به گزارش جهان نیوز به نقل از کیهان، تعلل در تأمین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها بالاخره کار خود را کرد و در اتفاقی کم‌سابقه، با تصمیم دولت، قطع برق در فصل پاییز مهمان خانه‌های مردم شد.
به گزارش خبرنگار ما، هفته گذشته بود که سخنگوی دولت از خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده در فصل پاییز خبر داد و به این ترتیب مردم با چندمین شوک در چند ماه اخیر مواجه شدند.
این خاموشی‌ها خیلی زود شروع شد به طوری که دیروز برخی مخاطبان تهرانی ما اعلام کردند برق برخی مدارس در ساعاتی از روز قطع شده و با از دست رفتن روشنایی کلاس‌ها و خاموشی تخته‌های هوشمند، روند آموزش هم با مشکل مواجه شده است. والدین نگران هستند با تکرار این وضعیت و قطع سیستم‌های سرمایشی در مدارس و خانه‌ها، موج جدید سرماخوردگی هم در بین دانش‌آموزان آغاز شود.
یک کاربر شبکه ایکس (توئیتر سابق) هم در این باره تأکید کرد: «قطعی برق یعنی قطعی سیستم گرمایش در فصل سرما، گیر کردن در آسانسورها و مشغول کردن بیخود آتش‌نشانی، قطعی اینترنت، تعطیلی کارخانه‌ها، مختل شدن عملکرد بیمارستان‌ها و بانک‌ها، تعطیلی بعضی از کلاس‌های درسی و...».
البته گلایه توأم با اعتراض مردم به این موارد محدود نبود. بسیاری هم به ماجرای آزادسازی واردات آیفون اشاره کردند که به دغدغه اصلی هفته‌های گذشته دولتمردان تبدیل شده بود اما آنها کاری برای جلوگیری از قطع برق نکرده‌اند. برخی هم گفتند اگر مسئولان دولتی به اندازه‌ای که برای رفع فیلترینگ و حضور یک گزارشگر ورزشی در تلویزیون وقت می‌گذاشتند، برای حل مشکل برق و سایر مشکلات معیشتی مردم وقت می‌گذاشتند، شاهد این وضعیت نبودیم.
چالش اطلاع از زمان خاموشی
با آغاز خاموشی‌های استان تهران از دیروز و بر اساس اعلام وزارت نیرو، تهرانی‌ها برای اطلاع از ساعات قطع برق محل زندگی خود به سایت شرکت توزیع نیروی برق مربوطه یا سامانه برق من مراجعه کنند. با این حال گزارش‌های مردمی از دسترس نبودن این سایت‌ها برای اطلاع‌رسانی حکایت داشت، به‌طوری که پیغام‌های خطای متعدد سرور برای مخاطبین به نمایش درآمد.
گفته می‌شود این تصمیم یکباره اعمال قطعی‌های برق پاییزه، برای شرکت‌های توزیع برق نیز غیرمنتظره بوده است؛ چرا که زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی این شرکت‌ها آمادگی لازم را برای مراجعات مردمی با این تعداد بالا نداشته است.
واکنش‌ها به ادعای دولت درباره علت خاموشی‌ها
از همان نخستین پیام سخنگوی دولت در شبکه ایکس که ادعا کرده بود علت خاموشی‌ها، جلوگیری از سوزاندن مازوت و حفظ جان مردم است، این خط خبری- یعنی خاموشی منازل در ازای نسوزاندن مازوت- از سوی رسانه‌ها و افراد حامی دولت به طور هماهنگ عنوان یک دستاورد مطرح شد.
روزنامه اعتماد که مدیرمسئول آن رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت چهاردهم است تیتر زد «آسمان آبی‌تر می‌شود»! روزنامه همدلی متعلق به جریان مدعی اصلاحات هم گزارش داد که «خاموشی جایگزین آلودگی شد»!
از طرفی «حسین سلاح‌ورزی»، رئیس برکنار شده اتاق بازرگانی ایران در یک فرار رو به جلو نوشت: «اینکه سعی کنید از قطع برق هم دستاورد بسازید، پسندیده نیست»! اما یکی از کاربران فضای مجازی با اشاره به بی‌صداقتی دولت و طرفداران او درباره بیان علت خاموشی‌ها، پاسخ داد: «اتفاقا خودتون می‌خواستید از قطع برق دستاورد بسازید. تازه منت می‌گذاشتند که درسته خاموشی داریم، اما برای حفظ سلامتی مردم بوده که مازوت نمی‌سوزونیم در حالی که علت اصلی تأمین نشدن سوخت نیروگاه‌ها بود».
رسانه خط انرژی در واکنش به این ادعاها نوشت: «دولت چهاردهم درحالی حفظ سلامتی مردم را برای ایجاد خاموشی بهانه کرده که روزانه 20 میلیون لیتر بنزین بی‌کیفیت تولید و عرضه می‌کند».
البته این رویکرد رسانه‌ای مدعیان اصلاحات صدای خودشان را هم درآورد. «محمدعلی ابطحی»، فعال سیاسی در این باره نوشت: «اگر دلیل خاموشی برق در زمستان و فصل سرما به خاطر توقف مازوت‌سوزی است، حتما پوست خربزه‌ای است که در این آغاز کار زیر پای پزشکیان و دولتش انداخته‌اند».
واکنش کارشناسان
اگرچه دولت چهاردهم به بهانه توقف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، خاموشی برق در کل شهرها و روستاها اعمال می‌کند، اما بسیاری از کارشناسان نظر دیگری دارند.
«داوود منظور» رئیس سابق سازمان برنامه در صفحه خود در ایکس اظهار کرد: «یک راهکار جایگزین و تجربه شده موفق برای خاموشی برنامه‌ریزی شده می‌توانست ذخیره‌سازی سوخت مایع کافی برای نیروگاه‌ها باشد».
یکی از کاربران از منظور سؤال کرد که ذخیره‌سازی سوخت نیروگاه‌ها از چه زمانی باید انجام می‌شد که منظور پاسخ داد از سه ماه قبل. کاربر دیگری پرسید چرا دولت شما که سه ماه قبل در مسند بود، ذخیره‌سازی را انجام نداد و منظور هم در پاسخ نوشت: همین ذخیره‌سازی فعلی را هم همکاران ما انجام دادند.
خبرگزاری فارس هم در گزارشی نوشت: «سال ۱۴۰۰ زمانی که ذخیره نیروگاه‌ها به کمتر از یک میلیارد و 700 میلیون لیتر رسیده بود، ذخایر با برنامه‌ریزی منظم ۱.۱ میلیارد لیتر افزایش یافت تا هم مصرف مازوت نسبت به ابتدای دهه نود ۶۰ درصد کمتر شود و هم خاموشی خانگی اتفاق نیفتد. اما در سال جاری ذخیره یک میلیارد و 800 میلیون لیتر ابتدای شهریور در آبان به یک میلیارد و 200 میلیون لیتر تقلیل یافت و دولت هم دوگانه «تنفس سم» و «خاموشی منظم» را مطرح کند».
فرصت‌سوزی در ذخیره گازوئیل نیروگاه‌ها
همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد، مشکل اصلی کمبود برق در پاییز به خالی شدن ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها برمی‌گردد که نسبت به ابتدای دولت قبل کاهش یافته است.
به گفته منابع آگاه، مصرف گازوئیل نیروگاه‌ها به دلایل مختلف در تابستان و پاییز امسال افزایش جدی پیدا کرد و علی‌رغم اینکه تحویل گازوئیل امسال تا پایان دولت سیزدهم، حدود ۲۰ درصد بیش از سال قبل بود، این سوخت مصرف شد. یعنی با وجود تحویل بالاتر، ذخایر امسال کمتر از سال قبل شد. بخشی از افزایش مصرف نیروگاه‌ها ناشی از مصرف بالای برق و گرمای هوا بوده و ممکن است بخشی هم به قاچاق مرتبط باشد.
در این بین اشتباه دولت چهاردهم این بود که تعمیرات پالایشگاه‌های گازی را در پاییز شروع کرد و گاز کمتری به نیروگاه‌ها داد. در حالی که در این مدت باید گاز بیشتری تحویل می‌شد تا گازوئیل بیشتری هم ذخیره شود. به همین خاطر، ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها نسبت به زمان تحویل دولت به جای اینکه بیشتر شود، کمتر شد. نیروگاه‌ها هرچه گاز بیشتری دریافت کنند، می‌توانند گازوئیل بیشتری ذخیره کنند، اما مقایسه تأمین گاز نیروگاه‌ها در ماه‌های مشابه امسال و سال گذشته نشان می‌دهد میزان تحویل گاز امسال کاهش یافته است.
بر این اساس، به گزارش تسنیم، مقایسه ذخیره گازوئیل نیروگاه‌ها در دو بازه اول شهریور و ۱۵ آبان طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ ذخیره گازوئیل به ترتیب 66 و شش دهم، 52 و 9 دهم و 14 و هشت دهم درصد افزایش داشته اما در سال ۱۴۰۳ این ذخیره ۳۳ و سه دهم درصد کاهش یافته است.
اگرچه باید درباره روند تأمین سوخت نیروگاه‌ها منصفانه برخورد کرد و با توجه به وضعیت خاص کشور پس از شهادت شهید رئیسی نمی‌توان همه تقصیرها را بر گردن دولت چهاردهم انداخت، اما از ابتدای شهریورماه تا نیمه آبان، مسئولان دولت چهاردهم هم نتوانستند این عقب‌ماندگی را جبران کنند تا جایی که سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها به زیر 40 درصد رسید. این در شرایطی است که نیمه آبان‌ماه سال قبل، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها بیش از 80 درصد بوده است.
در واقع آن‌طور که آمار بیان می‌کند علت قطعی برق خانگی در پاییز و زمستان نه جلوگیری از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها که ناتوانی و فرصت‌سوزی دولت چهاردهم در تأمین ذخیره گازوئیل نیروگاه‌ها در سه ماه گذشته است.
بحث آلودگی هوا و مازوت‌سوزی
مسئولان دولتی گفته‌‌اند که پس از بررسی‌ها رئیس‌جمهور دستور داد که به‌دلیل آلودگی خاص ایجاد شده در مناطق اراک، کرج و اصفهان که ناشی از مازوت‌سوزی درحدود 16 میلیون تن است و باعث آلودگی هوا و بیماری می‌شود، مازوت‌سوزی در این سه نیروگاه متوقف شود و برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان شود.
این ادعا در حالی است که از مجموع 143 نیروگاه بزرگ کشور، تنها 16 نیروگاه بخاری امکان مصرف مازوت را دارند که از بین این 16 نیروگاه نیز مخزن سوخت دو نیروگاه بعثت و اصفهان سال‌ها پلمب بوده است.
از سوی دیگر در حدود 130 نیروگاه دیگر که واحدهای سیکل ترکیبی و گازی هستند، اساساً امکان مصرف مازوت از لحاظ فنی وجود ندارد و این واحدها یا باید با سوخت گاز طبیعی به فعالیت تولید برق بپردازند و یا از سوخت گازوئیل به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده کنند.
سهم نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در تأمین برق فصول سرد، سهمی بسیار بیشتر از نیروگاه‌های بخاری است و توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه بخاری اگر حتی منجر به از مدار خارج شدن این نیروگاه‌ها و توقف تولید برق در آنها شود، اگرچه به محدود شدن تأمین برق کشور می‌انجامد، اما نمی‌تواند تولید برق را به‌حدی محدود کند که نیاز به اعمال خاموشی‌های سراسری باشد.
ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه اصفهان 835 مگاوات، ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه شازند اراک 1300 مگاوات و ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه منتظرالقائم کرج 1600 مگاوات است که فقط 625 مگاوات این نیروگاه امکان مصرف مازوت هست و بقیه ظرفیت اسمی این نیروگاه که به واحدهای گازی و سیکل ترکیبی تعلق دارد، امکان مصرف مازوت ندارند.
ازاین‌رو توقف فعالیت تولید برق با مازوت در سه‌نیروگاه یادشده، ظرفیت اسمی حدود 2760 مگاوات را از مدار خارج می‌کند که مطمئناً ظرفیت عملی تولید این واحدها با مصرف مازوت به 2000 مگاوات هم نمی‌رسد.
البته ممکن است منظور دولتی‌ها از توقف مازوت‌سوزی در اصفهان، نیروگاه اصفهان (اسلام‌آباد) نباشد، چرا که مخازن مازوت این نیروگاه پلمب است و منظور نیروگاه شهید منتظری اصفهان باشد که در اسفندماه سال گذشته نیز سابقه مصرف سوخت مازوت را داشته است. در این صورت نیز ظرفیت اسمی تولید برق در نیروگاه شهید منتظری 1600 مگاوات است که با این حساب، ظرفیت عملی تولید برق در سه‌نیروگاه به 3000 مگاوات هم نمی‌رسد.
این حداکثر 3000 مگاوات توقف تولید برق با مازوت، درحالی است که میزان پیک مصرف برق این روزها حدود 47 هزار مگاوات است. یعنی اگر 3000 مگاوات از برق مصرفی این روزهای کشور را به مصرف مازوت در سه نیروگاه مذکور مرتبط بدانیم، تأمین 44 تا 45 هزار مگاوات دیگر در سایر نیروگاه‌ها در حال انجام است.
پس به‌هیچ‌وجه منطقی نیست که بپذیریم به‌خاطر از مدار خارج شدن واحدهای مازوت‌سوز این نیروگاه‌ها، نیاز به اعمال خاموشی‌های نوبتی در سراسر کشور باشد.
خالی بودن مخازن گازوئیل نیروگاه‌ها را (که بیش از 60درصد خالی است) می‌توان دلیل اصلی اعمال خاموشی‌های بخش خانگی در پاییز و زمستان امسال دانست و سؤال اینجاست که آیا تأمین گازوئیل مورد نیاز نیروگاه‌ها برای دولت آن‌چنان غیرممکن بود که تصمیم به قطع برق خانگی گرفته شد؟