به گزارش همشهری آنلاین آبله ام (Mpox) (که قبلاً آبله میمونی (Monkeypox) نامیده می‌شد) و همچنان در آفریقا در حال انتشار است، در مردادماه امسال به‌وسیله سازمان جهانی بهداشت وابسته سازمان ملل متحد به در رده «اضطرار بهداشت عمومی با جنبه بین‌المللی» طبقه‌بندی شد که بالاترین نوع هشدار بهداشتی است. این اعلام به دنبال گسترش سویه جدیدی از ویروس ایجادکننده آبله‌ام به نام «دسته یک بی» (Clade Ib) در بخش‌هایی از قاره آفریقا از سال گذشته رخ داد.
سازمان جهانی بهداشت در گزارشی که روز دوشنبه منتشر کرد، گفت: «امسال تا ۳ نوامبر (۱۳ آبان) ۴۶۷۹۴ مورد تأییدشده و مشکوک آبله ام در آفریقا ثبت شده است که ۱۰۸۱ نفر از این افراد ثبت‌شده درگذشته‌اند.. بر اساس این گزارش، جمهوری دموکراتیک کنگو در آفریقای مرکزی بیشترین تلفات از این بیماری را داشته است و رده‌های بعدی از لحاظ میزان تلفات مربوط به کشورهای همسایه آن بروندی و اوگاندا می‌شوند.
آبله ام می‌تواند از طریق تماس نزدیک میان انسان‌ها انتشار یابد. این بیماری معمولاً خفیف است، و فقط در موارد نادری کشنده است. این بیماری علائمی شبیه آنفلوانزا و ضایعات تاولی چرکی در پوست بدن ایجاد می‌کند.
دو شیوع آبله ام در سال‌های اخیر
سازمان جهانی بهداشت شیوع جهانی آبله ام در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ را یک «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با جنبه بین‌المللی» اعلام کرد. سازمان جهانی بهداشت چهار ماه پیش در ماه اوت ۲۰۲۴ برای دومین بار در دو سال اخیر شیوع آبله ام را یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی اعلام کرد.
سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۲ نام مترادف ترجیحی «آبله ام»را برای آبله میمونی پیشنهاد کرد.
هدف سازمان جهانی بهداشت در اعلام کردن وضعیت اضطراری بهداشتی برای آبله ام تشویق کشورهای ثروتمند به اهدای واکسن آبله ام به ۱۵ کشور آفریقایی آسیب‌دیده از شیوع این بیماری است. شش کشور از این ۱۵ کشور پیش از این حتی یک مورد آبله ام را گزارش نکرده بودند.
اگرچه بیماری آبله (آبله انسانی) که یک بیماری ویروسی است، به دنبال واکسیناسیون گسترده در سراسر جهان در سال ۱۹۸۰ ریشه‌کن شد، دانشمندان همیشه بر این باور بودند که تهدید ویروس‌های خانواده آبله هرگز واقعاً از بین نرفته است. ویروس آبله ام، در میان انواع ویروس‌های خانواده آبله بیش از همه مورد توجه دانشمندان بوده است.
تغییرات نگران‌کننده یک سویه ویروس
از طرف دیگر یافته‌های یک بررسی جدید نشان می‌دهد از دسته یک آ (Clade ۱a) ویروس آبله ام ممکن است طوری تحول پیدا کرده باشد که به راحتی از انسانی به انسان دیگر قابل‌انتقال باشد.
این تغییر ممکن است اقدامات برای متوقف کردن گسترش این بیماری در آفریقای مرکزی را که در آن عفونت‌ها در سال گذشته افزایش یافته است، را با شکست مواجه کند.
دانشمندان در ۲۴ اکتبر (۳ آبان) یک مقاله را که در انتظار برای انتشار در ژورنال‌های پزشکی است (preprint)، در سایت Virologica آپلود کردند که شواهدی مبنی بر قابلیت سرایت ساده انسان به انسان یک دسته یک آ (Clade Ia) ویروس آبله ام را ارائه می‌کرد.
شیوه‌های انتقال ویروس آبله ام یا آبله میمونی
دو دسته ویروس آبله ام
ویروس‌های آبله ام را به دو دسته یک و دو تقسیم می‌شوند: Clade I و Clade II
بررسی‌ها در مدل‌های موشی نشان داده است که دسته یک باعث بیماری شدیدتری می‌شود، هر چند که یافته‌های این ازمایش‌ها ممکن است در مورد انسان‌ها صادق نباشد.
هر یکی از این دو دسته به دو زیردسته تقسیم می‌شوند و به این ترتیب چهار دسته شناخته‌شده ویروس آبله ام خواهیم داشت: Ia، Ib، IIa و IIb
شیوع سال ۲۰۲۲ آبله ام بوسیله ویروس دسته دو بی(IIb) رخ داد که بسیار نقاط جهان هم گسترش یافت. ویروس دسته یک بی عامل اصلی شیوع فعلی آبله ام در کشورهای آفریقای مرکزی است و در اواخر سال ۲۰۲۳ برای نخستین بار شناسایی شد.
نشانه‌های تحول ویروس آبله ام در شیوع اخیر
قدیمی‌ترین سویه شناخته‌شده ویروس آبله ام «دسته یک آ» Clade Ia است که باعث عفونت های پراکنده در انسان، به ویژه در میان کودکان می شود. این عفونت محدود به چند خانواده یا جوامع است و انتقال همیشه از حیوان به انسان صورت می‌گیرد. تا همین اواخر هیچ مدرکی مبنی بر انتقال پایدار این دسته ویروس آبله ام از انسان به انسان وجود نداشت.
اما اکنون بر اساس مقاله منتشرشده در سایت Virologica شواهدی وجود دارد که DNA دسته یک آ ویروس‌های آبله ام توالی‌یابی‌شده از شیوع کنونی نشانه‌هایی از انتقال انسان به انسان را نشان می‌دهد.
دانشمندانی که مقاله اخیر را ارائه کرده‌اند، نمونه های ویروس آبله ام را از عفونت‌های بیماران در شهر کینشاسا در جمهوری دموکراتیک کنگو توالی‌یابی ژنومی کردند. آنها الگوهایی را در این نمونه‌های ویروس از دسته‌های Ia و Ib یافتند که از جهش‌های ژنتیکی تک حرفی تشکیل می‌شود و میان دستگاه ایمنی انسان‌ها و ویروس آبله ام معمولا غیرفعال هستند و احتمالا فقط هنگامی ظاهر می‌شوند که سرایت انسان به انسان ویروس رخ داده باشد.
این الگو در توالی‌یابی ژنومی نمونه‌های ویروس گردآوری‌شده در ماه پیش به چشم نمی‌خورد. بنابراین به نظر می‌رسد که اخیراً رخ داده باشد. دانشمندان معتقدند روند منحصربه‌فردی از تحول ویروس در شیوع آبله ام در شهر کینشازا در جریان است که ممکن است در آینده بر شیوع فعلی بیماری در آفریقا تأثیر بگذارد.