شفقنا- کافی است دانشجوی دانشگاه شریف باشی و مدام با این پرسش تکراری و درعین حال سرنوشت ساز مواجه شوی «می مانی یا میروی»، پرسشی که آفت ذهن شریفی ها شده و از همان روزهای ورود به این دانشگاه در دو راهی بین رفتن و ماندن گیر کرده اند.

به گزارش شفقنا، شاید 6 دهه پیش وقتی محمد علی مجتهدی گیلانی استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران و رییس وقت دبیرستان البرز به دستور محمدرضا پهلوی دانشگاه صنعتی شریف را بنا می کرد، هرگز تصورش را هم نمی کرد این نهالی را که می کارد روزی به بار بنشیند و درست زمانی که 59 سال از عمر تاسیس آن می گذرد، محلی برای تجمع با استعدادترین، نخبه ترین و باهوش ترین جوانان ایران زمین شده باشد.

به طوریکه دانش‌آموختگان اين دانشگاه همواره در رديف قوی‌ترين مهندسين و بالاترين مديريت‌های علمی، فنی و اجرايی كشور بوده و به علاوه در آزمون‌های متمركز ورودی كارشناس ارشد از نظر ميانگين نمرات و درصد قبولی از كارشناسی به كارشناسی ‌ارشد در اكثر رشته‌های فنی، مهندسی و علوم پايه بالاترين مقام را در بين دانشگاه‌های كشور داشته‌اند و آنهايی كه به قصد ادامه تحصيل راهی خارج از كشور شده‌اند نيز به خوبی در سطح بين‌المللی درخشيده و منشا خدمات ارزنده‌ای شده‌اند.

بر اساس دریافت اسامی قبولی‌های کنکور۱۴۰۳ مشخص شد ۹۳ نفر از رتبه‌های زیر ۱۰۰ کنکور امسال، دانشگاه شریف را به‌عنوان دانشگاه خود انتخاب کردند و در کنکور سال‌های ۹۹ تا ۴۰۲ نیز به ترتیب، ۹۱ نفر، ۹۲ نفر، ۹۱ نفر و ۹۷ نفر از رتبه‌های زیر صد کنکور، دانشگاه شریف را به‌عنوان مقصد دوران دانشجویی‌شان انتخاب کرده بودند.

اما شریفی ها از همان ابتدای ورود به دانشگاه با حجم زیادی از پرسش ها و علامت سئوالاتی از سوی اطرافیان، خانواده، دوستان، حتی هم کلاسی ها و اساتید خود مواجه می شوند آن هم این است «می مانند یا می روند».

در واقع بسیاری از مردم تصور می کنند دانشجویان دانشگاه شریف از هوشی فرازمینی برخوردارند، اما در واقعیت اینگونه نیست، این دانشجویان چندان هم عجیب و غریب نیستند و هر کسی با تلاش و زحمت می تواند در این دانشگاه پذیرفته شود.

به دانشگاه شریف رفتیم تا بدانیم این دانشجویان در ذهنشان چی می گذرد و به چه می اندیشند؟

علی دانشجوی سال دوم رشته مهندسی برق می گوید: تصور من قبل از ورود به دانشگاه با واقعیت هایی که وجود دارد بسیار متفاوت است، به طور مثال من فکر می کردم که دانشجویان دانشگاه شریف مدام در حال درس خواندن هستند و هیچ فعالیت دیگری ندارند، اما پس از ورود متوجه شدم که در کنار درس می توان فعالیت های متعدد و گوناگونی هم داشت.

این دانشجو در ادامه به تفاوت دانشگاه شریف با سایر دانشگاه های کشور اشاره می کند و می گوید: در شرایط فعلی اینگونه نیست که ما بگوییم چون دانشجوی دانشگاه شریف هستیم پس آینده شغلی ما نیز تضمین شده است. آنچه که به نظر من برای پیدا کردن شغل اهمیت دارد تجربه کار پژوهشی و عملی دانشجو می‌باشد. بنابراین دانشجویان باید در کنار تحصیل در دانشگاه به دنبال فعالیت‌های عملی و پژوهشی نیز باشند و برای انجام این فعالیت‌ها از امکانات دانشگاه استفاده کنند.

“اشتغال” یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های دانشجویان امروز ایران  

او ادامه می دهد: به طور کلی بحث “اشتغال” یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های دانشجویان امروز در ایران است و دانشجویان انتظار دارند تجربیاتی که حین تحصیل خود به دست می‌آورند را بعد از فارغ‌التحصیلی نیز بتوانند در قالب یک کار عملی به سرانجام برسانند.

ارتباط لازم بین دانشگاه و صنعت وجود ندارد

این دانشجوی دانشگاه شریف در خصوص علل مهاجرت دانشجویان نخبه این دانشگاه خاطرنشان کرد: یکی از دلایل بی رغبتی این است که صنعت در کشور ما یا به اندازه کافی قوی نیست و یا ارتباط لازم بین دانشگاه و صنعت وجود ندارد. تا دانشجویان بعد از ادامه تحصیل بتوانند در این صنعت وارد بازار کار شوند.

او در ادامه می گوید: به همین جهت ضعف این ارتباط موجب شده است که بسیاری از دانشجویان از همان ابتدای ورود به دانشگاه صنعتی شریف به دنبال پذیرش در یکی از دانشگاه‌های برتر باشند، چرا که یافتن شغل مناسب برای دانشجویان دانشگاه شریف در کشورهای دیگر بسیار راحت‌تر است .اگرچه طی سال‌های اخیر به دلیل ایجاد شرکت‌های دانش بنیان میزان ارتباط صنعت با دانشگاه بسیار بهبود یافته است و کارهای پژوهشی بهتری بین دانشگاه و صنعت صورت می‌گیرد ولی همچنان اصلی‌ترین مشکل در حال حاضر اشتغال است.

یکی دیگر از دانشجویان دوره دکتری مهندسی برق در این زمینه می گوید: دانشگاهی که بخش بزرگی از دانشجوهایش برترین رتبه‌های کنکور سراسری و مدال‌آوران المپیادهای مختلف هستند و در بسیاری از زمینه‌های مهندسی و علوم‌پایه برترین دانشگاه کشور است به طوری که اغلب اساتید آن در زمینه‌های مختلف علمی و پژوهشی جزو سرآمدان جهانی هستند، امّا این دانشگاه نمی‌تواند نقشی متناسب با ظرفیت خود در کشور ایفا کند.

او در ادامه می گوید: مهم‌ترین نکته‌ای که در میان دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی دیده می‌شود، ناامیدی است. هدف و برنامه‌ی بسیاری از دانشجویان کارشناسی ارشد، مهاجرت و ادامه‌ی تحصیل در مقطع دکتری در دانشگاه‌های خارج از کشور است و دانشجویان دکترایی که در کشور مانده‌اند، خود را به گونه‌ای عقب‌تر از دوستانشان در خارج از کشور می‌بینند. در نتیجه اساساً در بسیاری از موارد انگیزه‌ی فعّالیت سنگین پژوهشی در میان آن‌ها کمرنگ است.

این دانشجوی دوره دکتری تاکید می کند: دانشجوی تحصیلات ‌تکمیلی در ایران دو انتخاب در پیش‌روی خود دارد یا لااقل به صورت پاره‌وقت کار کند و نیمی از تمرکز و توان خود را صرف کسب درآمد برای خود و خانواده‌ش سازد، یا تمام‌وقت در دانشگاه باشد و با چالش‌های جدّی مالی و امکاناتی که هرروز پیچیده‌تر می‌شوند دست‌وپنجه نرم کند، چالش‌هایی که بخشی از آن‌ها ناشی از کمبودهایی است که در فضای آزمایشگاهی وجود دارد. در چنین شرایطی، آیا می‌توان انتظار پژوهش جدّی و پی‌ریزی فن‌آوری‌های نوظهور را از اساتید و دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی داشت. متاسفانه بسیاری از این دانشجویان مجبور به مهاجرت می‌شوند زیرا امکان فعّالیت متمرکز علمی در این‌جا برایشان فراهم نیست.

در ادامه خانم زیبا دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر دانشگاه شریف می گوید: در حال حاضر ناامیدی و بی انگیزگی تمام جامعه را فراگرفته است. اگر این موضوع را برای قشر جوان و دانشجو در نظر بگیریم اوضاع به مراتب وخیم‌تر است. در واقع در سیستمی که نه شأن دانشجو حفظ می‌شود و نه شأن استاد؛ انتظار دارید از کشور مهاجرت نکند.

این دانشجویان سال آخر دانشگاه شریف می گوید: موضوع دیگری که می‌تواند امید یک دانشجو را کمرنگ کند، وضعیتی بود که تعداد زیادی از دانشجویان مهندسی گرفتار آن بودند. تعداد بسیار زیادی از دانشجویان مهندسی، برای ترس از آینده که بُعد اقتصادی پررنگی دارد؛ مشغول به تحصیل در رشته‌ مهندسی بودند و بدون علاقه و برنامه‌ خاصی منتظر شدند که تنها درس‌شان تمام شود. دانشجویانی هم که با علاقه درس می‌خواندند، به دلایلی‌ که کسی برای کار علمی و ریسرچ ارزشی قائل نمی‌شود، روز به روز دلسرد شدند.

او ادامه می دهد: به نظر من دانشجو زمانی می‌تواند امید به آینده داشته باشد که در این محیط‌های دانشگاهی رشد کرده باشد. بنابراین باید در کنار علم رشته خود مهارتی را کسب کند و شخصی می‌تواند موفق باشد که توانسته باشد در کنار این علم یک پیشرفتی هم داشته باشد. پیشرفتی که با افراد مختلف ارتباط برقرار کند و از آن‌ها یاد بگیرد. به نظر من بسیاری از افراد هستند که علم دارند اما مهارت انتقال آن به دیگران را ندارند.

یکی دیگر از دانشجویان رشته مهندسی کامپیوتر می گوید: به طور کلی ناامید نیستم و برای رسیدن به اهداف خود، زمان زیادی را هزینه می‌کنم تا نتیجه مطلوب را کسب کنم. من شرایط حال حاضر را با همه خوبی‌ها و بدی‌ها پذیرفتم و تلاش می‌کنم با توجه به همه مشکلات، به اهداف خود نزدیک شوم.

وی بیان می‌کند: بزرگترین دغدغه من بی‌ثباتی شرایط در حال حاضر است و این حجم تغییرات ناگهانی و همیشگی شرایط را بسیار سخت و تا حدودی برنامه‌ریزی برای آینده را ناممکن کرده است.

بسیاری از دانشجویان تلاش دارند از کشورهای دیگر پذیرش بگیرند

این دانشجو یادآور شد: به نظر می‌آید آمار بیشترین خروج نخبگان در اختیار فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف باشد. اگرچه خروج نخبگان فقط به این دانشگاه محدود نمی‌شود و این معضل در سایر دانشگاه‌های دیگر هم وجود دارد اما با توجه به اینکه زمینه اشتغال و ادامه تحصیل فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در کشورهای دیگر وجود دارد به همین دلیل بسیاری از دانشجویان تلاش دارند از کشورهای دیگر پذیرش بگیرند.

این دانشجو گفت: دانشجویان این دانشگاه در ترم‌های اول ورود به دانشگاه ممکن است، احساس غرور و برتری داشته باشند اما بعد از چند ترم به این نتیجه می‌رسند که تحصیل در این دانشگاه فرقی با سایر دانشگاه‌های دیگر ندارد اگرچه ممکن است در این دانشگاه یکسری امکانات آموزشی و پژوهشی بیشتری وجود داشته باشد اما به طور کلی هیچ تفاوتی در بازار کار فارغ التحصیلان این دانشگاه با سایر دانشگاه‌های دیگر وجود ندارد.

بسیاری از دانشجویان صنعتی شریف افسرده و نگران آینده خود هستند

یکی دیگر از دانشجویان رشته مهندسی مکانیک دانشگاه شریف با بیان اینکه نخبگان در کشور ما به حال خود رها شده اند، می گوید: واقعاً ظرفیتی در دانشگاه شریف وجود دارد که می‌تواند زمینه‌های پیشرفت کشور را فراهم کند و اگر استفاده درستی از این ظرفیت‌ها صورت بگیرد وضعیت جامعه به این شکل نخواهد بود، این در حالی است که این نخبگان به حال خود رها شده‌اند و بسیاری از دانشجویان صنعتی شریف افسرده و نگران آینده خود هستند.

سیستم فعلی تلاشی برای جذب نخبه انجام نمی دهند

او می گوید: از دیدگاه من دغدغه‌های اصلی دانشجویان دانشگاه شریف اغلب مهاجرت از کشور و پذیرش در دانشگاه‌های برتر دنیاست، چرا که این دانشجویان واقعاً به این نتیجه رسیدند که سیستم فعلی تلاشی برای جذب نخبه انجام نمی دهند و اصلا نیازی به آنها را احساس نمی کنند.

به گزارش شفقنا؛ اگر چه مسئولان و مدیران ما با استناد به آمار و ارقام های مختلف خبر از توجه بیشتر به نگرانی ها و دغدغه های دانشجویان به ویژه افراد با استعداد و نخبه در کشور می دهند. اما واقعیت درون دانشگاه ها و حرف دل اساتید، دانشجویان و فارغ التحصیلان، از بحرانی بودن و بی توجهی به این نگرانی ها به ویژه دانشجویان رشته های فنی و مهندسی در کشور خبرمی‌دهد، گویا هنوز برنامه ریزان و سیاست گذاران به هشدار مهاجرت نخبگان دانشگاهی از ایران پی نبرده و نمی دانند بدون توجه به این بحران هر سیاست توسعه ای در کشور ناقص و ناتمام است.

مرحوم دکتر محمدعلی مجتهدی بنیانگذار دانشگاه شریف در یکی از سخنرانی های خود می گوید؛ ثروت این ممکلت، نفت، مس یا طلا نیست. ثروت ممکلت مغزهایی برجسته، خدمتگذار و فداکار است و ثروت این ممکلت، جوانان آن هستند.

با توجه به نگرانی های به حق دانشجویان به ویژه دانشجویان رشته های مهندسی انتظار می رود مسئولین نیز توجه به دانشگاه‌های بزرگی چون دانشگاه صنعتی شریف را افزایش داده و شرایطی را فراهم کنند که دانشجویان نخبه ما ماندن را بر رفتن ترجیح دهند و در بهبود شرایط کشور قدم‌های بزرگ‌تری را بردارند.