رامین پرتو
خاورمیانه به شدت ملتهب است. در طول یک هفته گذشته و به خصوص پس از ترور اسماعیل هنیه، رئیس پیشین دفتر سیاسی حماس این روند به دلیل آنکه قرار بوده ایران و محور مقاومت به اسرائیل پاسخ دهند، شیب صعودی داشته و تمامی کشورها و دولت ها بر اساس منافع خود سعی کردند تا با صدور بیانیه و اتخاذ مواضع، به نوعی نسبت به اقدامات تل‌آویو هشدار دهند اما به نظر می‌رسد که ایالات متحده بیش از هر کشور دیگری این خطر را حس کرده است. بر همین اساس آمریکا، مصر و قطر در بیانیه‌ای از اسرائیل و حماس دعوت کردند تا مذاکرات برقراری آتش بس را در ۱۵ اوت (آگوست) در دوحه یا قاهره از سر بگیرند.
واشنگتن طی 10 ماه گذشته بیشترین حمایت‌ها را از اسرائیل و نتانیاهو به عمل آورده؛ اما در این راستا هیچ خروجی خاصی از تل‌آویو برای آرام‌سازی پرونده غزه در محور میدانی و سیاسی حادث نشده است
الجزیره انگلیسی در این خصوص نوشته است دوحه و قاهره که پیش از این میزبان مذاکرات آتش‌بس بوده‌اند، با وجود ماه‌ها مذاکره نتوانستند آتش‌بس را عملیاتی کنند که بخشی از آن به اقدامات اسرائیل برمی‌گردد. در بیانیه سه کشور مذکور آمده: «زمان آن فرا رسیده است که توافق آتش‌بس منعقد شود و گروگان‌ها و زندانیان آزاد شوند. ما سه کشور و تیم‌هایمان به‌طور خستگی‌ناپذیر طی ماه‌ها تلاش کرده‌ایم تا چارچوبی که اکنون روی میز است را ایجاد کنیم و تنها جزئیات اجرایی آن باقی مانده است». در این بیانیه همچنین افزوده شده است که «این توافق بر اساس اصولی است که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در ۳۱ ماه مه ۲۰۲۴ بیان کرد و قطعنامه ۲۷۳۵ شورای امنیت سازمان ملل متحد آن را تایید کرد. دیگر زمانی برای تلف کردن و یا بهانه‌ای از هیچ طرف برای تاخیر بیشتر وجود ندارد. زمان آزادی گروگان‌ها، آغاز آتش‌بس و اجرای این توافق فرا رسیده است».
این بیانیه و تصمیم آمریکا، قطر و مصر در حالی منتشر شد که جان کربی، سخنگو و هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ‌سفید ادعا کرده بود که توافق آتش‌بس در غزه و آزادی اسراء میان اسرائیل و حماس در دسترس است. در این راستا، دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در واکنش به درخواست آمریکا، مصر و قطر اعلام کرد که با از سرگیری مذاکرات با حماس موافقت کرده است. در بیانیه دفتر بنیامین نتانیاهو آمده است که «پس از پیشنهاد آمریکا و میانجی‌ها، اسرائیل در ۱۵ ماه اوت هیاتی از مذاکره‌کنندگان را به محل مورد توافق اعزام خواهد کرد تا جزئیات اجرای توافق را نهایی برساند».
اینکه دفتر نتانیاهو در این برهه با چنین طرحی موافقت کرده و صراحتاً اعلام می‌کند که قرار است تیمی از مذاکره‌کنندگان را به نشست مذکور اعزام کند شاید به نحوی نشان دهد که او می‌خواهد در این راستا برای خود زمان بخرد و مانع از آن شود که در داخل بیش از این از سوی مخالفانش زیر فشار قرار بگیرد؛ اما در این راستا داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد نخست‌وزیر اسرائیل در این راستا باز هم زیر فشارهای مضاعفی قرار دارد که بخشی از آن به خارج تل‌آویو مربوط می‌شود. در این خصوص کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل اعلام کرد که فشارهای آمریکا دلیل موافقت نتانیاهو با از سرگیری مذاکرات با جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) است و او در این مقطع زمانی و باتوجه به اقداماتی که انجام داده راهی ندارد جز اینکه با این پیشنهاد و طرح موافقت کند و مانع از تعمیق اختلاف بیش تر با واشنگتن شود.
اما باید توجه شود که نتانیاهو از یک جبهه دیگر هم زیرفشار قرار دارد و آن کابینه‌ای است که اعضای آن را رادیکال‌ها و راست‌گراهای افراطی تشکیل می‌دهند. رویترز در گزارش خود در اینباره به سخنان«بتسلئیل اسموتریچ»، وزیر دارایی اسرائیل اشاره کرد. او در خصوص پیشنهاد از سرگیری مذاکرات آتش‌بس گفته است «بیانیه میانجی‌ها درباره مذاکرات آتش‌بس، برابری خیالی میان گروگان‌های دو طرف را به وجود می‌آورد و زمان برای افتادن در تله خطرناکی که در آن میانجی‌ها می‌خواهند ما را مجبور به توافقی کنند که به حماس اجازه می‌دهد توانمندی‌های خود را احیا کند، فرا نرسیده است». به زعم اسموتریچ این توافق به حزب‌الله لبنان اجازه می‌دهد در مرزهای شمالی استقرار داشته باشد و پاداشی برای آن و حملات ایران علیه اسرائیل خواهد بود. اسموتریچ همچنین اعلام کرده که «از نتانیاهو می‌خواهم که در این دام نیفتد و از خطوط قرمزی که برای حفظ امنیت ما و اسرائیل تعیین شده است، دست نکشد».
آمریکا، مصر و قطر در بیانیه‌ای از اسرائیل و حماس دعوت کردند تا مذاکرات برقراری آتش بس را در ۱۵ اوت (آگوست) در دوحه یا قاهره از سر بگیرند. دوحه و قاهره که پیش از این میزبان مذاکرات آتش‌بس بوده‌اند، با وجود ماه‌ها مذاکره نتوانستند آتش‌بس را عملیاتی کنند که بخشی از آن به اقدامات اسرائیل برمی‌گردد
ناکامی در آتش‌بس؟
اینکه چرا آمریکا، مصر و قطر در چنین شرایطی دست به صدور بیانیه اینچنینی می‌زنند و به نوعی خواهان شروع مذاکرات آتش‌بس هستند، به نوعی می‌تواند به اوضاع و احوال فعلی منطقه و حتی پاسخ ایران و مقاومت به اسرائیل مربوط شود. واقعیت این است که واشنگتن طی 10 ماه گذشته بیشترین حجم حمایت‌های نظامی، مالی و سیاسی را به نفع اسرائیل و نتانیاهو از خود نشان داده اما در این راستا هیچ خروجی خاصی از تل‌آویو برای آرام‌سازی پرونده غزه در محور میدانی و سیاسی حادث نشده و همین موضوع باعث ناراحتی واشنگتن و شخص جو بایدن شده است.
برای مثال، الجزیره اعلام کرده که ارتش اسرائیل روز گذشته (جمعه) خانه‌ای را در شرق اردوگاه جبالیا واقع در شمال نوار غزه بمباران و ۱۸ فلسطینی را مجروح کرد. در همین حال، ارتش اسرائیل اعلام کرد که گردان ۹۸ یک عملیات نظامی هجومی را در منطقه خان یونس واقع در جنوب غزه آغاز کرده و همچنین مدعی شد که ۳۰ هدف متعلق به جنبش حماس در خان یونس را از جمله انبارهای تسلیحاتی هدف قرار داده است. از سوی دیگر منابع محلی در غزه اعلام کردند که تعدادی از خودروهای نظامی و بولدوزرهای ارتش اسرائیل وارد غرب اردوگاه النصیرات شده‌اند که همین موضوع نشان می‌دهد علیرغم تمام کنشگری‌های سیاسی، باز هم اسرائیل نمی‌خواهد ماشین جنگی خود را متوقف کند و تا آخرین لحظه به اقدامات خود ادامه خواهد داد.
این اقدامات اگر بخواهد بر همین اساس ادامه پیدا کند و از سوی دیگر توافق آتش‌بس غزه هم مجدداً پس از چانه‌زنی‌ها جدید به نتیجه نرسد، بدون شک می‌تواند مسیر بحران را تقویت کند و تبعات آن صرفاً دامن غزه یا نتانیاهو را نخواهد گرفت. باید پذیرفت که دولت بایدن در مورد پرونده غزه زیر فشارهای بی‌سابقه داخلی و خارجی قرار دارد و این در حالیست که معاون وی یعنی کامالا هریس هم به عنوان گزینه دموکرات‌ها برای مقابله با دونالد ترامپ انتخاب شده است. در این شرایط کاملاً واضح است که ایالات متحده و به خصوص تیم بایدن نمی‌خواهند این آتش‌بس شکست بخورد و دموکرات‌ها در اثنای انتخابات ریاست جمهوری‌آمریکا باعث و بانی یک بحران منطقه‌ای به دنیا معرفی شوند و به همین دلیل است که آمریکا به همراه مصر و قطر حالا به دنبال آتش‌بس در غزه و تبادل اسرای اسرائیل با حماس هستند.
این در حالیست که ما شاهد یک حمایت بین‌المللی از پیشنهاد آمریکا، قطر و مصر هستیم؛ به گونه‌ای که جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه توافق آتش‌بس در غزه به کاهش تنش‌های منطقه و از بین بردن رنج فلسطینیان کمک می‌کند اعلام کرد که بروکسل از فراخوان قطر، مصر و آمریکا برای حصول هرچه‌سریع‌تر توافق حمایت کامل خواهد کرد. وزارت خارجه عراق هم روز گذشته (جمعه) با صدور بیانیه‌ای از استقبال بغداد از بیانیه قطر، آمریکا و مصر برای برقراری آتش‌بس در غزه خبر داد.
عبدالله بوحبیب، وزیر خارجه لبنان هم در این خصوص اظهار داشت که دولت لبنان از بیانیه مشترک «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا، «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر، و «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر حمایت می‌کند و لازم است به مردم فلسطین در غزه و زندانیان و خانواده‌هایشان که رنج عظیمی را متحمل شده‌اند کمک فوری ارائه شود. همچنین شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در تماس تلفنی با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به ویژه اوضاع غزه گفت‌وگو کرد و سپس ماکرون اعلام کرد که از طرح مذکور برای آتش‌بس غزه حمایت می‌کند.
حال باید دید که آیا واشنگتن می‌توان نتانیاهو را در این راستا کنترل و غزه را به آتش‌بس نزدیک کند یا خیر؟