین در حال افزایش است. در حال حاضر، سه کشوری که بیشترین تعداد مبتلایان به دیابت را دارند عبارت‌اند از:
- چین: با بیش از ۱۴۰ میلیون مبتلا
- هند: با حدود ۷۷ میلیون مبتلا
- ایالات متحده آمریکا: با نزدیک به ۳۵ میلیون مبتلا
با روند فزاینده شیوع دیابت در ایران و گزارش‌های موجود از سازمان‌های بهداشتی، پیش‌بینی می‌شود که ایران در حدود سال ۲۰۳۰ با یک بحران جدی آماری دیابت روبه‌رو شود. چنانچه سیستم بهداشت و درمان کشور به طور مؤثر اقدام نکند، ایران در دهه‌های آینده با یک بحران جدی بهداشتی و اجتماعی روبه‌رو خواهد شد. این بحران می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر منابع درمانی، اقتصادی و حتی کیفیت زندگی مردم بگذارد.