عصرایران ؛ امجد طریق - اقدام دولت در تصویب واردات بنزین سوپر و فروش آن به قیمت آزاد و غیریارانه ای، اقدام مثبت در حرکت به سمت واقعی سازی اقتصاد ایران است.
براساس تصویب هیات وزیران ایران، واردات و توزیع بنزین سوپر به قیمت غیریارانه ای مجوز دریافت کرد. با نگاهی به مصوبه، مشخص می شود دولت به شرکت ها مجوز داده است بنزین سوپر وارد و به قیمت غیریارانه ای توزیع کنند و به فروش برسانند.
بنزین آزاد واقعی، برای اولین بار در ایران
این برای اولین بار است که در ایران امکان فروش بنزین به قیمت آزاد و بدون یارانه فراهم می شود.
در سایر کشورهای جهان به استثنای معدود کشورهای نفتخیر، بنزین و سایر سوخت های مایع به صورت آزاد و با قیمت لحظه ای (مثل قیمت دلار) فروخته می شود. به همین دلیل در کنار پمپ بنزین ها تابلوهای بزرگ قیمت اکنون بنزین و ... اعلام می شود. تصویری که احتمالا به زودی در ایران هم خواهیم دید.
این نخستین اقدام دولت برای حل مشکل بنزین از طریق آزادسازی قیمت آن است.
هنوز جزئیات برنامه های آینده دولت مشخص نشده است. با این حال می توان پیش بینی کرد همزمان با فروش فعلی بنزین به دو صورت سهمیه ای (هر لیتر 1500 تومان)، آزاد 3 هزار تومانی و سوپر 3500 تومانی، فروش بنزین نوع چهارم به نام آزاد سوپر شروع شود.
اگر این اتفاق رخ دهد در این صورت، قیمت بنزین چهارم با قیمت آزاد نفت و بنزین ، هزینه واردات ، عوارض و در نهایت عرضه - تقاضا تعیین می کند.
البته هنوز هیچ اطلاعات تایید شده ای در این باره منتشر نشده است.
قیمت بنزین سوپر آزاد ؟
اولین سوالی که مطرح می شود این است در صورت واردات بنزین سوپر به کشور و فروش آزاد آن چه قیمتی خواهد داشت؟ پاسخ این است دقیقا نمی دانیم اما می توان حدس و گمان هایی مطرح کرد.
در حال حاضر قیمت بنزین سوپر یارانه ای در ایران 3500 تومان است اما به صورت محدود توزیع می شود و کم یاب است.
هم اکنون هر لیتر بنزین سوپر (سوپر 98) در دبی (امارات) 2.8 درهم معادل 52 هزار تومان است. با این معیار، قطعا بنزین سوپر در ایران ارزان تر از این قیمت خواهد بود چرا که هزینه های پمپ بنزین ها در دبی به مراتب از تهران و ایران بیشتر است.
برخی رسانه ها هم نوشته اند قیمت بنزین سوپر فوب خلیج فارس هم اکنون 1.2 دلار است که در نتیجه قیمت خام هر لیتر بنزین سوپر آزاد بدون هزینه انتقال و عرضه و ... با دلار آزاد می شود حدود 80 هزار تومان.
با این حال تا زمانی که شرکت های خصوصی بنزین سوپر وارد نکنند و در پمپ بنزین های بخش خصوصی توزیع نشود قیمت این نوع بنزین مشخص نمی شود.
قیمت و هزینه بنزین در ایران هم اکنون چقدر است؟
هم اکنون در همه پمپ بنزین های ایران سه نوع بنزین یارانه ای به فروش می رسد. بنزین کارتی - سهمیه ای به قیمت 1500 تومانی. بنزین آزاد 3 هزار تومانی که افراد با کارت خود یا کارت پمپ بنزین دریافت می کنند. سومین نوع هم بنزین سوپر یارانه ای که هر لیتر 3500 تومان است.
مسعود پزشکیان رئیس جمهوری در اول آبان در سخنرانی در مجلس گفته بود: قیمت تمام شده بنزین داخلی ۸ هزار تومان و هر لیتر بنزین وارداتی نیز ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان است.
او هشدار داده بود در صورت ادامه وضع موجود، باید سال آینده ۱۳۰ هزار میلیارد تومان بنزین وارد شود. به گفته وی میزان مصرف بنزین در سال جاری ۴۰ درصد بیشتر از سال ۹۸ است
دبیر کل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش پیش از این گفته بود: بنزین وارداتی لیتری ۳۸هزار تومان برای ایران تمام می‌شود.
دولت مجبور است این بنزین وارداتی را به قیمت یارانه ای 1500 یا 3 هزارتومانی به فروش برساند.
وضعیت مصرف و واردات بنزین در ایران چگونه است؟
دبیر کل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش پیش از این گفته بود: روزانه ۸ تا ۱۴ میلیون لیتر بنزین در ایران ناترازی وجود دارد.
وی گفته بود: متوسط مصرف روزانه بنزین در کشور در سال جاری به ۱۱۲ میلیون لیتر رسیده، درحالی که تولید بنزین روزانه بین ۹۸ تا ۱۰۴ میلیون لیتر است.
چرا بنزین سوپر در ایران کم تولید می شود؟
به دلیل پیشی گرفتن مصرف بنزین در داخل از تولید داخل، همه پالایشگاه های کشور مجبور شده اند تحت فشار دولت، تولید بنزین سوپر را متوقف کنند یا به حداقل برسانند و بر تولید بنزین معمولی متمرکز شوند. این وضعیت حتی باعث شده بسیاری از پالایشگاه ها حتی نتوانند برای تعمیرات سالانه، به صورت موقت ، تعطیل شوند. به همین دلیل ایمنی آنها را کاهش داده و احتمال بروز حوادث گوناگون هم افزایش یافته است.
به همین دلیل از ماه ها قبل تاکنون بنزین سوپر در ایران به ویژه در تهران، کمیاب یا نایاب شده است.
این در حالی است که بسیاری از خودروهای گران قیمت یا با تکنولوژی بالا باید بنزین سوپر مصرف کنند. بنزین سوپر علاوه بر این، آلایندگی کمتری هم دارد. به همین دلیل هر چقدر مصرف بنزین سوپر کمتر شود آلودگی بنزینی نیز افزایش می یابد.
چرا بنزین سوپر آزاد؟
به دنبال پیشی گرفتن مصرف داخلی بنزین از تولید داخلی این سوخت، دولت مجبور شده دست به واردات بنزین خارجی بزند و آن را به قیمت یارانه ای به فروش برساند اقدامی که بارها از سوی مسعود پزشکیان رئیس جمهوری هم به آن اشاره شده است. او گفته بود دولت بنزین را به قیمت 30 تا 40 هزار تومان وارد می کند اما مجبور است با پرداخت یارانه، آن را به قیمت 1500 یا 3 هزار تومان به فروش برساند. این موضوع فشار زیادی به بودجه کشور وارد می کند.
حالا در شرایط جدید، دولت سعی می کند بخشی از مصرف بنزین در کشور را با استفاده از بنزین سوپر وارداتی تامین کند؛ بنزینی که قرار است با قیمت غیریارانه ای و آزاد به فروش برسد.
اگر این اتفاق رخ دهد فشار بر دولت برای واردات بنزین و توزیع به قیمت یارانه ای کاهش می یابد.
از سوی دیگر این احتمال مطرح است که دولت به مرور از مقدار بنزین فروشی خارج از کارت های شخصی افراد کم کند و متقاضیان را به سمت بنزین سوپر قیمت آزاد هدایت کند.
همچنین پیش بینی می شود بنزین سوپر با قیمت آزاد تنها در پمپ بنزین های بخش خصوصی توزیع شود و این نوع بنزین در پمپ بنزین های دولتی جایی نداشته باشد چرا که این پمپ بنزین ها قادر به تعیین لحظه ای و آزاد برای قیمت بنزین نیستند.
علاوه بر این، مشخص نیست در آینده آیا پالایشگاه های بخش خصوصی در داخل هم می توانند بنزین سوپر تولیدی خود را به این شیوه به قیمت آزاد بفروشند یا نه؟ اگر این اتفاق رخ دهد حتما قیمت بنزین سوپر آزاد، کاهش خواهد یافت.
می توان پیش بینی کرد احتمالا برخی بازرگانان بنزین سوپر تولید داخل را به خارج از کشور صادر و سپس وارد و آن را در پمپ بنزین ها به قیمت آزاد توزیع کنند. در این حالت، این نوع بنزین سوپر، قیمت کمتری از بنزین سوپر وارداتی واقعی خواهد داشت.
میزان استقبال از این نوع بنزین در داخل کشور هم موضوع دیگری است که در ابهام به سر می برد. به هر حال این نوع بنزین فاصله قیمتی بسیاری با قیمت بنزین کارتی دارد و بعید است با استقبال زیادی روبه رو شود. استقبال مشتریان از این نوع بنزین متکی به قیمت آن است.
این احتمالات برای آینده قابل پیش بینی است:
- دولت ارائه کارت بنزین به شماری از خودروهای گران قیمت را متوقف کند. مثلا خودروها از یک سطح قیمتی به بالا دیگر کارت بنزین نخواهند داشت.
- دولت سهمیه بنزین در کارت پمپ بنزین ها را کم کند و با این اقدام متقاضیان بنزین یارانه ای را از یک سطح مصرفی به بالا به سمت بنزین سوپر قیمت آزاد هدایت کند.
- بنزین سوپر قیمت آزاد می تواند راه حلی برای مشکل عرضه بنزین برای خودروهای مسافران و افراد غیرساکن در استان های شرقی و جنوب شرقی باشد گرچه قیمت آن به شدت بالاست و باعث کاهش مسافرت ها و سفرهای توریستی به این استان ها می شود.
این چالش ها و نگرانی ها وجود دارد:
- دولت گام به گام به دنبال کم کردن و کم کردن سهمیه بنزین یارانه ای کارتی (1500 و 3 هزارتومانی) و انتقال اجباری مردم برای استفاده از بنزین سوپر یارانه ای کند.
- شمار زیادی از مردم ایران با استفاده از خودرو و موتورسیکلت خود کار می کنند. یعنی وسیله نقلیه آنها ابزار کار و منبع درآمد آنهاست. محدودسازی عرضه بنزین یارانه ای 1500 و 3 هزار تومانی ، فعالیت و کسب وکار این افراد را با مشکل مواجه می کند. همچنین به مرور می تواند هزینه حمل و نقل عمومی را افزایش دهد.
- هر گونه ورود دولت برای قیمت گذاری یا ارائه یارانه به بنزین سوپر وارداتی، کل برنامه را از هدف اصلی آن منحرف می کند و به شکست می کشاند. دولت همچنین نباید دلار یارانه ای مثل دلار مبادله ای برای این برنامه اختصاص دهد.
و چند نکته:
- این گام نخست برای حل اساسی مشکل بنزین در ایران است. راه حل اقتصاد ایران در عادی سازی، لغو تحریم ها، حل مسائل سیاست خارجی و واقعی سازی است.
این گام مهم و صحیح در مسیر واقعی سازی و آزادسازی قیمت بنزین است.
قطعا بنزین با قیمت بالاتر از قیمت یارانه ای، بهتر از کمبود بنزین است. شرایط فعلی ایران را به سمت کمبود بنزین سوق می دهد. علاوه بر بنزین، در گام های بعدی برای حل مسائل در شمار دیگری از موضوعات از جمله برق، گاز، سوخت، نان، بلیط قطار، هواپیما و اتوبوس بین شهری هم باید همین مسیر را در پیش گرفت واگرنه با کمبود وفرسودگی روبه رو خواهیم شد که هم اکنون شده ایم.
- دولت همزمان با این اقدام درباره بنزین باید واردات خودرو خارجی بدون عوارض گمرکی را آزاد کند تا به این وسیله، تعادل برقرار شود.
نمی توان خودروی داخلی گران قیمت، ناایمن و با مصرف بالای بنزین را به مردم تحمیل کرد و همزمان آنها را مبجور کرد بنزین را به قیمت آزاد مصرف کنند.
نمی توان در تهیه خودرو، دولتی بود و در بنزین، آزاد. این نهایت سوء استفاده از شرایط فعلی است. اگر قرار است مردم بنزین آزاد مصرف کنند واردات خودرو هم باید آزاد و بدون عوارض گمرکی انجام شود تا تعادل و تناسب برقرار شود.
- بنزین سوپر وارداتی با قیمت آزاد، تاثیری بر تورم ندارد چون همچنان بنزین یارانه ای، اکثریت مصرف را در دست دارد و برای نرخ تورم، محاسبه می شود. با این حال، بنزین سوپر وارداتی، مشکلات فعلی بنزین در ایران را حل می کند.
