به گزارش ایلنا به نقل از ستاد خبری سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، آیین تجدید میثاق اهالی کتاب با آرمان‌های امام خمینی (ره) چهارشنبه، ۲۳ آبان‌ماه ۱۴۰۳ با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی، عبدالحسین کلانتری، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیر سی‌ودومین دوره هفته کتاب، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و جمعی از کتابداران در حرم مطهر امام خمینی(ره) برگزار شد.
در این آیین پس از زیارت، تجدید میثاق اهالی کتاب با آرمان‌های امام راحل و اقامه نماز جماعت، حجت‌الاسلام سید حسن خمینی، تولیت حرم مطهر امام خمینی(ره) به سخنرانی پرداخت.
حجت‌الاسلام سید حسن خمینی در این مراسم بیان کرد: امروز برای من روز بسیار مبارکی است و خرسندم که در جمع اهالی کتاب هستم. یاد امام راحل، شهدای عظیم‌الشان انقلاب اسلامی و شهدای ماه‌ها و هفته‌های اخیر لبنان و فلسطین را نیز گرامی می‌دارم.
وی افزود: کتاب در لغت عرب از ماده کَتَبَ گرفته شده و این به معنای تثبیت و تحکیم هرچیز در جای مناسب خود است و به همین جهت ربطی به کتاب مصطلح ما ندارد، اما به این جهت از عنوان کتاب استفاده می‌کنیم که علوم، تعهدات، دعاوی یا خاطرات را به واسطه آن تثبیت می‌کنیم تا فراموش نشود.
تاریخ تحولات تولید کتاب
تولیت حرم مطهر امام خمینی(ره) ادامه داد: از وقتی که کتاب پدید آمد، طبیعی بود که کتابخانه هم بروز و ظهور پیدا کند. البته کتابخانه‌ها همیشه مربوط به قشر خاصی بوده و بعدها عمومی شده است. همیشه خطاط‌ها در حاشیه دربارها حضور داشته‌اند که یکی از دلایل آن امکان دسترسی به نسخه‌ها در دربار بوده و خطاط‌ها باید از روی نسخه‌ها مشق می‌کردند. بنابراین هرکسی نمی‌توانسته کتاب‌ها را ببیند و چون چاپ وجود نداشته باید استنساخ می‌کردند و در تاریخ نساخ‌ها و وراق‌ها بودند که وراقی و نساخی می‌کردند که کار دستگاه کپی امروز بوده است. در واقع این شغل‌هایی است که در طول تاریخ پیرامون کتاب شکل گرفته است.
حجت‌الاسلام سید حسن خمینی با بیان اینکه بوعلی سینا به دربار آل بویه رفت که به کتابخانه‌های آن دسترسی داشته باشد، عنوان کرد: شاهان اهل مطالعه نبوده‌اند، اما علما حضور داشتند و دسترسی به کتابخانه‌های دربارها امکان پذیر بود. بعدها که صنعت چاپ پدید آمد، کتاب به تدریج عمومیت بیشتری به خود گرفت و البته که باسواد شدن جامعه نیز در این مسئله بی‌تاثیر نبوده است.
وی با اشاره به اینکه ناظر به سنت جوامع بشری، کتاب در جایی است که مرکزیت قدرت و توجه آن‌جاست، گفت: در تاریخ هرجا تمدن شکل گرفته، در آنجا تمام دانشمندان جمع شده‌اند و کتاب‌ها و کتابخانه‌هایشان آنجا شکل گرفته است. هیچ تمدنی وجود ندارد که محل تجمیع تمام علوم روزگار خود نباشد و هیچ نکته‌ای نیست که بدون مقدمه و اتفاق خاصی در بیابان‌ها به وجود بیاید. تفاوت انبیاء و نوابغ نیز در همین است که نوابغ نتیجه پیشرفت جامعه خود هستند. باید جامعه‌ای شکل بگیرد و به تدریج پیشرفت کند تا نابغه‌ای در آن به وجود بیاید. به تعبیری نوابغ معلول پیشرفت و حرکت علمی جامعه خود هستند. به عنوان مثال اگر تمدنی وجود نداشت و جامعه دوران بوعلی سینا پیشرفت نمی‌کرد، بوعلی سینا نیز وجود نداشت، اما پیامبران در دوران سقوط جامعه خود پدید می‌آمدند. پس با این تعبیر باید گفت که پیامبران علت پیشرفت جامعه خود هستند، درحالیکه نوابغ معلول پیشرفت جامعه خود هستند.
تولیت حرم مطهر امام خمینی(ره) اضافه کرد: هرجا که تمدنی شکل گرفته، علاوه بر قدرت و ثروت، علم نیز پیرامون آن شکل گرفته است. در نیمه اول قرن دوم، یعنی از سال ۵۰ تا ۱۵۰ هجری، بصره مرکز علمی و تمدنی جهان اسلام بوده است، سپس بغداد شکل می‌گیرد و تمدن دوره عباسی به بغداد منتقل می‌شود. باید به این نکته نیز اشاره کرد که کتابخانه‌های مهمی در تاریخ وجود دارد که از آن میان می‌توان به کتابخانه اسکندریه اشاره کرد. نهایت تعداد کتاب‌های گزارش شده موجود در کتابخانه‌های آن دوران نیز به چندهزار جلد می‌رسد که شاید همانند کتابخانه یک طلبه امروزی یا یک فرد کتابخوان باشد.
حجت‌الاسلام سید حسن خمینی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تاریخ تحولات تولید «کتاب» گفت: در گذشته کتاب‌ها به صورت طومارهای بلندی بوده که آن‌ها را لوله می‌کردند و به تدریج به شکل مصحف درآمده است. امروز به همان اندازه که بشر از زُبُر عبور کرده و به کتابت رسید و از طومار گذر کرد و به مصحف رسید و از مصحف عبور کرد و به چاپ رسید، وارد عرصه نوینی شده‌ایم و آن عرصه دیجیتال است. در واقع نوع دیگری از کتابداری، کتابخوانی و اطلاع از مضامین برای بشریت پیش آمده است. در گذشته کتابخانه تنها محل نگهداری کتاب بود، بعد با به وجود آمدن سالن‌های مطالعه، آنجاها محل تجمع کتابخوان‌ها شد اما اکنون باید خود را در فضای کتاب با حرکت جدیدی مانند نشر دیجیتالی، کتاب صوتی و بسیاری از مواردی که در آینده شکل خواهد گرفت، تطبیق دهیم. باید خود را برای ورود به عرصه‌های جدید که البته از پیش آغاز شده، آماده کنیم.
وی افزود: امروز شرایطی شکل گرفته که در بهترین حالت ۵۰۰ نسخه از یک کتاب منتشر می‌شود و مانند روزنامه است. نشر کاغذی روزنامه نیز باید خود را با نشر دیگری تطبیق دهد. در گذشته باید صبر می‌کردید تا روز بعد خبرهای رو گذشته چاپ شود تا بخوانید و ببینید که چه اتفاقاتی رخ داده است، اما اکنون خبر را در لحظه و به صورت برخط می‌بینیم و اگر برای دوره جدید به لحاظ فرم در موضوع کتاب نیز خود را تطبیق ندهیم، عقب می‌مانیم. همچنین باید به این توجه کنیم که کتابداری، تولید و ممیزی کتاب دیجیتال متفاوت است و برای ارائه به مخاطب نیز به تعداد زیاد قابل بارگیری است.
تولیت حرم مطهر امام خمینی(ره) بیان کرد: کتاب به علت اینکه بسیار ارزشمند است، هم شهرت می‌آورد، هم ثروت و بعضا پلکان ترقی در قدرت می‌شود. مولف با فروش کتاب‌هایش ممکن است بسیار شناخته شود اما ارزش اثر باید بررسی شود. مرحوم شیخ انصاری ۵۰ سال پیش سه جلد «مکاسب» نوشته است و از آن روز به بعد در تمام حوزه‌های علمیه هرچه نوشته‌اند بر اساس آن نوشته‌اند و مرحوم آخوند خراسانی دو جلد «کافیه» نوشته است اما اکنون برخی مدعی می‌شوند که چند صد کتاب نوشته‌اند ولی ارزش آن مشخص نیست. آیا ما می‌توانیم در این موارد کیفیت را به کمیت برگردانیم؟ باید گفت که در کتاب باید کاری کرد که ارزش کتاب به میزان صفحات نباشد. در دانش‌های دیگر نیز این‌گونه است و به عنوان مثال اکنون ممکن است سواد کسی که چند مدرک دکتری دارد، به اندازه کسی که یک مدرک لیسانس دارد هم نباشد.
وی با اشاره به نحوه مطالعه امام خمینی(ره) گفت: کل کتاب‌هایی که امام خمینی(ره) در خانه خود داشتند شاید ۳۰ کتاب بیشتر نبود، اما ایشان از دوستان کتابخوان خود، برای مطالعه کتاب‌ها را به امانت می‌گرفتند. ابوی من نقل کرده است که امام روی تکه کاغذی نام کتابی را که می‌خواستند می‌نوشتند و من با مراجعه به دوستان ایشان کتاب را برای مطالعه‌شان تهیه می‌کردم.
بهترین برنامه‌ها آن است که با مشارکت مردم شکل بگیرد
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی نیز در ادامه این مراسم گفت: خدا را شکرگزاریم که در عصری زیسته‌ایم که شخصیت بزرگی مانند امام خمینی(ره) در آن زندگی کرده و ما به واسطه وجودشان ایشان را درک کرده‌ایم. مراسم تجدید میثاق اهالی کتاب با امام راحل(ره) نیز هرسال به مناسبت هفته کتاب انجام می‌شود اما الحمدالله امسال توفیق شد در خدمت تولیت محترم این حرم مطهر، حجت‌الاسلام سید حسن خمینی باشیم.
وی افزود: در هفته کتاب برنامه‌های متعدد و متنوعی برگزار می‌شود که همه سطوح و شئون را در بر می‌گیرد، اما بهترین برنامه‌ها آن‌هایی است که مشارکت مردم بیشتر در آن شکل می‌گیرد؛ آن‌جایی که وارد مدرسه، دانشگاه و سطح عمومی می‌شویم و برنامه‌هایی که در کتابخانه‌ها برگزار می‌شود، مغتنم‌ترین برنامه‌هاست. در کنار آن، برنامه‌های سازمانی منظم هفته کتاب در باب ترویج کتاب در سراسر کشور برگزار می‌شود که اطلاع‌رسانی آن‌ها توسط ستاد هفته کتاب و نهاد کتابخانه‌های عمومی صورت گرفته است. در کتابخانه‌های عمومی بیش از ۱۷ هزار برنامه در ایام هفته کتاب اعم از خرد برنامه‌های کتابخانه‌ای تا کلان‌برنامه‌های ملی برگزار می‌شود که امیدواریم منجر به رویه شدن مراجعه به کتابخانه‌ها و مسئله شدن کتاب در جامعه شود.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی گفت: توسعه کتابخانه‌ای پس از انقلاب اسلامی چندبرابر توسعه و افزایش جمعیت بوده است. البته که با نقطه مطلوب فاصله داریم، اما اصلی‌ترین و مهم‌ترین موضوع در خصوص کتابخانه‌ها موضوع دسترسی است و یکی از راه‌های دسترس‌پذیر کردن کتاب با توجه به گرانی کتاب، مراجعه به کتابخانه‌های عمومی است.
وی با اشاره به پیمایشی که اخیرا عادت‌های خواندن ایرانیان و مسئله مراجعه به کتاب را بررسی کرده است، بیان کرد: گزاره‌ای وجود دارد که اگر کتابی در دسترس شما باشد، چند درصد احتمال دارد که مردم آن را برداشته و مطالعه کنند که در جهان این موضوع ۴۰ درصد است، اما با توجه به پیمایشی که ما انجام داده‌ایم در این شرایط مردم ایران ۶۰ درصد احتمال دارد تا آن کتاب را مطالعه کنند. این امر موید این است که اگر دسترسی وجود داشته باشد، مردم مقاومتی برای مطالعه کتاب ندارند.
رمضانی با اشاره به اهمیت مطالعه کتب غیر درسی در کنار کتب درسی در مدارس، ادامه داد: در مدارس باید زنگ مطالعه و خواندن را برای مراجعه از کتاب درسی به کتاب غیردرسی رقم بزنیم که اتفاق مهمی است، چراکه مراجعه به کتاب بیشتر در مدرسه اتفاق می‌افتد و باید از آن استفاده کنیم.
سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «خواندن برای همدلی» از ۲۳ تا سی‌ام آبان‌ماه ۱۴۰۳ برگزار می‌شود.