به گزارش ایرنا، موضوع کمی آب در استان خشک و نیمه خشک خراسان رضوی و به‌ویژه کلانشهر مشهد بر کسی پوشیده نیست و قلم‌فرسایی برای تبیین آن چندان ضرورتی ندارد چنان که غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی روز شنبه این هفته (۱۹ آبان) در نخستین جلسه کمیته آب استان گفت: وضعیت آب استان نه معمولی که بحرانی است و اگر این وضعیت مراقبت و مدیریت نشود، قابل برگشت نخواهد بود از این رو حل مشکل آب باید در اولویت قرار گیرد.
همچنین بر اساس گزارش قرارگاه عملیاتی پایش آب شهرستان مشهد، اکنون طرح‌های مختلفی برای انتقال آب به مشهد در حال اجرا است که روند اجرایی سه طرح کوتاه مدت "انتقال آب از غرب مشهد به شبکه انتقال آب شهرستان"، طرح میان مدت شامل "انتقال آب از کوه‌های هزار مسجد" و "سد شهید شوریجه" و طرح بلندمدت "آب‌رسانی از دریای عمان" به خوبی پیش می‌رود.
چرا ساخت سد شوریجه برای مشهد مهم است؟
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای؛ خراسان رضوی ۳۲ سد در حال بهره‌برداری در ۱۳ شهرستان دارد؛ سد مخزنی شوریجه شهرستان سرخس در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شهر مشهد، بر روی رودخانه «کشف‌رود» با گستره حوضه آبریز ۱۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع از نوع خاکی با هسته رسی با ارتفاع ۵۱ متر از بستر رودخانه و با طول تاج ۳۷۴ متر و مخزنی به گنجایش ذخیره سازی حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در حال ساخت است.
بر اساس پیش‌بینی، سالانه ۲۹.۵ میلیون مترمکعب آب وارد سد شوریجه خواهد شد که با کسر آب تبخیر شده و دیگر موارد فنی، حجم آب قابل برداشت آن به ۲۱.۵ میلیون مترمکعب خواهد رسید که از این رقم ۵.۵ میلیون مترمکعب برای تغذیه آبخوان های سرخس و حوزه محیط زیست منطقه و همچنین سهم آب سیلابی برای اراضی کشاورزی پایاب سد در نظر گرفته شده و حدود ۱۵.۴ میلیون متر مکعب نیز برای تامین بخشی از نیاز آب شرب مشهد در فصل گرم سال تخصیص خواهد یافت.
نماینده مردم سرخس، فریمان و بخش های رضویه و احمدآباد مشهد در مجلس شورای اسلامی، آذر پارسال در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرده بود: سد شوریجه سرخس مهمترین طرح وزارت نیرو در حوزه آب است که ساخت آن سه سال متوقف شده بود و از سال ۱۳۹۶ روند اجرای آن از سرگرفته شد.
سید احسان قاضی زاده هاشمی افزوده بود: در این سال‌ها اعتبارات سد شوریجه به طور کامل از سوی دولت تخصیص یافته است و امیدواریم تخصیص بقیه اعتبارات نیز با سرعت انجام گیرد.
البته امسال این نماینده مجلس با وجود پیگیری های ایرنا حاضر به پاسخگویی درباره وضعیت مهم ترین طرح آبی کشور در حوزه انتخابیه خود نشد.
اگر شوریجه ساخته شده بود...
برای تبیین اهمیت ساخت طرح آبی سد شوریجه، نگاهی به بارش های بهار امسال انداخته و شرایط را مرور می کنیم.
به گزارش ایرنا، در بحبوحه بارش های سیلابی و بهاری امسال در مشهد، فرماندار وقت سرخس۲۷ اردیبهشت به خبرنگار ایرنا گفت: ۶۰ میلیون مترمکعب آب ناشی از سیلاب مشهد در مدت ۴۸ ساعت، وارد این شهرستان مرزی شده و سپس از مرزهای شمالی و از طریق کشف‌رود به سوی ترکمنستان سرازیر شد.
حسن نوری زاده با ابراز تاسف از اینکه تاکنون سد «شوریجه» با حداقل ظرفیت ذخیره‌سازی ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب، هنوز ساخته نشده است، اظهار کرد: اگر این سد تکمیل و آبگیری شده بود، با ذخیره‌سازی بارش های بهاری، اکنون نزدیک به ۱۰۰ میلیون مترمکعب ذخیره داشت یعنی نیاز آب شرب مشهد در تابستان امسال و نیز آب کشاورزی شهرستان سرخس تامین می شد.
فرماندار سرخس که اکنون در سمت معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی فعالیت دارد، افزود: دبی سیلاب ورودی از مشهد به سرخس در «کشف رود»، در این ایام (اواخر اردیبهشت ماه) به ۴۹۰ متر مکعب در ثانیه رسیده است.
نوری زاده در خصوص مهار سیلاب ها در شهرستان سرخس نیز گفت: وقتی جریان خروشان سیلاب خروجی از سرخس را دیدم به گریه افتادم، واقعا اگر سد شوریجه ساخته شده بود این آب ها مهار و ذخیره سازی می شد.
ضعف پیمانکار، سوء مدیریت یا کمبود بودجه
فرماندار سابق سرخس در خصوص چالش احتمالی بودجه در ساخت سد شوریجه اظهار کرد: این سد تنها طرحی بود که مشکل اعتبار نداشت و حتی می توان گفت اعتبار آن نقد بود.
نوری زاده گفت: مشکل اصلی، ناتوانی پیمانکار طرح بود، در حالی که بودجه در حساب پیمانکار رسوب کرده بود وی هیچ کاری برای پیشبرد ساخت سد انجام نداده بود و در نهایت با مشکلات فراوان، این پیمانکار برکنار و پیمانکار دیگری برای ساخت سد انتخاب شد، اما افسوس که فرصت ذخیره سازی سیلاب از دست رفته بود.
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، نماینده مردم مشهد و کلات و رییس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در خصوص موضوع کوتاهی پیمانکار ساخت سد شوریجه گفت: علت تاخیر نه فقط به خاطر سوء مدیریت پیمانکار، بلکه ناشی از برخی مسائل فنی بوده است.
پژمانفر به همین جمله کوتاه بسنده کرد و اطلاعات بیشتری در این خصوص به خبرنگار ایرنا ارائه نکرد.
معاون طرح و توسعه آب منطقه ای خراسان رضوی اما در خصوص فرایند طولانی ساخت سد شوریجه به ایرنا گفت: پیمانکار جدید برای ساخت سد در بهمن ۱۴۰۱ تعیین و فعالیتش از آن زمان آغاز شد.
مهدی حسین پور اول ادامه داد: در زمانی که این پیمانکار طرح را تحویل گرفت میزان پیشرفت سد ۲۷ درصد بود که از آن زمان تاکنون ۳۸.۵ درصد پیشرفت داشته و اکنون پیشرفت سد به ۶۵.۵ درصد رسیده است.
تااکنون ۱۰ هزار و ۶۳۰ میلیارد ریال برای ساخت سد شوریجه هزینه شده و تکمیل سد نیازمند ۱۵ هزار میلیارد ریال دیگر از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی استوی بیان داشت: دلیل اصلی تاخیر در اجرای طرح مشکلات اعتباری آن بود که پس از رفع مشکلات و تامین اعتبار، پیمانکار جدید انتخاب شد، در حال حاضر پیمانکار با حداکثر توان در همه بخش ها در حال کار است و هم اکنون طرح در مرحله خاکریزی بدنه قرار دارد.
آب شوریجه چه زمانی به مشهد می رسد؟
هرچند دلایل مختلفی برای تاخیر در ساخت سد مطرح شده اما امیدها به تکمیل سد در برنامه ریزی اعلام شده است.
فرماندار مشهد ۱۳ آبان امسال گفت: سد "شوریجه" که به منظور تامین آب‌شرب کلانشهر مشهد در حال ساخت است، تاکنون ۶۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، البته پیشرفت یاد شده فقط مربوط به ساخت خود سد و نه خط انتقال آب آن به مشهد است.
محسن داوری بیان داشت: اجرای سد شوریجه نسبت به قبل، پیشرفت فیزیکی بهتری دارد و بر این اساس مقرر شد تا موضوعات حول محور این طرح پیگیری شود که آبگیری بخشی از سد تا پایان امسال پیش بینی شده است.
فرماندار مشهد افزود: امیدواریم با پیگیری‌ها بتوان تا تابستان ۱۴۰۴ خط انتقال آب سد شوریجه به مشهد را به نتیجه رساند.
با توجه به صحبت های فرماندار مشهد، ظاهرا هنوز اقدامی برای ساخت خط انتقال صورت نگرفته است و باید توجه داشت بدون خط انتقال قطره ای از آب سد به مشهد نخواهد رسید.
وعده جدید، پایان تابستان ۱۴۰۴
اما سرپرست فرمانداری سرخس در تشریح پیشرفت سد شوریجه به ایرنا گفت: امید است آبگیری سد شوریجه اسفند امسال آغاز شود و تیرماه ۱۴۰۴ خط انتقال آب به مشهد نیز به سرانجام برسد.
مهدی سالم افزود: خط انتقال آب حدود ۳۰ کیلومتر است که آب سد شوریجه را تا ایستگاه پمپاژ (خط انتقال آب سد دوستی به مشهد) منتقل می کند.
وی گفت: البته باید توجه داشت که این خط انتقال هنوز ساخته نشده است اما لوله های خط انتقال خریداری شده و کار ساخت آن از حدود ۲ ماه دیگر آغاز می شود و امید است تا حوالی مرداد ۱۴۰۴ طرح خط انتقال تکمیل و آب شوریجه در پایان تابستان به مشهد برسد.
تخصیص ۱۵ هزار میلیارد ریال از صندوق توسعه ملی
با روایتی که معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی ارائه می کند، چالش اصلی طرح شوریجه نه سهل‌انگاری و سوء مدیریت پیمانکاران و دست اندرکاران، بلکه کمبود بودجه است.
مهدی حسین‌پور اول به خبرنگار ایرنا گفت: مطابق برنامه ریزی ها، قرار است در سال آبی ۱۴۰۳ -۱۴۰۴ و پس از دریافت تاییدیه کارگروه های تخصصی وزارت نیرو، اولین آبگیری سد انجام شود.
وی بیان داشت: در سوابق ثبت شده در برخی سال ها ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب در کشف رود جریان داشته است که پس از گذراندن مراحل آبگیری در سالهای بعد، هر چه سیلاب که در کشف رود جریان یابد در این سد ذخیره خواهد شد.
وی گفت: تاکنون ۱۰ هزار و ۶۳۰ میلیارد ریال برای ساخت سد شوریجه هزینه شده و برای تکمیل سد به حدود ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز است و با تامین این بودجه از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی، شوریجه ساخته خواهد شد.
مشهدی‌ها باز هم شکیبایی کنند
رییس منطقه ۲ سازمان بازرسی کل کشور و بازرس کل خراسان رضوی، ۱۹ تیر امسال به خبرنگار ایرنا گفته بود: متولیان ساخت سد شوریجه سرخس اعلام کرده اند، کارگاه ساخت سد به صورت سه نوبته در حال فعالیت است و قول داده اند این سد تا شهریور ۱۴۰۳ آبگیری شود.
حجت الاسلام موسی فتوحی افزوده بود: سد شوریجه شاید تنها طرحی در کشور باشد که اعتبار ساخت آن به صورت پول نقد است و همه هزینه ساخت آن تخصیص ۱۰۰ درصدی داشته است.
به استناد گفته‌های بازرس کل خراسان رضوی و تامین نقدی بودجه طرح، اکنون باید دست‌کم ۲ ماه از آبگیری سد شوریجه گذشته باشد و حال آنکه تکمیل سد در موعد یادشده محقق نشده است و مسوولان نظارتی و نمایندگان استان در مجلس نیز پاسخگویی لازم را در این خصوص نداشته اند.
البته خبرنگاران ایرنا و مردم تشنه مشهد تا تابستان ۱۴۰۴ منتظر خواهند ماند، اما هیچ کس نمی‌تواند تضمین دهد که خشکسالی و تغییرات اقلیمی تا تابستان ۱۴۰۴ ذخیره آبی در سدهای این کلانشهر باقی بگذارد.
بیشتر بخوانید:
خروج سیلاب‌های خراسان رضوی از کشور، مقصر کیست؟ + فیلم
سدسازی نصف و نیمه در شمال خراسان‌رضوی