روزنامه توسعه ایرانی نوشت: ۵ سال است که آبان‌ماه یادآور آبان سخت و خونین سال ۱۳۹۸ است که ناگاه قیمت بنزین ۳ برابر شد که یک شوک بزرگ اجتماعی و اقتصادی را به جامعه وارد کرد. در این ۵ سال قیمت بنزین از یک مقوله اقتصادی خارج شد و رنگ و بوی سیاسی گرفت.
در ابتدای آبان ۱۴۰۳، رئیس‌جمهور برای تقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۴ به مجلس رفت و در بخش مهمی از سخنانش به قیمت بنزین و نقش آن در کسری بودجه پرداخت. مسعود پزشکیان با حضور در پشت تریبون مجلس، اعلام کرد که مصرف بنزین در سال جاری ۴۰ درصد بالاتر از سال ۹۸ بوده و هزینه تمام‌شده تولید بنزین بدون لحاظ قیمت نفت حدود ۸۰۰۰ تومان است. او افزود: امسال باید حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان برای واردات بنزین هزینه شود. در صورت ادامه این روند سال آینده باید ۱۳۰ هزار میلیارد تومان بنزین وارد شود که هر لیتر بنزین وارداتی بین ۳۰ هزار تا ۴۰ هزار تومان هزینه دارد.
این سخنان او، در امتداد سخنان قبلیش مبنی بر غیرمنطقی بودن فروش بنزین ۴۰ هزار تومانی به قیمت ۱۵۰۰ تومانی بود و نگرانی‌ها را در خصوص افزایش قیمت بنزین افزایش داد. سخنانی که با وعده‌های او در مناظرات انتخاباتی تناقض دارد.
تکذیب گرانی بنزین
اما مسئله بنزین آنقدر نگران‌کننده است که تمام مقامات دست به دست هم داده‌اند تا احتمال این گرانی را تکذیب کنند.
در همان روز، پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، در رابطه با اعلام قیمت تمام شده ۸۰۰۰ تومانی بنزین از سوی رئیس جمهوردر نشست خبری خود توضیح داد و گفت: اگر دقت کرده باشید رئیس جمهور توضیح داد اگر قیمت نفت را صفر تومان در نظر بگیرید قیمت تمام شده این میزان می‌شود. متأسفانه در سال‌های اخیر رشد مصرف بنزین بی رویه افزایش پیدا کرد که اگر این مصرف ادامه پیدا کند باید از حقوق کارمند و بازنشسته کم کنیم که مصرف بنزین را بالا ببریم. در قانون بودجه دولت مکلف شده ساز و کار‌های آن را فراهم کند که این امر به معنای افزایش قیمت نیست. ما باید این افزایش مصرف بنزین را با روش‌های مختلف مهار کنیم.
فردای تقدیم بودجه به مجلس، مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه، بنزین ۸ هزار تومانی را تکذیب و تصریح کرد که بودجه محل تعیین قیمت بنزین نیست.
همچنین غلامرضا تاجگردون، که برخی تندروها از جمله امیرحسین ثابتی ریاست او را به کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۴ به معنی گرانی بنزین تعبیر کردند، با اشاره به اینکه بنزین گران نمی‌شود، گفت: مجلس و کمیسیون تلفیق و خود دولت و شخص رئیس جمهور به دنبال گرانی بنزین نیستند و البته جامعه هم ظرفیت لازم و آمادگی این مهم را در شرایط کنونی ندارد.
در همین راستا، بررسی نقش یارانه انرژی در بودجه و در واقع کسری بودجه، اهمیت پیدا می‌کند.
بنزین ارزان نیست، کالاها گرانند!
یک اقتصاددان با عنوان اینکه برخی زمزمه‌ها نشان‌دهنده افزایش قیمت بنزین است، درباره ادعای ارزان بودن بنزین نسبت به سایرکالاها، و به خصوص آب که مورد مثال بسیاری از موافقین افزایش قیمت سوخت است، اظهار کرد: درست است که قیمت بنزین از سایر کالاها کمتر است ولی این نشان‌دهنده گرانی آب و سایر کالاهای دیگر است نه ارزانی بنزین.
آلبرت بغزیان تصریح کرد که کیفیت زندگی مردم پایین آمده است و همین مردم مقصر افزایش نرخ ارز نیستند. دولت خود این نرخ را نتوانسته تثبیت کند که مقدار یارانه انرژی را کاهش دهد.
او افزود: سازمان برنامه و بودجه با دیدگاه کسری بودجه به یارانه سوخت نگاه می‌کند اما تاثیر افزایش قیمت بنزین بر تورم، کاهش رفاه و تبعات اجتماعی آن را بررسی نمی‌کند و مسئولیتش را نمی‌پذیرد.
یارانه بنزین داخلی از وارداتی بیشتر است
این استاد دانشگاه درباره تاثیر یارانه انرژی بر کسری بودجه اذعان کرد که میزان دقیق یارانه انرژی مشخص نیست.
بغزیان ادامه داد: یارانه گاها به صورت مستقیم داده می‌شود و این روش به صورت واردات بنزین است که یارانه آن مشخص است. اما گاها خود تولید می‌کنیم که اگر هزینه تولید از قیمت فروش خیلی بیشتر باشد، که اکنون هم هست، به تولید یارانه می‌دهیم. قیمت نفت خام در میزان این یارانه تاثیرگذار است.
او تاکید کرد که میزان یارانه تخصیصی به تولید بنزین داخل بسیار بیشتر از اعطای یارانه به بنزین وارداتی است زیرا تولید ما ناکارآمد و بنزین ما بی‌کیفیت است.
این کارشناس مسائل اقتصادی با عنوان اینکه یارانه بنزین بیشتر از این عددهای درج شده در بودجه است، گفت: اکنون چون موعد بررسی بودجه است و دولت اعداد خود را روی کاغذ آورده، بحث یارانه بنزین داغ شده است زیرا ادعا می‌کنند که یارانه سوخت باعث کسری بـودجـه می‌شود.
تجربه ناموفق کاهش یارانه انرژی
بغزیان درباره وجود یارانه بنزین خاطرنشان کرد که در بعضی مواقع اعطای یارانه اجتناب‌ناپذیر است و تمام دولت‌های دنیا هم یارانه تخصیص می‌دهند.
به گفته او، چرا مردم کشوری که نفت‌خیز است و سهم خود مردم از نفت بالاست، نباید از یارانه انرژی بهره‌مند شوند؟
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر بخواهیم یارانه بنزین را پرداخت نکنیم باید به افزایش قیمت‌ها متوسل شویم که تبعات این کار، تورم، کاهش تولید، افزایش قاچاق و ... است که این تبعات، هزینه‌های دولت را بالا می‌برد.
او یادآور شد: تجربه نشان داده که هروقت یارانه انرژی را کم کردیم و آن را به یارانه نقدی اضافه کردیم، نتوانستیم یارانه را به شخص مستحق و به اندازه منتقل کنیم تا رفاهش تغییری نکند و در این تجربه موفق نبودیم.
گرانی بنزین بر کسری بودجه بی‌تاثیر است
بغزیان در ادامه، با اشاره مجدد به روند توجیه افزایش قیمت بنزین و احتمال تغییر سطح یارانه بنزین و افزایش اندک در یارانه نقدی، درباره تاثیر گرانی بنزین بر کاهش کسری بودجه گفت: کسری بودجه تماما که مربوط به یارانه نیست؛ کسری بودجه به معنای کاهش درآمدهای دولت است نه اینکه فقط هزینه‌های آن بالا رفته است.
او با یادآوری اینکه در دولت احمدی‌نژاد، قیمت بنزین افزایش پیدا کرد و قرار شد ۶۰ درصد یارانه بنزین کاهش پیدا کند و به صورت یارانه نقدی به مردم اعطا شود تا قیمت بنزین به تدریج به قیمت فوب خلیج‌فارس برسد، افزود: یارانه بنزین از آن‌زمان تاکنون از لحاظ دلاری تغییری نکرده است اما با توجه به افزایش قیمت دلار در این مدت، از لحاظ ریالی افزایش پیدا کرده است. همچنین در موازات این روند، هیچ اتفاقی هم در کاهش مصرف رخ نداد. اما آیا خودروها کم‌مصرف شدند؟ آیا ترافیک ما بهتر شد؟ آیا خودروهای هیبریدی و برقی را توسعه دادیم؟ جواب تمام این سوالات نه است.
این اقتصاددان تاکید کرد: صرف کم کردن یارانه باعث می‌شود که بر قیمت‌ها افزوده شود و بنزین گران شده باز هم برای مردم صرف کند زیرا جایگزین مناسبی برای خودروی شخصی نیست و عملا باز مصرف بنزین به قوت خود باقی می‌ماند. در ضمن قیمت دلار هم افزایش می‌یابد پس باز هم یارانه پرداختی انرژی افزایش خواهد یافت و تاثیری در کسری بودجه نخواهد گذاشت.
به گفته او، در کنار گرانی بنزین باید سیاست‌های رفع تحریمی و مذاکره، سیاست‌های ضدتورمی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیز صورت می‌گرفت که تاکنون در این سیاست‌ها موفق نبودیم.
مردم هم به دولت یارانه ندهند
بغزیان درباره شرایط گرانی بنزین اظهار کرد: اگر بخواهیم بنزین را به قیمت جهانی و فوب خلیج‌فارس درنظر بگیریم، باید حقوق مردم هم بر اساس فوب خلیج‌فارس ببینیم.
او افزود: وقتی حقوق و دستمزدها ساعتی ۱۰ دلار باشد معلوم می‌شود که مردم به دولت یارانه می‌دهد. چطور مردم هزینه‌ها را به دلار پرداخت کنند اما حقوقشان بر اساس ریال باشد؟
این استاد دانشگاه تصریح کرد که اگر قرار است که قیمت بنزین بر اساس قیمت جهانی شود، بقیه درآمدهای نیروی انسانی هم باید بر اساس قیمت‌های جهانی باشد و در واقع مردم نباید به دولت یارانه بدهد.
بغزیان در نهایت با عنوان اینکه شرایط تغییر قیمت‌ها به قیمت‌های جهانی امکان‌پذیر نیست و در این زمان اگر درآمد دولت کم شده مردم مقصر نیستند و تحریم‌ها عامل کاهش درآمد ارزی ماست، خاطرنشان کرد: اکنون زمان افزایش قیمت بنزین نیست. افزایش قیمت بنزین در کشوری که در تحریم است، درآمد نفتش بلوکه می‌شود و نفتش را تنها خریداران خاصی می‌خرند که پولش را به موقع منتقل نمی‌کنند و یا تهاتر می‌کنند، موجب ایجاد نارضایتی بیشتری بین مردم و به خصوص طبقات کم‌درآمد می‌شود.
رامتین موثق
∎