سالروز شهادت حضرت زهرا(س) فرصتی است مغتنم تا از اوصاف و ویژگی‌های منحصر به فرد بانویی بگوییم که تاریخ مرهون ایثار و مقاومت او است، ایثاری که دامنه تأثیر آن تا قیامت گسترده شده و عالم را فارغ از مکتب و مذهب برخوردار می‌کند. در آستانه سالروز شهادت فاطمه زهرا(س) با حجت‌الاسلام والمسلمین علی نظری منفرد، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و کارشناس برنامه سمت خدا درباره برخی از برکات وجودی حضرت زهرا(ص) گفت‌وگو کرده‌ایم.
حضرت فاطمه زهرا(س) در لسان قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) با چه اوصافی توصیف شده‌اند که ایشان را یگانه بانوی عالم می‌کند؟
در این خصوص دو مسئله وجود دارد؛ ابتدا جایگاه حضرت زهرا(س) در پیشگاه حضرت حق و سپس جایگاه حضرت زهرا(س) در پیشگاه رسول خدا(ص) در منابع فریقین. درباره نخستین مسئله باید بگوییم آیات تطهیر و مباهله و همچنین سوره مبارکه کوثر بدون تردید در شأن حضرت زهرا(س) نازل شده‌اند، همچنین است آیات نخست سوره انسان و برخی آیات دیگر که مورد اتفاق فریقین است که در شأن حضرت فاطمه زهرا(س) نازل شده‌اند.
درباره جایگاه حضرت فاطمه زهرا(س) در پیشگاه رسول اکرم(ص) نیز روایت‌های متعددی از فریقین نقل شده است، همانند حدیثی در صحیح بخاری که پیامبر خدا(ص) فرمودند: «فَاطِمَهُ بَضْعَهٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی» یعنی «فاطمه پاره تن من است و هر کس او را بیازارد گویی من را آزرده است» همچنین در احادیت دیگر است که: «إن الله یغضب لغضب فاطمه و یرضی لرضاها» یا «فاطمه روحی الّتی بین جنبی» یعنی فاطمه روح من است آن روحی که بین دو پهلوی من است! که این نشان از جایگاه و شأن حضرت زهرا(س) نزد رسول خدا(ص) و میزان محبت و علاقه پیامبر(ص) به صدیقه کبری(س) دارد.
چه جلوه‌های دیگری از ابراز محبت و احترام پیامبر(ص) نسبت به حضرت زهرای مرضیه(س) در تواریخ و منابع نقل شده است؟
بخاری حدیثی در این خصوص نقل می‌کند که هر گاه پیامبر خدا(ص) بر حضرت فاطمه(س) وارد می‌شدند، حضرت زهرا(س) برمی‌خاستند و هر گاه فاطمه زهرا(س) بر پیامبر خدا(ص) وارد می‌شدند، حضرت رسول(ص) به پا می‌خاستند، دست حضرت زهرا(س) را می‌بوسیدند و ایشان را بر جای خود می‌نشاندند. همچنین در حدیث دیگری به نقل از عایشه آمده که پیامبر(ص) فرمودند: «... آیا تو راضی نمی‌شوی که بانوی زنان اهل بهشت یا زنان باایمان باشی؟». همچنین در حدیث دیگر از پیامبر(ص) نقل شده که فرمودند: «فاطِمَه بَهْجَهُ قَلْبِی وَابْناها ثَمْرَهُ فُؤادِی؛ فاطمه بهجت و سرور قلب من است و دو پسرش میوه دل من هستند» این احادیث و تصریحات رسول خدا(ص) به خوبی از مقام و شأن صدیقه کبری(س) نزد رسول خاتم(ص) پرده برمی‌دارد.
آیاتی همچون سوره انسان و آیه تطهیر چه پرده‌ای از جلوات باطنی ایشان برمی‌دارد و چه شناسنامه‌ای از ایشان به مخاطب ارائه می‌کند؟
برای شناخت افراد باید به تعبیرات قرآن کریم، رسول خدا(ص)، اهل بیت(ع) و معصومین(ع) رجوع کنیم زیرا انسان نمی‌تواند به جز رجوع به آن‌ها به جایگاه ایشان که امر محسوسی نیست، دست پیدا کند؛ مثلاً یکی از این تعبیرات این است که پیامبر(ص) برای مباهله حضرت فاطمه(س) را می‌آورند نه همسرانشان را و این نشان می‌دهد حضرت فاطمه(س) جایگاه ویژه‌ای دارند یا اینکه خداوند متعال حق خاصی را برای ایشان قرار داده است که این هم جایگاه ویژه حضرت فاطمه(س) را جلوه‌گر می‌کند. پیامبر(ص) اجر و مزد رسالت خود را مودت ذی‌القربی تعیین کردند که این هم باز حکایت از جایگاه خاص حضرت زهرا(س) و فرزندانشان دارد. همین طور از تعبیرات ابتدای سوره مبارکه دهر متوجه می‌شویم خداوند تنها امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا(س) را از شرور آن روز حفظ می‌کند! و این‌ها نیست مگر به سبب جایگاه و مقام ملکوتی یگانه بانوی عالم امکان.
آیا این اثرگذاری در زمان محصور مانده یا اینکه تاریخ از برکات وجود حضرت فاطمه صدیقه(س) بهره‌مند شده و می‌شود؟
انسان در زندگی خود به الگو احتیاج دارد و بدون آن نمی‌تواند زندگی کند. تا انسان استاد، مرشد و راهنما نداشته باشد و از او درس نیاموخته باشد به جایی نمی‌رسد. بنابراین خداوند متعال انبیا(ع) را به عنوان بهترین خلق برای جامعه بشری الگو قرار داده و از میان زنان هم فاطمه زهرا(س) را معصوم و الگو معرفی کرده است. حضرت صدیقه کبری(س) هم از لحاظ اعتقاد و ایمان الگو هستند و معاد در مقابل ایشان مجسم است و هم از لحاظ عمل در عرصه‌های ارتباط با پدر، شوهرداری، فرزندپروری، همسایه‌داری و به طور کلی برخورد با عامه مردم الگویی نیکو محسوب می‌شوند. در همه این حوزه‌ها حضرت زهرا(س) می‌توانند نه تنها برای بانوان بلکه برای مردان ما الگو باشند. از مهم‌ترین قله‌های الگویی حضرت زهرا(س) مسئله دفاع از حق است، دفاعی که ایشان پس از رحلت پیامبر(ص) از ولایت امیرالمؤمنین(ع) با خطبه‌خوانی در مسجد و حمایت از ولایت و رفتن به در خانه انصار و مهاجر انجام دادند در طول تاریخ الهام‌بخش و الگوساز بوده است، خطبه فدکیه همچنین جامعیت علمی حضرت زهرا(س) را به خوبی آشکار می‌کند.
چه ابعادی از زندگی حضرت فاطمه(س) بیشتر برای الگوگیری و پیاده‌سازی در زندگی‌های ما ضرورت دارد؟
امروز نیاز داریم ابعاد خانوادگی سیره فاطمی بیشتر در جامعه مطرح و تبیین شود، مسائلی همچون چگونگی تربیت فرزند، چگونگی برخورد با همسر و چگونگی کنار آمدن با کم و کاستی‌ها که صدیقه کبری(س) در آن‌ها موفق بودند و الگو شدند.
برای مثال در لحظات پایانی عمر وقتی امیرالمؤمنین(ع) کنار بسترشان نشسته بودند، بیان کردند: «یا علی! از آن روزی که من به منزل شما آمدم و زندگی را شروع کردم هرگز دروغ نگفتم و هرگز خیانت نکردم و هرگز مخالفت امر شما را نکردم». این اوج خدمت زن به شوهر و همسرداری تراز است، اگر حضرت امیرالمؤمنین(ع) شخصیت برجسته‌ای است فاطمه زهرا(س) هم سرور زنان و بهترین زنان عالم است ... محبت عجیبی که در امیرالمؤمنین(ع) نسبت به فاطمه زهرا(س) بود و در حضرت زهرا(س) نسبت به امام علی(ع) نیز وجود داشت ایشان می‌فرمایند: «هر وقت بیرون منزل ناراحت و اندوهناک می‌شدم، به خانه می‌آمدم و همین که به چهره فاطمه(س) نگاه می‌کردم حزن از دلم می‌رفت و شادمان می‌شدم».
وصیت به دفن شبانه و اختفای مزار، چه ژرف‌اندیشی و آینده‌نگری خاصی را در سیره فاطمی جلوه‌گر کرده است؟
از جمله وصیت‌های سیاسی حضرت صدیقه(س) این بود که فرمودند: «شبانه من را دفن کنید» و نیز درخواست داشتند جز تعدادی انگشت‌شمار کسی در تشییع ایشان شرکت نکند و بر پیکرشان نماز نخوانند و مزار هم مخفی باشد ... این وصایا سخت بود، چطور کسی را دفن کنند و هیچ کس متوجه نشود آن هم دختر رسول خدا(ص)، چه بازتابی خواهد داشت؟
حضرت زهرا(س) معصومه و مظلوم بودند و با این وصیت خواستند صدای مظلومیت خود را به نسل‌های آینده برسانند و ذهن تاریخ را درگیر حقیقت ماجرا و چنین وصیتی کنند. رسول خدا(ص) یک دختر داشتند و آیندگان سؤال می‌کنند: چرا ایشان شبانه دفن شدند؟ چرا ایشان تشییع جنازه نداشتند؟ چرا مزار ایشان مخفی است و چرا نباید مردم بر سر مزارشان بروند و زیارت کنند؟ این پرسش‌ها تا قیامت مطرح است و ذهن آزاداندیشان را درگیر پاسخ می‌کند و افق بلند فاطمی برای ابلاغ حقیقت را نشان می‌دهد.
خبرنگار: آمنه مستقیمی