به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایلنا،در حالی که اعتیاد به مواد مخدر یکی از بحران‌های بهداشتی و اجتماعی بزرگ در سطح جهانی است، ایران با اتخاذ برنامه‌های جامع درمانی و کاهش آسیب، توانسته است گام‌های مهمی در کنترل شیوع مصرف مواد مخدر و بیماری‌های مسری مرتبط با آن بردارد. یکی از این اقدامات مهم، ارائه خدمات به بیش از یک میلیون نفر از طریق ۹ هزار مرکز درمانی در سراسر کشور است که به طور خاص بر کاهش آسیب‌های ناشی از مصرف مواد متمرکز شده‌اند.
مجید قربانی، مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشست آموزشی مجازی «مداخلات کاهش آسیب در اختلالات مصرف مواد» که به همت این ستاد و دانشگاه تهران برگزار شد، درباره اقدامات کشور در این زمینه صحبت کرد و به ارائه جزئیات این برنامه‌ها پرداخت. او تأکید کرد که در ایران در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از خدمات درمانی در ۹ هزار مرکز مختلف بهره‌مند می‌شوند. این مراکز شامل درمان‌های پزشکی و روانشناختی، خدمات مشاوره‌ای و آموزشی، و همچنین اقدامات ویژه‌ای همچون تعویض سرنگ و سرسوزن برای جلوگیری از شیوع بیماری‌هایی مانند اچ‌آی‌وی هستند.
برنامه‌های کاهش آسیب در ایران بیش از دو دهه سابقه دارند و از زمان شیوع اچ‌آی‌وی در دنیا، این برنامه‌ها به ویژه در میان معتادان تزریقی اهمیت بیشتری یافته‌اند. ایران از سال ۱۳۸۱ با راه‌اندازی اولین کلینیک‌های مثلثی (که امروز به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری تغییر نام یافته‌اند) گام‌های موثری در زمینه درمان اعتیاد و جلوگیری از گسترش بیماری‌های مسری برداشت. این مراکز به افراد مبتلا به اعتیاد خدمات مختلفی از جمله مشاوره، تست اچ‌آی‌وی و مراقبت‌های بهداشتی ارائه می‌دهند.
قربانی در این زمینه توضیح داد که در ایران، علاوه بر ارائه خدمات درمانی، سیاست‌های بهداشتی گسترده‌ای برای کاهش آسیب‌ها در نظر گرفته شده است که شامل مراکز گذری، موبایل سنترها، سرپناه‌های شبانه و تیم‌های سیار می‌شود. این خدمات به طور خاص در مناطق پرخطر و آسیب‌پذیر ارائه می‌شود تا دسترسی معتادان به خدمات درمانی به راحتی ممکن گردد.
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های برنامه‌های کاهش آسیب در ایران، تنوع خدمات ارائه شده در مراکز درمانی است. قربانی به معرفی برخی از این مراکز پرداخت و توضیح داد که در مراکز درمان اختلالات مصرف مواد، درمان‌های دارویی و غیر دارویی برای معتادان در نظر گرفته می‌شود. همچنین، در مراکز گذری، خدمات تعویض سرنگ و سرسوزن، برنامه‌های آموزشی برای پیشگیری از بیماری‌ها و درمان‌های نگهدارنده برای کسانی که به مواد افیونی وابسته هستند، ارائه می‌شود.
موبایل سنترها، که خدمات مراکز گذری را به محله‌های آلوده منتقل می‌کنند، و تیم‌های سیار که به پاتوق‌های معتادان مراجعه کرده و آنان را به مراکز درمانی دعوت می‌کنند، از دیگر اقداماتی هستند که برای دسترسی آسان‌تر به خدمات درمانی و کاهش آسیب در سطح کشور به کار گرفته شده‌اند. سرپناه‌های شبانه نیز به عنوان مراکز اقامتی برای معتادان بی‌خانمان راه‌اندازی شده‌اند تا آنان در یک محیط امن و حمایتی قرار گیرند.
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای برنامه‌های کاهش آسیب در ایران، کاهش چشمگیر شیوع اچ‌آی‌وی در میان مصرف‌کنندگان مواد تزریقی است. به گفته قربانی، این برنامه‌ها از سال‌های اخیر موجب توقف رشد شیوع این بیماری در میان معتادان تزریقی شده و در سال‌های گذشته نیز کاهش چشمگیری در میزان ابتلا به این بیماری مشاهده شده است. ایران با استفاده گسترده از کیت‌های تشخیص اچ‌آی‌وی و شناسایی موارد ابتلا به ویروس، علاوه بر درمان، برنامه‌های بازتوانی اجتماعی و اقتصادی برای افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی نیز در نظر گرفته است.
حمیدرضا رفیع‌پور طهرانی، رئیس اداره حقوق بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر در این نشست، بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه مبارزه با اعتیاد تأکید کرد. وی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی مجازی برای کشورهای عضو سازمان CICA (کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا)، افزود که ایران با به اشتراک گذاشتن تجربیات و موفقیت‌های خود در زمینه کاهش آسیب، نقش مهمی در تبادل اطلاعات و راه‌حل‌های موثر در این زمینه ایفا می‌کند.
رفیع‌پور طهرانی گفت: "مداخلات کاهش آسیب به عنوان یک رویکرد نوین در مدیریت اختلالات مصرف مواد، اهمیت ویژه‌ای دارد و برگزاری این دوره‌ها فرصتی است تا کشورها با بهترین شیوه‌ها آشنا شوند و در پیاده‌سازی این رویکردها موفق‌تر عمل کنند."
سمیه شاهمرادی، سرپرست مرکز مشاوره و سبک زندگی دانشگاه تهران، در این نشست بر لزوم همکاری‌های علمی و پژوهش‌محور در زمینه مبارزه با اعتیاد تأکید کرد و اظهار داشت که دانشگاه‌ها باید در کنار سازمان‌های دولتی و بین‌المللی برای ارائه راهکارهای علمی و عملی در این زمینه مشارکت فعال داشته باشند. وی برگزاری چهارمین نشست آموزش مجازی در دانشگاه تهران را نمادی از این تعهد دانست و ابراز امیدواری کرد که این همکاری‌ها به کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از مصرف مواد مخدر در منطقه کمک کند.
ایران با اتخاذ رویکردی جامع و سیستماتیک در مبارزه با اعتیاد و کاهش آسیب‌های ناشی از آن، نشان داده که نه تنها در سطح ملی، بلکه در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیز می‌تواند به عنوان یک الگو در مدیریت بحران اعتیاد و بیماری‌های مرتبط با آن عمل کند. اجرای برنامه‌های کاهش آسیب در کشور، که شامل مراکز درمانی مختلف، آموزش‌های پیشگیرانه، خدمات حمایتی و درمان‌های نگهدارنده است، علاوه بر درمان اعتیاد، به جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری و ارتقای کیفیت زندگی افراد مبتلا به اعتیاد کمک شایانی کرده است.