تولید برق در ایران عموما با استفاده از گاز طبیعی یا گازوییل انجام می‌شود و زمانی که این دو حامل مهم انرژی نیستند (خصوصا در زمستانها که بی گازی چند سالی است مهمان کشور شده) گاه مازوت هم سوزانده می‌شد. بنا بر قانون سوزاندن مازوت ممنوع است ولی در سالهای گذشته دولتها برای تامین برق مورد نیاز در مصارف خانگی از سوزاندن مازوت ابایی نداشتند. در سال جاری اما گفته می‌شود کمبود ذخایر سوخت و به ویژه گازوییل دست دولت را خالی‌تر از گذشته هم گذاشته است.
آرش نجفی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی درباره نقش مازوت در تولید و قطعی برق به خبرآنلاین گفت: «مشکل تولید برق در زمستان پیش از هر چیز به سوخت نیروگاهها گره می‌خورد. در فصول سرد، مصرف برق به نحوی نیست که مشکلی ایجاد کند بلکه مشکل از جایی شروع می‌شود که نیروگاهها برای تولید برق با کمبود سوخت مواجه می‌شوند. به طور معمول نیروگاههای کشورمان از گاز و گازوییل و گاهی مازوت استفاده می‌کنند.»
این فعال بخش خصوصی ادامه داد: «یعنی اگر هم اکنون گازوییل کافی در کشور وجود داشت و آن را در اختیار نیروگاهها قرار می‌دادند، مشکلی وجود نداشت و برق مورد نیاز تولید می‌شد و حتی بحث سوزاندن مازوت مطرح نمی‌شد. متاسفانه با اینکه قوانین سوزاندن مازوت را ممنوع کرده‌اند، در سالهای گذشته به دلیل کمبود سوخت این اقدام در دستور قرار گرفت. براساس قانون باید مخازن مازوت با حکم دادستانی پلمپ می‌شدند و جز مواقع حساسی که امنیت ملی را دچار چالش می‌کند از آن استفاده نشود.»
به گزارش تسنیم، بر اساس اعلام کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، "مجموع سطح ذخیره سوخت مایع در نیروگاهها در ابتدای شهریور سال 1403 نسبت به ابتدای شهریور سال 1402 بالغ بر 36 درصد کمتر بود؛ در ابتدای شهریورماه 1403 که شروع استقرار دولت چهاردهم بوده، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاهها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 43 درصد کمتر و سطح ذخایر مازوت نیروگاهها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 23 درصد کمتر بود."
اگرچه این آمار نشان‌دهنده غفلت و ترک‌فعل مسئولان وزارت نفت در ماه‌های پایانی فعالیت دولت سیزدهم بوده است و نمی‌توان کم‌کاری صورت‌گرفته را توجیه کرد، اما از ابتدای شهریورماه تا نیمه آبان، با وجود رشد نسبی تحویل سوخت مایع به نیروگاهها، مسئولان دولت چهاردهم هم نتوانستند این عقب‌ماندگی را جبران کنند تا جایی که سطح ذخایر گازوئیل نیروگاهها به زیر 40 درصد رسید؛ این در شرایطی است که نیمه آبان‌ماه سال قبل، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاهها بیش از 80 درصد بوده است.
وی در پاسخ به این سوال که بهتر است برق کشور با سوزاندن مازوت تامین شود یا خیر هشدار داد: «به عنوان یک شهروند می‌گویم که چنان مازوت بیماری‌زاست که قطعا تحمل بی برقی منظم کمتر از سوزاندن مازوت به جامعه ضربه می‌زند.»
این فعال حوزه برق درباره اینکه چقدر بی برقی روزهای فعلی در کشور توجیه دارد، تاکید کرد: «به هیچ وجه بی برقی توجیه ندارد چرا که کشور باید به جایی می‌رسید که درگیر این مشکلات نباشد. ناترازی‌های موجود بیان‌گر بی صلاحیتی و ناتوانی مدیران سالهای گذشته کشور است که نتوانستند برای رفع نیاز انرژی مردم کاری بکنند.»
نجفی با اشاره به اینکه سال ۸۸ را سال «اصلاح حوزه مصرف» نام‌گذاری کرده بودند، گفت: «مدیران و مسئولان ارشد حوزه انرژی باید پاسخ دهند که چرا به این اقدامات تاکنون عمل نکردند؟ چرا در کشور کار را به نحوی جلو نبردند که در تابستان دچار بی برقی و در زمستان دچار بی‌گازی نشویم. انباشت عدم صلاحیت‌های جمع شده کار ما را به جایی رسانده که به خاموشی‌های منظم تن دهیم. ولی باید به عملکرد مدیران کشور در سالهای گذشته هم پرداخته شود.»
به گفته او قطعی دو ساعته برق واحدهای مسکونی در فصل سرما به اندازه تابستان به نارضایتی عمومی منجر نمی‌شود و در مجموع بهترین اقدام فوری همین است.
او عوامل ناترازی برق در کشور را این طور دسته‌بندی کرد: «مشکل ابعاد مختلفی دارد. ناترازی فعلی یک دلیل عمده دارد و آن پایین بودن راندمان نیروگاههای کشور است. این نیروگاهها باید بازسازی یا نوسازی شوند. همزمان شبکه توزیع برق در کشور ما توسعه داده نشده و تجهیزات انتقال برق یکسره قدیمی و ناکارآمد هستند. هر دستگاهی یک زمانی مستهلک می‌شود و باید برای نوسازی آنها چاره جویی کرد تا به این وضعیت دچار نشویم.»
این فعال حوزه برق معتقد است که در کنار افزایش تولید کشور ناچار به کنترل مصرف هم هست.
نجفی در این رابطه توضیح داد: «بهینه سازی مصرف انرژی به معنای درست مصرف کردن و نه کم مصرف کردن هم به سود کشور است. اصلاح الگوی مصرف از طریق تغییر تجهیزات برقی و به روز رسانی آنها به طور چشمگیری مصرف را کاهش می‌دهد. امروز گفته می‌شود که ما در کشور معادل ۲۱ میلیون بخاری داریم که اگر بر مبنای مصوبات قانونی با بخاری کم مصرف جایگزین می‌شدند، تا ۳۰ درصد از ناترازی گازی کشور کاسته می‌شد. به زبانی دیگر اگر بخاری‌های کشور به روز می‌شدند تا ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز کمتری در روز به مصرف می‌رسید.»
از نظر او کشور نیاز به یک نقشه جامع و گسترده برای کاهش مصرف و افزایش تولید دارد تا از این وضعیت خارج شود. در غیر این صورت اقداماتی مانند قطعی منظم برق فقط تشدید بحران به تعویق خواهد انداخت.
این عضو اتاق بازرگانی با تاکید بر اهمیت گاز خاطرنشان ساخت: «گرچه در فصل تابستان مصرف برق به نحوی است که ناترازی ایجاد می‌کند ولی در فصول سرد مانند امروز، مساله اصلی کمبود گاز است. کمبود گاز موجب می‌شود نیروگاههای تولید برق مجبور به تعطیلی یا سوزاندن مازوت می‌شوند. اگر گاز کافی در کشور وجود داشت در پاییز و زمستان می‌شد برق مورد نیاز را تامین کرد. به همین دلیل رفع ناترازی گاز به نحو موثری بر ناترازی برق اثر خواهد داشت.»
وی با تاکید بر اقدامات غیرقیمتی در رفع ناترازی‌ها عنوان کرد: «با اقدامات غیرقیمتی چون جایگزینی بخاری‌های موجود با بخاری‌های کم مصرف و اصلاح موتورخانه‌های کشور می‌شد تا نیمی از ناترازی‌های موجود در کشور را کنترل کرد. این امر یک بار دیگر نشان می‌دهد که ناترازی‌های موجود قبل از هر چیز از بی تدبیری دولتها ناشی می‌شود.»
وی درباره اینکه چرا گازوییل جایگزین گاز در تولید برق نمی‌شود تصریح کرد: «گازوییل سوخت گران قیمتی است که در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل، نیروگاهی و حتی واحدهای تولیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین صادرات آن هم با قیمتهای مناسبی انجام می‌شود. به همین دلیل در بحران گازی، گازوییل هم کم می‌آید.»
او درباره نقش دولت سیزدهم در خالی کردن مخازن گازوییلی کشور در نیمه نخست امسال گفت: «من از این مساله اطلاعی ندارم ولی می‌دانم که گازوییل موجود در مخازن کشور به اندازه‌ای نیست که بتوان با آن کمبود تولید برق را جبران کرد.»
برخی از آگاهان با اشاره به اقدام دولت سیزدهم در صادرات گازوییل اشاره کرده و به کافی نبودن ذخایر آن در کشور اشاره کردند. در شرایطی که کسری بودجه امسال بیش از هر سال دیگری است، این اقدام دولت پیشین در جهت جبران این کسری ها بوده ولی منجر به گسترش ناترازی انرژی در کشور هم شده است.