فرارو– شیخ علیرضا پناهیان یکی از مشهورترین سخنرانان مذهبی کشور است که اظهارنظرهایش معمولاً بازتاب زیادی پیدا میکند. حواشی اطراف پناهیان کم نیست. البته می‌توانیم بگوییم این حواشی بیشتر از زمانی که او حضور پررنگ‌تری در صحنه سیاست از خود نشان داد، افزایش پیدا کرد. پناهیان در چرخش واضحی که چند روز قبل و در سفر رئیس‌جمهور و رئیس مجلس به مشهد از خود نشان داد، بار دیگر مورد توجه قرار گرفت.
به گزارش فرارو، پناهیان در انتخابات چهاردهم در اردوگاه قالیباف بود. پس از شکست رئیس مجلس در دوره اول، او به صف حامیان سعید جلیلی پیوست. او ۱۴ شهریور ۱۴۰۳ از ایجاد دوقطبی‌ها گلایه کرد و در مجلس عزادارای هیئت آل‌یاسین جامعه‌الحسین رزمندگان اسلام در مشهد که مسعود پزشکیان و محمدباقر قالیباف نیز در آن حضور داشتند، اظهار داشت: «من واقعا از ریاست محترم مجلس شورای اسلامی تقاضا می‌کنم برای دوقطبی‌سازی در فضای رسانه‌ای یک مقرراتی در مجلس شورای اسلامی وضع بشود. اصلاً انگار این موضوع یک منکری است که معروف شده است. روزنامه‌هایی که با خرج دولت ساخته و پرداخته می‌شوند، از کیهان گرفته تا اطلاعات و جمهوری اسلامی تا هر روزنامه دیگری، این‌ها حق ندارند بیایند و دوقطبی‌سازی بکنند. به عنوان مثال روزنامه‌ای بگوید که، چون فلانی از جناح مخالف است من فقط انتقاد می‌کنم، درِ همچین روزنامه‌ای را باید بست!»
واکنش اصولگرایان
اظهارات جدید پناهیان که برخی آن را به عنوان یک چرخش واضح تفسیر کردند، نه تنها از دید تحلیلگران و کنشگران پنهان نماند بلکه واکنش‌های زیادی را برانگیخت. درست است که پناهیان در سخنرانی خود حداقل از سه روزنامه کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی نام برد، اما توجه‌ها به سمت روزنامه کیهان جلب شد. کیهان در شماره ۱۶ شهریور خود در پاسخی با تیتر «آقای پناهیان کدام طرف ایستاده‌اید؟!» نوشت:
«الدهرُ یَومان: یومٌ لکَ و یومٌ علَیکَ»، روزگار دو روز است؛ روزی با تو و روزی بر تو. این کلام مولا را ما سال‌هاست در کیهان زندگی کرده‌ایم. نه از تعریف و تمجید افراد سرمست شدیم و نه از تقابل و طعنه همان افراد هراسان. سال‌هاست که به تقابل و طعنه و بدگویی مخالفان کمترین اهمیتی نداده‌ایم، بنابراین بدیهی است که اظهارات آقای پناهیان را که در مقایسه با آن‌ها بسیار ناچیز است، نادیده می‌گیریم و به آن اهمیتی نمی‌دهیم. ولی کاش آقای پناهیان سخنان اخیر خود را با تبلیغات مشابه رسانه‌های بیگانه علیه کیهان به مقایسه بنشیند و اگر تفاوتی در آن دید، ما را هم بی‌خبر نگذارد!»
یکی از نویسندگان کیهان که از او به عنوان عضو شورای سردبیری این روزنامه یاد شده است نیز در یادداشت کوتاهی در کانال تلگرامی خود نوشت: «بی دقتی آقای پناهیان در اظهار نظر اخیر و متهم کردن روزنامه کیهان، موجب ذوقمرگی رسانه‌های زنجیره‌ای یی شد که اتفاقا ماموریت اصلی آن‌ها دوقطبی سازی در کشور است. این خطیب محترم دچار خطای تشخیص شده و به سمت جبهه خودی شلیک کرده است. سخن اخیر آقای پناهیان، بی انصافی بود و امید که ایشان، این اظهار نظر نسنجیده را که احتمالا از سر سهو لسان بوده، جبران کند.»
سعید آجرلو مدیرمسئول روزنامه صبح نو و فعال رسانه‌ای نزدیک به قالیباف نیز یک توئیت در دفاع از پناهیان نوشت که بازنشر آن توسط سایت شناخته‌شده مشرق‌نیوز، جالب توجه بود. آجرلو نوشت: «مسیری که پناهیان با نقد تحجر آغاز کرد با نفی دوقطبی سازان ادامه یافته. سخنان پناهیان در مذمت دوقطبی سازی تلاش در جهت تبیین فرمایش رهبر انقلاب در این زمینه است. مرور سخنان رهبر انقلاب در ۱۹ دی ماه ۱۴۰۲ برای کسانی که با تمام توان به گفته‌های پناهیان حمله میکنند، توصیه میشود.
«یکی از مسائل، ایجاد اختلاف است؛ دوقطبی کردن مردم. ببینید، اختلاف دو جور است: یک وقت دو نفر با هم اختلاف سلیقه دارند، در فلان مسئله‌ی سیاسی، در فلان حُب و بغض؛ با همدیگر هم دوستند، رفیقند، با هم چایی میخورند، با هم سر سفره می‌نشینند، اختلاف نظر هم دارند؛ یک وقت [هم]هست اختلاف نظر جوری است که هر چیزی از یک طرف صادر بشود ــ هرچه میخواهد باشد: فکر، عمل، خوب، بد ــ از سوی این طرف دیگر محکوم است، از این هم هرچه صادر میشود از طرف او محکوم است؛ اسم این «دوقطبی» است. دوقطبی در جامعه ایجاد میکنند. هر کاری طرف مقابل بکند، این طرف او را محکوم میکند، ولو خوب باشد. این‌ها از کار‌هایی است که امروز مخالفین ملّت ایران و دشمنان ملّت ایران مشغولند.»
واکنش‌های مجازی
برخی فعالان شناخته شده رسانه و فضای مجازی با ذکر نام یا بدون نام بردن از علیرضا پناهیان، به این اظهارنظر او پاسخ دادند. یک مجری تلویزیونی نزدیک به سعید جلیلی در توئیتر خود نوشت: «بزرگترین و خسارت‌بارترین دوقطبی پانزده سال اخیر ایران، دوقطبی عدالت-ولایت بود.» جلیل محبی کارمند مرکز پژوهش‌های مجلس و فعال مجازی نزدیک به قالیباف نیز توئیت کرد: «کاری که پناهیان شروع کرده را باید سال ۸۲ شروع می‌کرد.» فعال مجازی دیگری که از او به عنوان یکی از مدیران خبرگزاری ایرنا یاد شده نیز نوشت: «سلطان دو قطبی‌سازی تاریخ ایران در نهی از دو قطبی سازی خطابه میکند.»
حمید رسایی، عضو سابق پایداری و نماینده فعلی تهران نیز واکنش‌های زیادی به این اظهارنظر نشان داد و با روزنامه دانشگاه آزاد – فرهیختگان – نیز در این باره گفتگویی کرد. او در شبکه ویراستی نوشت: «اشتباه نکنید! هر دوقطبی‌ای باطل نیست، بل ایجاد دوقطبی درجریان حق، باطل است. دوقطبی کاذب، ایجاد تقابل بین اصلاح‌طلبی و اصولگرایی، چپ و راست، تندرو و میانه‌رو است. دوقطبی واقعی که باید حفظ شود، ایجاد تقابل بین سازش و مقاومت، رفاه‌طلبی و مبارزه، فقر و غناست. فتنه خط قرمز رهبری و تقابل با آن تکلیف است. اشتباه نکنید! رسانه‌هایی مثل کیهان دنبال دوقطبی واقعی هستند.»
سایت عصر ایران در یادداشتی نوشت: «این حرف جناب پناهیان شبیه آن حرف علی مطهری در اواخر دولت اول خاتمی است که گفت اگر همۀ اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را مدتی از جامعه جدا کنند و مثلا در یک باغ از آن‌ها پذیرایی کنند و طی این مدت اجازۀ اظهار نظر سیاسی نداشته باشند، عمدۀ مشکلات سیاسی کشور حل میشود. ولی بعد‌ها دیدیم که اکثر اعضای این سازمان را نه در یک باغ که در زندان نگه داشتند، ولی مشکلات سیاسی جامعه کمتر که نشد هیچ، بیشتر هم شد!
در جامعۀ ایران اختلافاتی اساسی وجود دارد. قبلا جامعه به دو قطب طرفدار اصلاحات و مخالف اصلاحات تقسیم شده بود، الان دوقطبی رادیکال‌تری جانشین آن شده است که وقایع دی ۹۶ و آبان ۹۸ و اعتراضات سال ۱۴۰۱ به خوبی دلالت سیاسی آن را برملا کرده. حالا این وسط اگر روزنامه‌های کیهان و ایران هم تعطیل شوند، تغییر چندانی در وضعیت موجود پدید نخواهد آمد؛ چون دعوا فراتر از نوشته‌های دو روزنامۀ نه چندان پرخواننده است.
دوم اینکه، اگر آقای پناهیان با این رویه مخالف است که یک روزنامۀ دولتی یکسره منتقد جناح رقیب باشد، چرا قبلا به این موضوع اعتراض نکردند؟ چرا وقتی که علاوه بر کیهان، روزنامۀ ایران هم در اختیار دولت رئیسی، یعنی در اختیار جناح سیاسی مطلوب جناب پناهیان بود، ایشان از عملکرد یکسره انتقادی این روزنامه‌ها در قبال جناح رقیب انتقاد نمی‌کردند؟ آیا اینکه تازه الان نسبت به عملکرد روزنامه‌های دولتی حساس شده‌اند، دلیلش این نیست که روزنامۀ ایران در اختیار دولت پزشکیان قرار گرفته؟ یا شاید هم آقای پناهیان از صراحت لهجۀ فزایندۀ روزنامۀ جمهوری اسلامی ناراضی است که ایدۀ تعطیلی روزنامه‌هایی مثل کیهان و جمهوری اسلامی را مطرح کرده است.»
پیام این چرخش چیست؟
به طور طبیعی نمی‌توانیم به نیت‌خوانی درباره اظهارنظر پناهیان بپردازیم. اما مطالعه اظهارنظر‌ها و واکنش‌ها به این صحبت پناهیان چه از سوی روزنامه کیهان و چه از سوی فعالان مجازی تندرو، و از سوی دیگر واکنش اصولگرایان نزدیک به قالیباف نشان می‌دهد که شکاف میان اصولگرایان و جریان پایداری عمیق شده و فعلاً نیز چشم‌اندازی برای ترمیم آن وجود ندارد. این شکاف از انتخابات مجلس اتفاق افتاد و به مرور زمان عمیق‌تر شد تا این که در انتخابات ریاست‌جمهوری به اوج خود رسید.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که در بخش‌های مختلفی از حاکمیت، عزم زیادی برای حمایت از تغییر ریل جاری در دولت پزشکیان وجود دارد. اما همچنان بخش‌هایی که تحت نفوذ یا کنترل جریان فکری و سیاسی پایداری است، نسبت به دمیدن در سوت پایان انتخابات مقاومت میکند. در حال حاضر دوگانه میانه‌رو – تندرو بیش از پیش خودش را نشان می‌دهد و شاید بسیاری از میانه‌رو‌ها و اصلاح‌طلبان اصل با توجه به سوابق قدیمی پناهیان در دوقطبی‌سازی این حرف‌ها را از او نپذیرند؛ اما زمانی که یکی از تریبون‌های اصلی جریان اصولگرا به این مساله اعتراض میکند و با واکنش تند تندرو‌ها مواجه میشود، می‌توانیم با کمی احتیاط این‌طور نتیجه بگیریم که حداقل فعلاً قرار است این نزدیکی میان میانه‌رو‌های اصلاح‌طلب و اصولگرایان ادامه پیدا کند؛ اگر از طریق جریان‌های صاحب‌نفوذ خارج از دولت با چالش مواجه نشود.
نظر شما