«هوا که سرد می‌شود، وارونگی هوا اتفاق می‌افتد. یکی از علت‌های اصلی کمبود انرژی و ناترازی انرژی در تولید برق و تأمین گاز نیروگاه‌هاست. برخی نیروگاه‌ها ناگزیر برای تأمین برق و جلوگیری از خاموشی از مازوت استفاده می‌کردند. امروز پس از بررسی‌ها و پس از دستور پزشکیان مازوت‌سوزی در کشور متوقف می‌شود». این‌ها را معاون اجرایی رئیس‌جمهور در پی آلودگی خاص در مناطق اراک، کرج و اصفهان ناشی از مازوت‌سوزی (حدود ۱۶ میلیون تن مازوت‌سوزی) به رسانه‌ها گفته است.
سخنگوی دولت هم در شبکه اجتماعی در صفحه شخصی خودش نوشته است: «شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند.
از همین رو به دستور رئیس‌جمهور مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود. می‌توان برای مدت محدودی، خاموشی منظم را جایگزین تولید سم برای عموم شهروندان کرد».
افزایش مصرف برق ما را در مقابل دوگانه‌ای قرار داده که یا باید به خاموشی دوره‌ای برق بپردازیم یا باید در برخی استان‌ها برای تأمین برق از مازوت استفاده کنیم که به تبع آن آلودگی هوا را به همراه دارد و امروز انتخاب بین آلودگی هوا یا خاموشی مشکلی است که با آن مواجه هستیم. آن طور که کارشناسان می‌گویند تصمیم توقف مازوت‌سوزی برای کاهش مخاطرات آلودگی هوا در کشور لازم است ولی این گام نخست است و برای حل این مسئله باید تن به تصمیم‌های سخت دیگری نیز بدهیم.
خاموشی یا مازوت‌سوزی کدام بدتر است؟
ابراهیم خوش‌گفتار، نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: بارها محیط زیست به خاطر مازوت‌سوزی این نیروگاه‌ها را پلمب کرد و بار دیگر به خاطر مشکلات شبکه و تولید دوباره راه‌اندازی و بار دیگر از مازوت در نیروگاه‌ها استفاده کردیم.
وی با اشاره به اینکه عموماً نیروگاه‌های بخاری قدیمی در حاشیه شهرهای بزرگ مازوت مصرف می‌کنند، می‌افزاید: این نیروگاه‌ها در نزدیک شهرها هستند و همه شهرهای بزرگ مثل تهران، مشهد، تبریز و اصفهان یک نیروگاه بخاری دارند و اول زمستان که می‌شود به دلیل کمبود گاز برای تأمین برق این شهرها از مازوت استفاده می‌کردیم. سال گذشته اعتراض‌هایی برای آلودگی ناشی از مازوت‌سوزی شد و امسال به جد تصمیم گرفتند جلو این اعتراض‌ها را بگیرند و نیروگاه‌ها به هیچ وجه مازوت مصرف نکنند که به برداشت من این خبر خوبی است به این دلیل که مازوت مشکلات محیط زیستی زیادی دارد. راندمان این نیروگاه‌ها پایین است و مصرف آب بالایی دارند، اما به دلیل اینکه به ارزش سوخت در کشور ما توجه نمی‌شود، کسی به این موضوع نپرداخته است که جمع شدن این نیروگاه‌ها چقدر اهمیت دارد.
وی می‌افزاید: با توقف مازوت‌سوزی، مقداری از مشکل را حل می‌کنیم، ولی از طرفی چون خاموشی می‌دهیم، نارضایتی‌های دیگری از این بابت هم از جانب صنایع و هم بخش‌های دیگر خواهیم داشت. اگر نیروگاه‌ها را با نیروگاه‌های با راندمان بالاتر جایگزین می‌کردیم با مشکلات کمتری در این حوزه روبه‌رو بودیم. اکنون ممکن است 6 ماه در زمستان مازوت را قطع کنیم سپس در میانه راه به این نتیجه برسیم که خاموشی بدتر از مازوت‌سوزی است و دوباره از این سوخت استفاده کنیم.
وی تأکید می‌کند: بهترین راه برای حل این مسئله در سال‌های آینده این است که نیروگاه‌های با راندمان بالاتر را جایگزین کنیم و چاره‌ای جز این نداریم که به بهینه‌سازی مصرف انرژی بپردازیم و این باید اولویت اصلی باشد.
مازوت‌سوزی؛ بازی دو سر باخت
مهدی هاشم‌زاده، مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد نیز در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: مازوت‌سوزی از آنجا نشأت می‌گیرد که ما با یک ناترازی جدی در زمینه گاز در فصل‌های سرد سال مواجه هستیم. این ناترازی سبب می‌شود نیاز گرمایش به نیاز صنعت (یک‌سری از صنایع به خاطر نوع تولیدشان نمی‌توانند سوخت مازوت را جایگزین گاز کنند) افزوده شود.
وی می‌افزاید: درخصوص مازوت‌سوزی برای تأمین برق هم آلودگی و هم بحث صرفه اقتصادی مازوت مطرح است. مازوت در دنیا قیمت بالایی دارد و با توجه به اینکه قابليت حمل‌ونقل دریایی هم مثل نفت خام و میعانات گازی دارد، تمایل برای خریدش هم بالاست. برعکس گاز که نوع خاصی دارد و «ال‌ان‌جی» آن هزینه بسیار بالایی دارد انتقال آن با خط لوله هم برای کشورهای خریدار صرفه ندارد.
برای همین مازوت‌سوزی یک بازی دو سر باخت برای تأمین نیازهای صنعت است و نتیجه این می‌شود که هم در زمینه صادرات فراورده‌های نفتی (که همین مازوت یکی از فراورده‌ها محسوب می‌شود) عقب بنشینیم و کاهش درآمد ارزی داشته باشیم و هم از آن طرف سوزاندن این سوخت این شرایط که هم ضریب گرمایش کمتری در بحث برق دارد، هم قیمتش بالاتر است و هم آلودگی جدی دارد، بازی دو سر باخت است.
حل ناترازی مقطعی با ذخیره‌سازی گاز
وی می‌افزاید: برای کاهش مازوت‌سوزی باید به سمت اقدام‌های کلیدی و مهم درخصوص افزایش پایدار عرضه برویم. رویکرد اصلی در زمینه ناترازی مقطعی گاز بحث ذخیره‌سازی صنعتی گاز و ذخیره‌سازی خود دولت است. یعنی با توجه به اینکه ناترازی مقطعی است و ما شاهد هستیم که در فصل‌های دیگر سال صادرات گاز داریم، با ذخیره‌سازی صنعتی گاز و ذخیره‌سازی دولت می‌توانیم بخشی از نیاز اوج مصرف را از طریق مخازن ذخیره‌سازی و عرضه آن‌ها به سمتی ببریم که این ناترازی تا حد خیلی جدی کاهش پیدا می‌کند.
وی تأکید می‌کند: وقتی ذخیره‌سازی صنعتی گاز اتفاق بیفتد، صنایع با توجه به این حجم بالایی که در بحث مربوط به سرمایه در گردش و همچنین مشوق‌هایی که دولت می‌تواند به صنایع بدهد، ذخیره‌سازی مهم‌ترین رویکردی است که در زمینه کاهش مازوت‌سوزی می‌توانیم انجام بدهیم و خود دولت هم برای مصارف هم نیروگاه ها و هم بخش خانگی می‌تواند، مخازن تخلیه شده را که در اقصی نقاط کشور وجود دارد به مخزن با قابلیت ذخیره‌سازی گاز تبدیل و در اوج مصرف استفاده کند.
این راهکار اصلی برای کاهش مصرف مازوت و تأمین پایدار نیاز صنعت و نیروگاه‌ها برای بحث گاز است.
وی می‌گوید: با وجود اینکه توقف مازوت‌سوزی برای حفظ سلامت شهروندان ضروری است ولی با قطع برق شبکه باید توجه داشت که بخشی از مشترکان خانگی، پکیج‌ها یا موتورخانه‌های برقی دارند و با قطع برق بدون وسیله گرمایشی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهند شدند.
نکته مهم‌تر این است که نیروگاه‌ها باید موظف شوند مازوت بسوزانند ولی با سازوکارهایی از آلودگی ناشی از آن بکاهند. افزایش قیمت برق در این شرایط به صلاح نیست بلکه نیروگاه‌ها باید تلاش کنند از منابع خودشان با وجود سوخت مازوت آلودگی را کاهش دهند.
کوچ خاموشی از تابستان به زمستان
به زبان ساده خاموشی هم مانند کوچ نشينان وارد فاز قشلاقی خود شده است وعلاوه بر فصل تابستان قرار است در زمستان هم ميهمان بخش هايی از صنايع يا بخش خانگی شود با تمام اين اوصاف،عقب ماندگی جدی در حوزه توليد انرژی ها به ويژه انرژی تجديد پذير عامل اصلی بروز تمام مشکلات است که بايد به صورت ويژه تدبير شود.
خبرنگار: زهرا طوسی