محمدامین نجفیان/ سریال «سرزمین مادری» که از سال‌ها قبل به‌‌عنوان یکی از پروژه‌های برجسته تلویزیونی در صدا و سیمای ملی ایران مطرح شده بود، در اولین دور پخش خود، با حواشی ناخواسته و عجیبی مواجه و از کنداکتور حذف شد. با وجود موفقیت نسبی، این سریال با حواشی مختلفی نیز همراه بود که یکی از مهم‌ترین این حواشی، اعتراضات به محتوای بعضی از سکانس‌ها و جنبه‌های تاریخی سریال بود که موجب شد برخی از گروه‌های اجتماعی و فرهنگی واکنش‌هایی را نشان دهند. این موضوعات، علاوه بر جذب توجه عمومی باعث ایجاد مباحثات گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شد.
در سال‌های اخیر اما چند بار صحبت از پخش این سریال در فضای رسانه‌ای پیچید و در نهایت، سریالی که در اولین دور پخش «سرزمین کهن» نام داشت، با برخی اصلاحات و نام «سرزمین مادری» روی آنتن رفت. سریال «سرزمین مادری» بالاخره از اوایل پاییز سال 1402 روی آنتن شبکه سوم سیما رفت و به‌ سرعت توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد.
«سرزمین مادری» داستانی دراماتیک و اجتماعی را روایت می‌کند که در زمینه تاریخی و فرهنگی ایران قرار دارد. این سریال به بررسی مسائل اجتماعی و خانوادگی در بستر تاریخ معاصر ایران پرداخته و با تمرکز روی تعاملات انسانی و بحران‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، تلاش دارد تا تصویری واقع‌گرایانه از جامعه ایرانی ارائه دهد. 
داستان اصلی حول محور پسربچه‌ای به نام رهی اردکانی شکل می‌گیرد که در خلال تحولات تاریخی بزرگ کشور، با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه می‌شود و در برهه‌هایی زمانی مختلف، در خانه افرادی از طیف‌های مختلف فکری زندگی می‌کند.
کیفیت اجرایی «سرزمین مادری» به‌طور گسترده‌ای مورد تحسین قرار گرفته است. کارگردانی حرفه‌ای و تولید با کیفیت بالا همراه با استفاده از تمهیدات بصری چشمگیر، به بالا رفتن سطح کیفی این پروژه کمک کرده است. علاوه بر این، سریال به دلیل پربازیگر بودن و حضور چهره‌های مشهور در آن، توانسته است توجه زیادی را به خود جلب کند. بازیگران اصلی و فرعی به‌ خوبی در نقش‌های خود فرو رفته و اجرای قوی و تأثیرگذاری را ارائه داده‌اند. تعداد زیاد قسمت‌ها و فیلمنامه منسجم نیز به بازیگران این اجازه را داده که بتوانند در نقش‌های خود عمیق شوند.
سریال «سرزمین مادری» در سه فصل و مجموعا شصت‌وشش قسمت روی آنتن رفت. فصل اول با تمرکز بر معرفی شخصیت‌ها و پیش‌زمینه‌های داستان، به‌طور موفقی توانست پایگاه مخاطبان را جلب کند.
 این فصل به دوران کودکی رهی اردکانی و زندگی کردن او با سه خانواده مختلف اختصاص دارد؛ اما فصل دوم، با ورود به عمق بیشتری از داستان و پیچیدگی‌های شخصیتی، در کنار ورود ستاره‌های شاخص سینمای ایران از جمله شهاب حسینی، جواد عزتی، محمدرضا فروتن و... نظرات متفاوت و به مراتب مثبت‌تری را جلب کرد. 
فصل دوم از نظر کیفیت تولید و داستان‌گویی، توانسته است به‌طور قابل توجهی از فصل اول پیشی بگیرد و به‌عنوان نقطه قوتی در این سریال شناخته شود. با این همه، فصل سوم که به لحاظ تعداد قسمت‌ها مفصل‌تر هم بود، دچار نوعی افت شد.
سومین فصل از «سرزمین مادری» با فقر بازیگر (در مقایسه با دومین فصل آن) دست و پنجه نرم می‌کرد؛ درحالی‌که نسبت به وقایع سیاسی و روابط بین افراد نیز بسیار گنگ ظاهر شد. با گذشت زمان و بزرگ شدن بچه‌ها، چند شخصیت جدید به خانواده رهی اضافه شدند و این موضوع نه‌تنها نتوانست سریال را روان‌تر پیش ببرد، بلکه در مجموع اثر ایجاد دست‌انداز کرد. به‌عنوان مثال اضافه شدن ماجرای شخصیت کمال و یا خرده پیرنگ جمشید هزار از مواردی در فصل سوم بودند که به یکپارچگی و انسجام این اثر لطمه وارد می‌کردند.
فصل سوم سریال «سرزمین مادری» که با تحولات گسترده داستانی و ورود به دورانی جدیدتر از تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روی آنتن رفت، با افت قابل‌توجهی نیز همراه شد. یکی از ضعف‌های اصلی فصل سوم، انتقادات مرتبط با محتوای داستانی بود. برخی از منتقدان و مخاطبان نسبت به نحوه نمایش بحران‌های اجتماعی و تحولات فرهنگی اعتراض کردند و بر این باور بودند که داستان به‌طور غیرواقعی یا اغراق‌آمیز به مسائل پرداخته است. نقدهایی در خصوص نمایش مشکلات اجتماعی به‌ویژه در زمینه سیاست و اقتصاد و همچنین نحوه روایت وقایع تاریخی و فرهنگی، به‌وجود آمد که به‌طور مکرر در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها مطرح شد.
علاوه بر این،‌ فصل سوم با ورود بازیگران جدید و تغییراتی در ترکیب بازیگران مواجه شد. این تغییرات به‌ویژه در زمینه بازیگران جدیدی که به تیم اضافه شدند، با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد.
برخی از طرفداران سریال به‌ویژه نسبت به خروج بازیگران اصلی از فصل‌های قبلی و جایگزینی آن‌ها با بازیگران جدید انتقاد کردند و این تغییرات را به‌عنوان دلیل کاهش کیفیت داستان و بازیگری دانستند. این انتقادات باعث شد که برخی از طرفداران وفادار سریال نسبت به فصل جدید دیدگاه‌های منفی داشته باشند.
گذشته از این موارد، ‌فصل سوم با مشکلاتی در زمینه تولید و البته تأخیر زیاد در پخش مواجه بود. گزارش‌هایی از تأخیر در پخش قسمت‌های جدید به ‌دلیل مشکلات فنی و تولیدی منتشر شد که باعث نارضایتی مخاطبان و افزایش انتقادات شد. این تأخیرها همچنین روی تبلیغات و بازاریابی سریال تأثیر منفی گذاشت و باعث شد که برخی از مخاطبان از پیگیری فصل سوم منصرف شوند.
از منظر بازیگری، هنرپیشه‌های نقش اصلی «سرزمین مادری» نقش‌های کلیدی را در پیشبرد داستان ایفا می‌کنند. عملکرد آن‌ها به‌طور گسترده‌ای مورد تقدیر قرار گرفته است. 
به‌ویژه سه بازیگر نقش اصلی در سه فصل سریال که توانستند با ارائه نمایشی عمیق و متقاعدکننده از شخصیت خود، تأثیر قابل‌توجهی بر مخاطب بگذارند. در فصل نخست، حضور خیره‌کننده علی شادمان، علی‌رغم سن و سال کم این بازیگر، بسیار پخته جلوه می‌کرد. 
در فصل دوم، شهاب حسینی یک تکنوازی خیره‌کننده را در نقش جوانی رهی اردکانی به نمایش گذاشت و در سومین فصل از «سرزمین مادری» نیز آرش مجیدی، اگرچه به اندازه شهاب حسینی محبوب و درخشان نبود؛ اما ایفای این نقش را در امتداد دو فصل قبل پیش برد و توانست اجرای آبرومندی از خود به نمایش بگذارد. 
همچنین بازیگران نقش‌های مکمل و فرعی این سریال نیز اغلب با ایفای نقش‌هایی اثرگذار به ارتقای کیفیت کلی مجموعه «سرزمین مادری» کمک کرده‌اند. به‌طور مشخص نمی‌توان از بازی قابل توجه حسین محجوب و فرشته صدر عرفایی یا اجرای چشمگیر محسن تنابنده و امیر آقایی غافل شد.
در مجموع سریال «سرزمین مادری» با بهره‌گیری از داستانی قوی، کیفیت اجرایی بالا و بازیگران برجسته، به‌عنوان یکی از پروژه‌های موفق در تلویزیون ایران شناخته شده است. با وجود حواشی و انتقادات، این سریال توانسته است جایگاه خود را در میان مخاطبان و منتقدان تثبیت کند و به‌عنوان یک اثر مهم در عرصه تلویزیون ایران مطرح شود. 
با توجه به موفقیت‌های به‌دست‌آمده و نظرات عمدتا مثبت، انتظار می‌رود که تولید آثار مشابه با این سریال در آینده نیز با ارائه داستان‌های جذاب‌تر و کیفیت بالاتر، همچنان در دستور کار مدیران رسانه ملی قرار گیرد.