ابوالفضل آذری فعال رسانه در یادداشتی نوشت: تعیین عرصه و حریم آثار تاریخی، نقشی کلیدی در حفظ و حراست از میراث‌فرهنگی استان گلستان و تمامی مناطقی دارد که از این آثار برخوردارند. روز گذشته(۲۱ آبان)، شورای حریم کشور با تصویب حریم و ضوابط حفاظتی ۶ اثر تاریخی در استان گلستان و رسیدن آثار دارای حریم مشخص به ۶۹ اثر، گام دیگری در راستای حفاظت از میراث ارزشمند این منطقه برداشت. این رویداد، بهانه‌ای شد تا در این یادداشت به اهمیت تعیین عرصه و حریم آثار تاریخی بپردازیم و تأثیرات آن را بر حفظ و حراست از فرهنگ و هویت تاریخی استان بررسی کنیم.
آثار تاریخی بازمانده‌ای از هویت و تمدن گذشتگان هستند و یادآور دستاوردهای فرهنگی، هنری و معماری آن‌ها به شمار می‌آیند. حفظ این آثار به معنای نگهداری بخشی از تاریخ بشری است که در قالب بناها، محوطه‌ها و سازه‌های باستانی به ما منتقل شده است.
تعیین عرصه و حریم حفاظتی به معنای مشخص کردن محدوده‌ای پیرامون آثار تاریخی است که هرگونه فعالیت در آن تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد. این عرصه به‌منظور جلوگیری از تهدیدات محیطی و ساخت‌وسازهای بی‌رویه اطراف اثر تاریخی تعیین می‌شود.
عرصه و حریم مفاهیم کلیدی در حفاظت از آثار تاریخی هستند. عرصه به محدوده‌ای اطلاق می‌شود که اثر تاریخی در آن واقع شده است و حریم به ناحیه‌ای اطلاق می‌شود که برای جلوگیری از آسیب به اثر و حفظ یکپارچگی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این دو مفهوم به‌طور ویژه برای حفاظت از محوطه‌های تاریخی و بناهای قدیمی در برابر تهدیدات مختلف همچون ساخت‌وسازهای غیرمجاز، تغییرات محیطی و سایر عوامل آسیب‌رسان به کار می‌روند.
تعیین عرصه و حریم برای آثار تاریخی اهمیت زیادی دارد. بدون این تعیین محدوده‌ها، امکان تخریب و آسیب به آثار تاریخی وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، درصورتی‌که ساخت‌وسازها در نزدیکی یک اثر تاریخی انجام شود، ممکن است آسیب‌های جدی به آن وارد گردد. همچنین، حفاظت از حریم و عرصه باعث می‌شود که منظر طبیعی و فرهنگی اثر تاریخی به‌طور کامل حفظ شود و از تغییرات ناهماهنگ و ناهمگون در محیط اطراف آن جلوگیری گردد.
هدف از تعیین حریم حفاظتی، ایجاد مانع در برابر تأثیرات مخرب است که ممکن است به دلیل ساخت‌وساز، توسعه شهری یا حتی تغییرات زیست‌محیطی به آثار تاریخی وارد شود. این اقدام به حفاظت از اصالت و یکپارچگی آثار کمک می‌کند.
استان گلستان با قدمتی که در تاریخ دارد، آثار متنوعی از دوره‌های مختلف تاریخی را در خود جای داده است. این آثار نه‌تنها ارزش تاریخی دارند، بلکه نشان‌دهنده هنر و تمدن اقوام مختلفی هستند که در این منطقه سکونت داشته‌اند. بنابراین، حفظ این آثار در برابر تهدیدات مختلف ضروری است. تعیین حریم برای این آثار، به معنای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی این منطقه و ایجاد اطمینان از تداوم آن‌ها برای نسل‌های آینده است.
تعیین عرصه و حریم برای آثار تاریخی، مزایای فراوانی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز:
تعیین حریم حفاظتی، به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای بی‌رویه و غیرمجاز در محدوده آثار تاریخی عمل می‌کند. این محدودیت‌ها باعث می‌شود که فضای اطراف آثار در تناسب بااهمیت فرهنگی آن‌ها باقی بماند.
حفظ چشم‌انداز تاریخی آثار:
حریم حفاظتی علاوه بر جلوگیری از تخریب‌های فیزیکی، به حفظ چشم‌انداز تاریخی آثار نیز کمک می‌کند. در بسیاری از موارد، منظره و فضای پیرامون آثار، به‌اندازه خود آن‌ها دارای ارزش است و درک درستی از هویت آن‌ها به ما می‌دهد.
کنترل خطرات طبیعی:
یکی از کاربردهای حریم حفاظتی، کنترل خطرات طبیعی است که ممکن است به آثار تاریخی آسیب برسانند. با تعیین حریم و نظارت بر آن، می‌توان از خطراتی مانند سیل، رانش زمین و حتی تغییرات آب‌وهوایی در اطراف آثار جلوگیری کرد.
تأثیر حریم حفاظتی بر گردشگری:
تعیین حریم برای آثار تاریخی، می‌تواند تأثیر مثبتی بر صنعت گردشگری نیز داشته باشد. گردشگرانی که به دیدن آثار تاریخی می‌آیند، انتظار دارند که این مکان‌ها در حالت اصیل خود باقی بمانند و بازدید از آن‌ها تجربه‌ای فرهنگی و بکر را برایشان به ارمغان آورد.
تداوم و پایداری فرهنگی:
تعیین عرصه و حریم آثار، به تداوم و پایداری فرهنگی کمک می‌کند. آثار تاریخی نمادی از فرهنگ و هویت جامعه هستند و حفاظت از آن‌ها، انتقال فرهنگ و تاریخ به نسل‌های آینده را تضمین می‌کند.
ارتباط میان مردم و آثار:
حفظ عرصه و حریم آثار تاریخی به مردم محلی امکان می‌دهد که با این آثار تعامل بیشتری داشته باشند و از طریق این ارتباط، حس تعلق و افتخار به تاریخ و فرهنگ خود را تقویت کنند.
افزایش آگاهی عمومی:
یکی دیگر از نتایج تعیین عرصه و حریم حفاظتی، افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت این آثار است. مردم با مشاهده محدوده‌های تعیین‌شده، به اهمیت آثار تاریخی پی برده و به حفاظت از آن‌ها علاقه‌مندتر می‌شوند.
ارتقای امنیت آثار تاریخی:
تعیین عرصه و حریم حفاظتی، به ارتقای امنیت آثار تاریخی کمک می‌کند. با ایجاد یک محدوده مشخص و نظارت دقیق بر آن، از تخریب‌های عمدی و یا سرقت‌های احتمالی جلوگیری می‌شود.
تقویت زیرساخت‌های حفاظتی:
تعیین حریم، فرصتی برای تقویت زیرساخت‌های حفاظتی و ایجاد امکانات لازم برای نگهداری آثار تاریخی فراهم می‌آورد. این زیرساخت‌ها می‌توانند شامل مواردی همچون دیوارهای محافظتی، سیستم‌های نظارتی و دوربین‌ها باشند.
فراهم کردن منابع مالی برای نگهداری:
یکی از نتایج مستقیم تعیین عرصه و حریم حفاظتی، افزایش انگیزه و توجیه برای اختصاص منابع مالی به نگهداری و مرمت آثار تاریخی است. این منابع می‌توانند از طریق سازمان‌های دولتی، خیرین و یا حتی بخش خصوصی تأمین شوند.
ایجاد تناسب و همخوانی در فضای شهری:
تعیین عرصه و حریم حفاظتی به شهرها کمک می‌کند تا بافت تاریخی خود را حفظ کرده و از ساخت‌وسازهای مدرن و ناسازگار در نزدیکی آثار تاریخی جلوگیری کنند. این امر به ایجاد تناسب و هماهنگی در فضای شهری منجر می‌شود.
جلوگیری از تغییرات ناخواسته در اطراف آثار:
با تعیین حریم، هرگونه تغییر در اطراف آثار تاریخی باید با دقت انجام شود. این امر مانع از ایجاد تغییرات ناخواسته و بی‌رویه در محیط‌های پیرامونی این آثار می‌شود.
امکان حفاظت از محوطه‌های طبیعی پیرامونی:
برخی از آثار تاریخی در نزدیکی مناطق طبیعی قرار دارند و تعیین حریم می‌تواند به حفظ این محوطه‌های طبیعی نیز کمک کند. این امر به حفظ اکوسیستم‌های اطراف آثار کمک کرده و از تغییرات نامطلوب جلوگیری می‌کند.
حفظ تنوع فرهنگی استان گلستان:
استان گلستان به دلیل تنوع فرهنگی و تاریخی خود، ارزش‌های منحصربه‌فردی دارد. تعیین حریم حفاظتی برای آثار، به حفظ این تنوع و جلوگیری از نابودی فرهنگ‌ها و آثار محلی کمک می‌کند.
جلوگیری از توسعه بی‌رویه:
تعیین حریم حفاظتی به جلوگیری از توسعه بی‌رویه و ساخت‌وسازهای غیرضروری در اطراف آثار کمک می‌کند. این امر به حفظ فضای فرهنگی و تاریخی منطقه کمک می‌کند.
تأثیر مثبت بر هویت شهری:
حفاظت از آثار تاریخی در محدوده حریم حفاظتی، به تقویت هویت شهری کمک می‌کند. آثار تاریخی نمادهایی از هویت محلی و ملی هستند و حضور آن‌ها در شهرها، یادآور پیشینه فرهنگی و تاریخی منطقه است.
تعیین عرصه و حریم برای آثار تاریخی استان گلستان گامی مهم در راستای حفاظت از میراث‌فرهنگی این استان است. این اقدام می‌تواند نقش بسزایی در جلوگیری از تخریب آثار تاریخی، حفظ یکپارچگی منظر فرهنگی و ارتقای گردشگری فرهنگی داشته باشد. البته برای تحقق این اهداف، نیاز به همکاری همه‌جانبه بین مسئولان، مردم و نهادهای مختلف است. حفظ آثار تاریخی و فرهنگی استان گلستان نه‌تنها وظیفه‌ای ملی، بلکه مسئولیتی جمعی است که باید با جدیت و تعهد به آن پرداخته شود.
انتهای پیام/