بازار، گروه استان‌ها؛ عاطفه علیان: در سال‌ های اخیر، مهاجرت به شمال ایران، به‌ ویژه از شهرهای بزرگ مرکزی مانند اصفهان، به یکی از پدیده ‌های رایج تبدیل شده است؛ اصفهانی‌ ها در این مهاجرت سهم قابل ‌توجهی داشته‌ اند و حتی در برخی مناطق شمالی، لهجه غالب، لهجه اصفهانی شده است.

این روند که به طور قابل ‌توجهی در دهه‌ های اخیر شدت یافته، دلایل متعددی از جمله بحران‌ های زیست‌محیطی مانند خشکی زاینده‌ رود، فرونشست زمین و کاهش کیفیت زندگی در شهرهای مرکزی مانند اصفهان دارد.

خشکی زاینده‌ رود و بحران آب در اصفهان

زاینده‌ رود که زمانی شاهرگ حیاتی شهر اصفهان بود، طی دو دهه اخیر به دلیل خشکسالی‌ های مکرر و سوءمدیریت منابع آبی تقریباً به‌طور کامل خشک شده است.

بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان آب و فاضلاب، از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰، حجم آب جاری در زاینده‌ رود تا ۸۰ درصد کاهش یافته است.

خشک شدن این رودخانه تأثیرات اقتصادی، زیست‌ محیطی و اجتماعی شدیدی بر اصفهان گذاشته است. بسیاری از کشاورزان در شرق و جنوب اصفهان که به آب زاینده‌ رود وابسته بودند، شغل خود را از دست داده و مجبور به مهاجرت به دیگر شهرها و استان‌ ها شده‌اند، این خشکسالی همچنین به افزایش فرونشست زمین در اصفهان منجر شده است.

بر اساس داده‌ های ارائه شده توسط مرکز تحقیقات زمین‌ شناسی، نرخ فرونشست زمین در اصفهان به بیش از ۱۷ سانتی‌ متر در سال رسیده است که یکی از بالاترین نرخ‌ ها در جهان است.

در همین ارتباط یک کارشناس اقتصادی به بازار می گوید: موضوع فرونشست زمین به تدریج زیرساخت‌ های شهری، ساختمان‌ ها و حتی بناهای تاریخی اصفهان را تهدید و بسیاری از شهروندان را نگران آینده زندگی در این شهر کرده است، سرمایه گذاران دیگر حاضر به سرمایه گذاری در این شهر نیستند و اقتصاد استان در زمینه های مختلف کشاورزی، دامداری، گردشگری و میراث فرهنگی با بحران مواجه شده است.

زهرا بهره ور می افزاید: این در حالی است که اصفهان همواره رتبه اول تولید فراورده های دامی و کشاوررزی را بر عهده دارد و سهم استان در اقتصاد گردشگری نیز همواره بالا بوده است چرا که این استان معمولا مقصد نخست گردشگران خارجی است.

مهاجرت به شمال؛ فرار از بحران‌ های محیطی و جستجوی زندگی بهتر

وی تاکید می کند: بر اساس آمارهای ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، طی دهه گذشته مهاجرت از استان‌ های مرکزی و جنوبی ایران به استان‌ های شمالی به شدت افزایش یافته است؛ در این میان، استان اصفهان یکی از بالاترین نرخ‌ های مهاجرت به شمال کشور را دارد.

این کارشناس اقتصادی تاکید می کند: طبق آخرین سرشماری، بیش از ۲۰ هزار خانوار اصفهانی طی ۱۰ سال گذشته به گیلان و مازندران مهاجرت کرده‌ اند. دلیل اصلی این مهاجرت‌ ها، علاوه بر بحران‌ های اقتصادی و زیست‌ محیطی در اصفهان، جستجوی کیفیت بهتر زندگی و هوای پاک در سواحل شمالی است.

اقلیم معتدل و مرطوب شمال ایران، در مقایسه با هوایی که از معتدل به خشک گراییده و آلودگی هوای اصفهان و شرایط امن تر اقتصادی یکی از دلایل جذابیت برای مهاجران اصفهانی است.

در بسیاری از محله‌های جدیدی که در رشت، انزلی و چمخاله ساخته شده‌اند، ساکنان غالب اصفهانی هستند و حتی لهجه این شهر به زبان رایج این مناطق تبدیل شده است، همچنین بسیاری از این محله‌ ها با توجه به تقاضای مهاجران، به سبک معماری شهری اصفهان ساخته شده و به نوعی جزو مناطق جدید شهری محسوب می‌شوند.

بحراین به نام افزایش قیمت زمین و مسکن در شمال

با افزایش مهاجرت به شمال کشور، قیمت زمین و مسکن در این مناطق نیز به شدت افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌های رسمی، قیمت زمین در برخی مناطق ساحلی گیلان و مازندران طی ۱۰ سال اخیر بیش از ۳۰۰ درصد رشد کرده است. این رشد قیمت‌ ها نشان‌دهنده افزایش تقاضا از سوی مهاجرانی است که به دنبال خرید خانه‌ های ویلایی یا آپارتمان‌ های مدرن هستند.

زهرا روحانی که اخیراً به گیلان مهاجرت کرده است، در گفت‌وگو با خبرنگار بازار می گوید: ما برای فرار از مشکلات زیست‌محیطی، ازدحام ناشی از مهاجرت دیگر شهرهای کشور به اصفهان و خالی شدن نصف جهان از جمعیت محلی به اینجا آمدیم؛ از سویی هوای شمال بسیار مطبوع‌ تر است و اینجا زندگی اقتصادی بهتری داریم اما قیمت‌ ها اینجا هم به سرعت در حال افزایش است.

کمبود زیرساخت‌ها؛ چالشی برای مهاجران و بومیان

در این ارتباط نیز کارشناس اقتصادی به بازار می گوید: اگرچه شمال ایران به دلیل طبیعت زیبایش به مقصدی جذاب برای مهاجران تبدیل شده است اما زیرساخت‌ های این مناطق برای پاسخگویی به افزایش جمعیت و مهاجرت‌ های گسترده آماده نیستند؛ قطعی‌ های مکرر برق، کمبود آب شرب و ضعف در شبکه حمل‌ و نقل عمومی از جمله مشکلاتی است که هم مهاجران و هم بومیان با آن مواجه هستند.

بهره ور می افزاید: یکی از چالش‌ های مهم در این زمینه، نبود پروازهای مستقیم از شهرهای بزرگ مانند اصفهان به شهرهای شمالی است. این موضوع به‌ویژه برای مهاجرانی که می‌خواهند به سرعت به اصفهان یا تهران دسترسی داشته باشند، یک مشکل بزرگ محسوب می‌ شود. نبود پرواز مستقیم اصفهان به رشت، باعث شده است که بسیاری از مسافران به ناچار ساعت‌ ها در ترافیک جاده‌ ها وقت صرف کنند.

چالش‌ های آینده مهاجرت اصفهانی ها به شمال

وی ادامه می دهد: از سویی با توجه به اینکه اصفهان یکی از قطب‌ های مهم گردشگری و اقتصادی کشور است، این کمبود در بخش حمل‌ و نقل هوایی به‌شدت احساس می‌ شود.

بهره ور: مهاجرت گسترده اصفهانی‌ ها به شمال، علاوه بر تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بر هر دو منطقه، به دلیل ضعف زیرساخت‌ ها و بحران‌ های محیطی، مشکلات جدیدی را به همراه داشته است

بهره ور تاکید می کند: مهاجرت گسترده اصفهانی‌ ها به شمال، علاوه بر تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بر هر دو منطقه، به دلیل ضعف زیرساخت‌ ها و بحران‌ های محیطی، مشکلات جدیدی را به همراه داشته است چراکه اگرچه اقلیم شمالی و کیفیت بهتر زندگی در این مناطق جذابیت‌ های زیادی دارد اما بدون سرمایه‌ گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ و نقل، مسکن و خدمات شهری، این مناطق نمی‌توانند پذیرای این حجم از مهاجرت باشند.

این روزها موضوع انتخاب استاندار اصفهان بسیار چالش برانگیز شده است چراکه گمانه زنی ها در ارتباط با استانداری است که در زمان تصدی این پست در اصفهان در دولت دوازدهم، نه تنها عملکردی در حوزه احیای زاینده رود و رفع مشکلات مرتبط با آن به ویژه راهکاری برای رفع بحران اشتغال در اصفهان، مهاجرت، احیای صنایع و تعامل با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی استان برای رفع مشکلات این حوزه نداشته است بلکه به رسانه ها نیز تاکید کرده بود اجازه ندارند بدون اجازه وی مطلبی در ارتباط با مهم ترین معضل اصفهان یعنی خشکی زاینده رود بنگارند و اغلب کارشناسان نیز عملکرد وی در حوزه استان بزرگی مانند اصفهان را بسیار ضعیف قلمداد کرده اند.

در این ارتباط نیز علی ایرانپور، رئیس مجمع نمایندگان اصفهان در دوره نهم و کارشناس حوزه محیط زیست به بازار می گوید: بسیاری از مشکلات کنونی اصفهان به ویژه در زمینه اقتصادی ناشی از خشکسالی زاینده رود است اما متاسفانه به جز دولت سیزدهم، اقدام شاخصی را از استانداران اصفهان در این زمینه شاهد نبودیم.

وی ادامه می دهد: طبیعی است که طرح های آبرسانی طی یک یا دو سال به بهره برداری نمی رسند بلکه یک پروسه چندین ساله از انجام طرح مطالعاتی تا اجرا و بهره برداری زمان می برد و در این زمان نیاز است که مسئول امور اجرایی استان پیگری مصمم داشته باشد. این در حالی است که در مصوبات ۱۳ گانه شورای عالی آب مصوب شد که بارگذاری جدید در حوضه آب ریز زاینده رود صورت نگیرد ولی بی کفایتی استاندار وقت آن زمان، موجب بارگذاری طرح بن-بروجن شد آن هم در شرایطی که توسط شورای عالی آب که مستقیما مسئولیت در کل کشور را دارد و حکم آن بالاتر از وزارت نیرو است آن را به عنوان یک بارگذاری جدید بر زاینده رود عنوان کرده بود.

ایرانپور با اشاره به کارشکنی ها در ارتباط با جرای طرح های مختلف قانونی احیای زینده رود گفت: اکنون با توجه پیشرفت مناسب به دو پروژه انتقال آب از دریای عمان و طرح شهید رئیسی (پروژه ماندگان) احیای زاینده رود دور از انتظار نیست، موضوع که بسیاری از مشکلات استان از جمله فرونشست، مهاجرت و مشکلات اقتصادی استان را رفع خواهد کرد.

ایرانپور: امیدواریم امید مردم اصفهان پس از دو دهه برای احیای این رودخانه فلات مرکزی به تحقق بپیوندد چراکه اصفهان بر مبنای وجود زاینده رود شکل گرفته و بدون آن همان طور که همه کارشناسان اذعان دارند به دلیل تبعات خشکسالی حتی یک دهه نیز با خالی شدن از سکنه و نابودی فاصله ندارد

وی گفت: اصفهان منابع آبی خوبی در اختیار دارد که می تواند از آنها استفاده کند، بدین ترتیب هم هزینه کمتری بابت اجرای پروژه ها می پردازد و هم زمان اجرا کوتاه تر می شود اما این مسئله نیازمند استانداری ویژه و به واقع دلسوز است که ادامه اجرای این پروژه ها را پیگیری کرده و مقابل کارشکنی ها بایستد.

کارشناس حوزه آب و محیط زیست تصریح کرد: امیدواریم امید مردم اصفهان پس از دو دهه برای احیای این رودخانه فلات مرکزی به تحقق بپیوندد چرا که اصفهان بر مبنای وجود زاینده رود شکل گرفته و بدون آن همان طور که همه کارشناسان اذعان دارند به دلیل تبعات خشکسالی از جمله فرونشست و آلودگی و مشکلات اقتصادی حتی یک دهه نیز با خالی شدن از سکنه و نابودی فاصله ندارد.

حل مشکلات زیست‌محیطی اصفهان مانند احیای زاینده‌رود و کاهش فرونشست زمین، در کنار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شمال به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل هوایی، می‌تواند تا حدودی تعادل را در مهاجرت‌ها برقرار کند و از فشار بیش از حد بر زیرساخت‌های شمال بکاهد. تنها با نگاه بلندمدت و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان به آینده‌ای امیدوار بود که مهاجرت‌های اجباری ناشی از بحران‌های زیست‌محیطی کاهش یابد و زندگی در هر دو منطقه بهبود پیدا کند.