صاحب‌خبر - گروه سیاسی جهان نيوز: در دیدار اخیر رئیس جمهور و هیئت دولت چهاردهم با رهبر معظم انقلاب، ایشان به مناسبت موضوع فضای مجازی، به بحث هوش مصنوعی نیز اشاره کردند و فرمودند: «امروز هوش مصنوعی با یک شتاب حیرت‌دهنده‌ای [دارد پیش می رود]؛ یعنی انسان متحیّر می شود از شتابی که این فناوری عجیب در دنیا پیدا کرده و دارد پیش می رود. خب الان دستگاه‌های مختلف ما ــ نظامی و غیر نظامی ــ از هوش مصنوعی دارند استفاده می کنند، بهره‌برداری می کنند، اما این ما را فریب ندهد. در مسئله‌ی هوش مصنوعی، بهره‌بردار بودن امتیاز نیست. این فناوری لایه‌های عمیقی دارد که باید بر آن لایه‌ها مسلط شد. آن لایه‌ها دست دیگران است. اگر شما نتوانید لایه‌های عمیق و متنوع این فناوری هوش مصنوعی را تأمین کنید، فردا اینها یک ایستگاهی مثل آژانس اتمی درست می کنند برای هوش مصنوعی ــ که الان دارند مقدماتش را فراهم می کنند ــ که اگر چنانچه به آن ایستگاه رسیدید، باید اجازه بگیرید که در فلان بخش از هوش مصنوعی استفاده کنید، در فلان بخشِ دیگر حق ندارید استفاده کنید! این‌جوری است. زرنگهای دنیا، فرصت‌طلب‌ها و قدرت‌طلب‌های دنیا دنبال این چیزها هستند. یک آژانس هوش مصنوعی هم به وجود می‌آید، آن‌وقت اجازه نمی دهند که شما از این منطقه عبور کنید. خودتان باید برسید به فناوری‌های عمیق و ژرف این مسئله‌ و لایه‌های زیرساختی هوش مصنوعی را باید در کشور دنبال کنید».

اما چند نکته در این زمینه بخوانید:

یک: جالب است که رهبر انقلاب، همین چند روز پیش و در مراسم تنفیذ حکم چهاردهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران‌ نیز به موضوع هوش مصنوعی، اشاره داشتند. البته ایشان در سال های اخیر، بارها اشاراتی به موضوع «هوش مصنوعی» داشته اند. یکی از مهمترین موارد آن، آبان ماه سال 1400 و در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور با ایشان بود که فرمودند: «من پیشنهاد می کنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجه و تعمیق واقع می شود، مسئله‌ی هوش مصنوعی باشد که در اداره‌ی آینده‌ی دنیا نقش خواهد داشت. حالا یا در معاونت علمی رئیس‌جمهور یا در دانشگاه باید کاری کنیم که ما در دنیا حداقل در [بین] ده کشور اول در مورد هوش مصنوعی قرار بگیریم که امروز نیستیم. امروز کشورهایی که درجه‌ی اول در مسئله‌ی هوش مصنوعی هستند، حالا غیر از آمریکا و چین و مانند اینها که در رده‌های بالا هستند، بعضی از کشورهای آسیایی هم هستند، بعضی کشورهای اروپایی هم هستند [اما] ما نیستیم. البته کشورهای آسیایی ظاهراً بیشتر هم هستند. در آن ده‌ رتبه‌ی اول، تعداد کشورهای آسیایی بیشتر است. باید کاری کنیم که حداقل به ده کشور اول دنیا در این مسئله برسیم».
 
دو: برای جمهوری اسلامی مایه افتخار است که یک عالم دینی و مجتهدی زمان شناس، رهبری اش را بر عهده دارد. همین رهبر بود که در جایی مانند انرژی هسته ای، محکم ایستاد و نگذاشت تا حق مردم و آیندگان ضایع شود؛ جایی که حتی برخی روشنفکران و افراد پرمدعا و همچنین برخی سیاسیون پرسر و صدا، تحت تأثیر فشار دشمن قرار گرفتند و حاضر بودند که در مسائل مربوط به فناوری هسته ای کوتاه بیاییم؛ اما رهبر انقلاب، محکم و قاطع ایستاد تا با سرنوشت ایران و فرزندانمان بازی نشود.

سه: همانطور که رهبر انقلاب اشاره کردند، «در مسئله‌ی هوش مصنوعی، بهره‌بردار بودن امتیاز نیست. این فناوری لایه‌های عمیقی دارد که باید بر آن لایه‌ها مسلط شد. آن لایه‌ها دست دیگران است». به طور کلی، در فناوری های راهبردی، مصرف کننده و بهره بردار بودن، نشانه قدرت داشتن نیست، بلکه صاحب فناوری شدن، تسلط بر لایه های عمیق آن و سهم خود را از مدیریت آن به دست گرفتن و نقش آفرینی فعال در دنیا است که بسیار مهم است. بد نیست که در اینجا یک مثال ذکر کنیم؛ متأسفانه سال هاست که در موضوع فضای مجازی، عده ای به اشتباه تصور کرده اند که اگر ما در حوزه کاربری و مصرف کنندگی پیشرفت کنیم و مثلاً کاربران ما بیشتر از سکوهای خارجی و در واقع، هرچه بیشتر از دستاوردهای خارجی ها در زمینه فضای مجازی استفاده کنیم، این یک قدرت برای ماست و جای افتخار دارد. اتفاقاً در دنیا در حوزه فضای مجازی، کشورهایی قدرتمند هستند که در عرصه های گوناگون این حوزه، صاحب فناوری شده و سهم خود را از حکمرانی و مدیریت فضای مجازی به دست آورده اند. کشورهای مصرف کننده، هم محتاج خواهند بود و هم باید به استعمار و استثمار مجازی تن دهند.
 
چهار: در مورد هوش مصنوعی، مسائلی وجود دارد که جمهوری اسلامی باید مسیر پیشرفت خود را در این حوزه، به طور صریح روشن کند. یکی از مسائلی که باید به آن توجه شود این است که در هوش مصنوعی صرفاً با یک موضوع فنی و مهندسی روبرو نیستیم. متخصصین این حوزه می دانند که هوش مصنوعی، حوزه ای است که مستقیم و غیر مستقیم با رشته های گوناگون علمی سر و کار دارد؛ از علوم انسانی گرفته تا علوم فنی و مهندسی. بر همین اساس، با توجه به اینکه نگاه ما نگاه اومانیستی غرب نیست، طبیعتاً در حوزه هوش مصنوعی با در نظر داشتن آموزه های اصیل اسلامی، قطعاً حرف های زیادی برای گفتن خواهیم داشت.

یکی دیگر از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار گیرد. موضوع بسیار مهم پیوست فرهنگی است. رهبر معظم انقلاب در مورد اهمیت پیوست فرهنگی داشتن در زمینه های گوناگون از جمله فناوری فرموده اند: «... [اینکه] ما گفتیم مسائل اقتصادی و مسائل گوناگون مهم پیوست فرهنگی داشته باشد، معنای آن همین است. معنای آن این است که یک حرکت اساسی که در زمینه‌ی اقتصاد، در زمینه‌ی سیاست، در زمینه‌ی سازندگی، در زمینه‌ی فناوری، تولید، پیشرفت علم می خواهیم انجام بدهیم، ملتفت لوازم فرهنگی آن باشیم …»

متأسفانه از همان ابتدا در مورد فضای مجازی، شاهد پیوست فرهنگی نبودیم و توسعه کاریکاتوری و نگاه فنی زده در زمینه فضای مجازی موجب شد که شاهد ضربات عمیق فرهنگی و افزایش عجیب برخی آسیب های اجتماعی در کشور باشیم. امیدواریم که در مورد هوش مصنوعی، به این موضوع مهم توجه شود تا در یک مسیر مشخص بتوانیم در زمره کشورهای قدرتمند و صاحب نام این عرصه قرار بگیریم.

فیلم∎​